گوسفند لزگی؛ گوسفند داغستانی که استاد حرکت روی صخره‌ها و سطوح شیب‌دار است

راز بقا: گوسفند لزگی (Lezgin sheep) که منشأ آن داغستان است، در قرن‌های نوزدهم و بیستم به طور گسترده‌ای پرورش داده می‌شد، به‌ویژه در مناطقی که با داغستان هم‌مرز هستند، مانند قوبا، قوسار، بالاکن، زاقاتالا، قاخ، شکی، اوغوز و تا حدودی در گوی‌چای و آغداش. 

به گزارش راز بقا، این گوسفندان عمدتاً برای پشم و شیر پرورش داده می‌شوند، اگرچه میزان تولید آنها متوسط است. وزن آنها معمولاً بین ۴۰ تا ۶۵ کیلوگرم است، حدود ۲ کیلوگرم پشم تولید می‌کنند و در طول دوره شیردهی تا ۴۰ لیتر شیر می‌دهند. رنگ آنها معمولاً سفید، خاکستری یا سیاه و قهوه‌ای است. 

ویژگی‌های گوسفند لزگی

گوسفند لزگی نژاد بومی مناطق کوهستانی داغستان است و از گذشته در بخش‌هایی از آذربایجان، به‌ویژه در مناطقی که با داغستان هم‌مرز هستند، مانند قوبا، قوسار، بالاکن، زاقاتالا، قاخ، شکی، اوغوز و تا حدودی در گوی‌چای و آغداش، به طور گسترده پرورش داده می‌شد. این نژاد به دلیل سازگاری با شرایط آب و هوایی سخت و توانایی زندگی در مناطق کوهستانی ناهموار ارزشمند است. 

خصوصیات فیزیکی گوسفند لزگی

گوسفندان لزگی جثه‌ای متوسط دارند و وزن آنها معمولاً بین ۴۰ تا ۶۵ کیلوگرم متغیر است. قوچ‌ها معمولاً سنگین‌تر از میش‌ها هستند. رنگ پشم آنها متنوع است و شامل طیف‌های سفید، خاکستری و سیاه و قهوه‌ای می‌شود. اگرچه پشم آنها بسیار متراکم نیست، اما به خوبی از آنها در برابر سرمای مناطق کوهستانی محافظت می‌کند.

از نظر فیزیکی، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های گوسفند لزگی داشتن پا‌های بسیار محکم و سُم‌های مقاوم است که به آنها اجازه می‌دهد روی زمین‌های سنگی و شیب‌های تند کوهستانی بدون مشکل حرکت کنند. برخلاف بسیاری از نژاد‌های دیگر که در زمین‌های هموار بهتر عمل می‌کنند، این گوسفندان می‌توانند در مسیر‌های سخت و صخره‌ای تعادل خود را حفظ کنند و حتی از صخره‌های بلند بالا بروند، شبیه به بز‌های کوهی. 

یکی دیگر از ویژگی‌های جالب آنها ساختار پشم‌شان است. پشم گوسفند لزگی نسبت به برخی نژاد‌های دیگر کمتر متراکم است، اما چربی طبیعی بالایی دارد که مانند یک لایه محافظ در برابر سرمای شدید کوهستان عمل می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که حتی در شرایط برف و باران شدید هم بدنشان گرم بماند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

گوسفند لاداخی؛ کمیاب‌ترین گوسفند دنیا که تنها در یک قبیله در کوهستان هیمالیا پرورش داده می‌شود

گوسفند بالباس؛ گوسفند نخجوانی که دم ۲۰ کیلویی دارد کم مریض می‌شود و عاشق زندگی در سرماست

همچنین، برخی از گوسفندان لزگی دارای شاخ‌های منحنی و پیچ‌خورده هستند که در برخی از گونه‌ها بسیار بلند و برجسته می‌شود. این شاخ‌ها نه تنها جنبه دفاعی دارند، بلکه در میان دامداران محلی نشانه‌ای از قدرت و سلامت گوسفند محسوب می‌شوند. 

بهره‌وری گوسفندان لزگی در مقایسه با نژاد‌های پرمحصول متوسط است. آنها در هر دوره پشم‌چینی حدود ۲ کیلوگرم پشم تولید می‌کنند که عمدتاً برای تولید منسوجات سنتی و فرش‌های محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کیفیت پشم آنها کاربردی است، اما برای تولید منسوجات ظریف چندان مطلوب نیست.

از نظر تولید شیر، گوسفندان لزگی در دوره شیردهی تا ۴۰ لیتر شیر تولید می‌کنند. این شیر بیشتر برای تهیه محصولات لبنی مانند پنیر و ماست استفاده می‌شود که نقش مهمی در تغذیه جوامع محلی دارد. 
این نژاد عمدتاً برای تولید گوشت پرورش داده نمی‌شود، اما گوشت آن به‌ویژه در مناطق روستایی که دامداری منبع اصلی تأمین غذا است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

سازگاری و مقاومت گوسفند لزگی

یکی از ویژگی‌های برجسته گوسفند لزگی، توانایی آن در تحمل شرایط سخت جوی است. به دلیل خاستگاه کوهستانی، این نژاد مقاومت بالایی در برابر سرما دارد و می‌تواند از پوشش گیاهی کم و ضعیف تغذیه کند. 

همچنین، آنها به مهاجرت‌های طولانی برای یافتن مراتع عادت دارند که آنها را به گزینه‌ای مناسب برای دامداری کوچ‌نشینی تبدیل کرده است. در این روش، دامداران گله‌های خود را به‌صورت فصلی بین مناطق مرتفع و پست جابه‌جا می‌کنند. 

گوسفند لزگی نژادی مهم در منطقه قفقاز، به‌ویژه در داغستان و آذربایجان است. اگرچه میزان تولید پشم و شیر آن زیاد نیست، اما به دلیل مقاومت، سازگاری و توانایی بقا در محیط‌های چالش‌برانگیز ارزش بالایی دارد. نقش این گوسفند در روش‌های سنتی دامداری و اهمیت فرهنگی‌اش، این نژاد را به بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث کشاورزی منطقه تبدیل کرده است.