تیهو؛ پرنده‌‍ای زیبا و بیابان‌گرد ساکن ایران که عرب‌ها برای شکار آن و گوشتش میلیاردها تومان هزینه می‌کنند

راز بقا: تیهو (see-see partridge)، که به نام قرقاول خاکی با گلوی خاکستری شناخته می‌شود، گونه‌ای از پرندگان خانواده فازیانیده است. این گونه بومی خاورمیانه است و عمدتاً در مناطقی از ایران، عراق و ترکیه یافت می‌شود. تیهو به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود و ترجیحات زیستگاهی‌اش مورد توجه اورنیست‌ها و پرنده‌نگران قرار گرفته است. در این مقاله از راز بقا، به بررسی ویژگی‌ها، رفتار، اکولوژی و وضعیت حفاظت این پرنده پرداخته می‌شود، با تمرکز ویژه بر اهمیت آن برای ایران.

طبقه‌بندی و رده‌بندی

به گزارش راز بقا، تیهو به دسته گالیفرم‌ها (Galliformes) تعلق دارد، که شامل پرندگانی همچون فازیان‌ها، قرقاول‌ها، بلدرچین‌ها و پرندگان گراوس می‌شود. این گونه در خانواده فازیانیده قرار دارد و به سرده تیهو (Ammoperdix) که به طور کلی به قرقاول‌های بیابانی اطلاق می‌شود، تعلق دارد. نام علمی این گونه، Ammoperdix griseogularis، ویژگی‌های فیزیکی آن را بازتاب می‌دهد، به‌ویژه گریزئوگولاریس به معنای گلوی خاکستری، که به پر‌های خاص آن اشاره دارد. به گزارش راز بقا این گونه با دیگر قرقاول‌های بیابانی سرده خود، مانند Ammoperdix heyi و Ammoperdix griseogularis، ارتباط نزدیکی دارد.

تیهو اغلب با دیگر گونه‌های قرقاول در منطقه اشتباه گرفته می‌شود، اما ویژگی‌های خاص ظاهری، مانند گلوی خاکستری و بدن قهوه‌ای آن، به تمایز آن از دیگر گونه‌ها کمک می‌کند.

ویژگی‌های ظاهری

تیهو پرنده‌ای نسبتاً کوچک است که طول آن حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر است. نر‌ها و ماده‌ها پر‌های مشابهی دارند، اگرچه نر‌ها معمولاً رنگ‌بندی کمی روشن‌تری دارند. به گزارش راز بقا برجسته‌ترین ویژگی این گونه، گلوی خاکستری رنگ آن است که با بدن قهوه‌ای یا قهوه‌ای مایل به خاکی آن تضاد ایجاد می‌کند و به این پرنده کمک می‌کند که با محیط زیست خشک و بیابانی خود همخوانی داشته باشد.

پشت و بال‌های تیهو با لکه‌های قهوه‌ای تیره و سیاه پوشیده شده‌اند که به آن در استتار با پوشش زمین کمک می‌کند. پا‌های آن نسبتاً کوتاه است و دارای ناخن‌های قوی است که به جستجوی غذا و راه رفتن در زمین‌های سخت کمک می‌کند. منقار تیهو قوی و مخروطی است که برای نوک زدن و تغذیه از دانه‌ها، حشرات و دیگر مواد غذایی موجود در زیستگاه طبیعی آن طراحی شده است.

پراکندگی و زیستگاه

تیهو عمدتاً در خاورمیانه یافت می‌شود، با محدوده‌ای که قسمت‌هایی از ایران، عراق و ترکیه را در بر می‌گیرد. به گزارش راز بقا این پرنده در مناطق خشک و نیمه‌خشک زندگی می‌کند و معمولاً در مناطقی با پوشش گیاهی پراکنده، مانند بیابان‌ها، تپه‌های سنگی و زمین‌های استپی یافت می‌شود. تیهو به‌خوبی به محیط خشک و سخت خود سازگار شده است، جایی که منابع آب کم است و آب و هوا در بیشتر ماه‌های سال گرم و خشک است.

