ماهی لزاک یا چسبک؛ انگل عجیبی که با وجود غیرخوراکی بودن به‌ عنوان ماهی خوراکی فروخته می‌شود!

راز بقا: ماهی رمورا (Echeneis naucrates)، که در ایران با نام‌های محلی «لزاک»، «لزک»، «چسبک» و «کوسه‌چسب» شناخته می‌شود، یکی از گونه‌های جالب و منحصر‌به‌فرد دریایی است که در آب‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری از جمله خلیج فارس و دریای عمان یافت می‌شود. این ماهی به دلیل ویژگی‌های خاص رفتاری و فیزیولوژیکی‌اش، توجه بسیاری از علاقه‌مندان به حیات دریایی را به خود جلب کرده است.

مشخصات زیستی و ظاهری

به گزارش راز بقا، رمورا با نام علمی Echeneis naucrates از خانواده چسبک‌ماهیان (Echeneidae) است. این ماهی دارای بدنی کشیده و رنگ‌آمیزی خاکستری با لکه‌های تیره است. ویژگی بارز آن وجود یک دیسک مکنده در بالای سر است که به‌وسیله آن به میزبان‌های بزرگ‌تر مانند کوسه‌ها، نهنگ‌ها و حتی قایق‌ها می‌چسبد. این دیسک مکنده از تغییر شکل باله پشتی اول به وجود آمده و ساختاری شیارمانند دارد که عملکردی مشابه مکنده دارد.

رمورا‌ها معمولاً بین ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر طول دارند و حداکثر تا حدود ۱ متر رشد می‌کنند. به گزارش راز بقا آنها در عمق‌های ۱ تا ۸۵ متری در نزدیکی صخره‌های مرجانی و در آب‌های گرم زندگی می‌کنند. این ماهیان اغلب در حال شنای آزاد در نواحی ساحلی کم‌عمق و اطراف صخره‌های مرجانی یافت می‌شوند.

رفتار و تغذیه

رمورا‌ها به‌عنوان ماهی‌های هم‌سفر شناخته می‌شوند. آنها با استفاده از دیسک مکنده خود به میزبان‌های بزرگ‌تر می‌چسبند و از این طریق از مزایای مختلفی بهره‌مند می‌شوند:

حفاظت: چسبیدن به میزبان‌های بزرگ‌تر آنها را از شکارچیان محافظت می‌کند.

تغذیه: رمورا‌ها از باقی‌مانده‌های غذای میزبان و همچنین انگل‌ها و پوست‌های مرده آنها تغذیه می‌کنند.

جابه‌جایی: با چسبیدن به میزبان‌های مهاجر، رمورا‌ها می‌توانند مسافت‌های طولانی را بدون صرف انرژی طی کنند.

به گزارش راز بقا این رفتار هم‌زیستی، نوعی رابطه هم‌سفرگی (commensalism) است که در آن رمورا بهره‌مند می‌شود بدون اینکه به میزبان آسیبی برساند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

ماهی دختر ناخدا؛ لذیذترین ماهی خلیج فارس که رنگی خیره کننده و خواص بی‌نظیری برای سلامتی دارد

ماهی چنگو؛ محبوب‌ترین ماهی خلیج فارس که گوشتی خوشمزه دارد و یک شکارچی درنده و قدرتمند است

پراکندگی در ایران و نام‌های محلی

رمورا‌ها در آب‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری سراسر جهان یافت می‌شوند. به گزارش راز بقا در ایران، حضور آنها در خلیج فارس و دریای عمان گزارش شده است. در مناطق مختلف ایران، به‌ویژه در استان سیستان و بلوچستان، این ماهی با نام‌های محلی مختلفی شناخته می‌شود:

لزاک / لزک: نام‌های رایج در جنوب ایران.

لچوک / لذوک: نام‌های محلی در سیستان و بلوچستان.

چسبک / کوسه‌چسب: نام‌هایی که به ویژگی چسبیدن این ماهی به میزبان اشاره دارند.

کاربرد‌ها