در ایران، تیهو در مناطقی مانند فارس، کرمان و بخش‌هایی از یزد یافت می‌شود و معمولاً در ارتفاعاتی بین ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از سطح دریا زندگی می‌کند. این پرنده مناطق با بوته‌زارها، دشت‌های خشک و گیاهان کم‌ارتفاع را که هم غذا و هم پناهگاه فراهم می‌کنند، ترجیح می‌دهد. همچنین این پرنده به مناطق نزدیک به سنگ‌ها و تپه‌ها علاقه دارد، جایی که پناهگاه اضافی از شکارچیان فراهم می‌شود.

رفتار و اکولوژی

تیهو معمولاً به صورت انفرادی یا در گروه‌های کوچک مشاهده می‌شود، به‌ویژه در فصل غیرتولید مثل. این پرندگان به‌طور عمده زمینی هستند و معمولاً هنگام جست‌و‌جو برای غذا بر روی زمین دیده می‌شوند، جایی که می‌توانند دانه‌ها، حشرات و دیگر موجودات کوچک را پیدا کنند. به گزارش راز بقا رژیم غذایی آنها همه‌چیزخواری است و به تغذیه از انواع مواد گیاهی، از جمله دانه‌ها، برگ‌ها و میوه‌ها، و همچنین حشرات و دیگر بی‌مهرگان کوچک شناخته می‌شوند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

شبگرد بلوچی؛ عجیب‌ترین پرنده ایران با رفتار مرموز و غیرعادی که شب‌ها شکار می‌کند و استاد استتار است

سبزقبا؛ شکارچی رنگارنگی که قاتل بزرگ حشرات است و آفات کشاورزی را کنترل می‌کند

دراج؛ عمو زاده کبک و تیهو که بسیار زیباست و به خاطر گوشت خوشمزه‌اش شکار می‌شود

تیهو پرنده‌ای نسبتاً ثابت است و مهاجرت نمی‌کند، بلکه ترجیح می‌دهد در محدوده تعیین‌شده خود در طول سال بماند. در ماه‌های گرم‌تر، این پرنده تمایل دارد در مناطق خنک‌تر بماند که گیاهان پوشش‌هایی از آفتاب سوزان فراهم می‌کنند. همچنین شناخته شده است که برای اجتناب از دما‌های شدید و شکارچیان، به درون لانه‌ها یا بوته‌های متراکم پناه می‌برد.

از نظر اجتماعی، تیهو اغلب در فصل تولید مثل در جفت‌ها یا گروه‌های کوچک خانواده مشاهده می‌شود. به گزارش راز بقا آنها از یک سری صدا‌های ارتباطی استفاده می‌کنند که به آنها کمک می‌کند یکدیگر را پیدا کنند یا از تهدیدات احتمالی مطلع شوند. نر‌ها به‌ویژه در فصل تولید مثل صدای بلندی دارند و صدای آنها از فاصله‌ای دور شنیده می‌شود.

تولید مثل و چرخه زندگی

تیهو سیستم تولید مثل نسبتاً ساده‌ای دارد. این پرنده معمولاً در ماه‌های بهار و تابستان تولید مثل می‌کند، زمانی که غذا بیشتر در دسترس است و محیط‌زیست میهمان‌نوازتر است. جفت‌های تولید مثل تشکیل می‌شوند و نر در مراسم جفت‌یابی صدای خود را برای جذب ماده‌ها به کار می‌برد و پر‌های خود را به نمایش می‌گذارد.

پس از جفت‌گیری، ماده معمولاً تخم‌هایی در یک لانه کم‌عمق بر روی زمین می‌گذارد که معمولاً بین ۶ تا ۱۰ تخم هستند. لانه اغلب توسط گیاهان یا سنگ‌ها پوشانده می‌شود که از آن در برابر شکارچیان محافظت می‌کند. تخم‌ها توسط ماده به مدت حدود ۲۰ تا ۲۵ روز نگهداری می‌شوند و سپس جوجه‌ها از تخم خارج می‌شوند. جوجه‌ها پیش‌زمینه دارند، یعنی چشم‌هایشان باز است و پس از هچ شدن به‌سرعت قادر به حرکت و تغذیه هستند.

هر دو والد در مراقبت از جوجه‌ها مشارکت دارند، اگرچه ماده بیشتر مراقبت‌های والدینی را انجام می‌دهد. به گزارش راز بقا جوجه‌ها به سرعت رشد می‌کنند و پس از چند هفته قادر به پرواز مسافت‌های کوتاه هستند و به تدریج از وابستگی به والدین مستقل می‌شوند. جوجه‌ها تا زمانی که به طور کامل مستقل شوند و قادر به مراقبت از خود باشند، با والدین باقی می‌مانند.

وضعیت حفاظت

تیهو در حال حاضر به عنوان یک گونه "کمترین نگرانی" توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) فهرست شده است. با این حال، این وضعیت به این معنا نیست که این گونه کاملاً از تهدیدات آزاد است. تخریب زیستگاه، شکار و نفوذ انسان به محدوده طبیعی آن، برخی از چالش‌هایی هستند که تیهو با آنها مواجه است.

در ایران، جمعیت این پرنده نسبتاً پایدار بوده است، اما گسترش فعالیت‌های کشاورزی و توسعه شهری در محدوده طبیعی آن خطراتی برای زیستگاه پرنده ایجاد می‌کند. تلاش‌های حفاظتی برای اطمینان از بقای بلندمدت این پرنده در منطقه ضروری است.

اهمیت در اکوسیستم

تیهو نقش مهمی در اکوسیستم خود ایفا می‌کند. به عنوان یک پرنده همه‌چیزخوار، کمک می‌کند تا جمعیت حشرات و بی‌مهرگان کوچک که ممکن است به آفات تبدیل شوند، کنترل شوند. علاوه بر این، با تغذیه از دانه‌ها و میوه‌ها، این قرقاول ممکن است در پخش دانه‌ها مشارکت کند و به حفظ سلامت و تنوع گیاهان در زیستگاه خود کمک کند.

بعلاوه، تیهو به عنوان طعمه برای تعدادی از شکارچیان در اکوسیستم خود عمل می‌کند، از جمله پرندگان شکاری، روباه‌ها و گربه‌های وحشی. بنابراین، این پرنده جایگاه اساسی در شبکه غذایی دارد و به تعادل محیط‌زیست طبیعی خود کمک می‌کند.

نقش در فرهنگ ایرانی

در ایران، پرندگانی مانند تیهو از اهمیت فرهنگی برخوردارند، به‌ویژه در جوامع روستایی و عشایری که شکار هنوز یک فعالیت سنتی است. به گزارش راز بقا تیهو به طور کلی برای گوشتش شکار می‌شود که در بسیاری از مناطق کشور به عنوان یک غذای لذیذ محسوب می‌شود. تیهو، با ظاهر خاص و رفتار پنهانی‌اش، گاهی موضوع علاقه برای شکارچیان محلی است.

در عین حال، حضور این پرنده در میراث طبیعی ایران آن را به نمادی از تنوع زیستی در این منطقه تبدیل کرده است. همانطور که تمرکز بیشتری بر حفاظت محیط‌زیست گذاشته می‌شود، گونه‌هایی مانند تیهو به یادآوری اهمیت حفظ این گنجینه‌های طبیعی کمک می‌کنند.

تیهو یا قرقاول خاکی با گلوی خاکستری یکی از پرندگان جذاب و منحصر‌به‌فرد خاورمیانه است. به گزارش راز بقا این پرنده نه تنها از نظر زیست‌شناسی و اکولوژی اهمیت دارد، بلکه نقشی کلیدی در تعادل اکوسیستم‌ها ایفا می‌کند. مراقبت از زیستگاه‌ها و جلوگیری از تهدیدات انسانی می‌تواند به حفظ جمعیت این پرنده و سایر گونه‌های مشابه کمک کند تا در آینده نیز بخشی از میراث طبیعی منطقه باقی بماند.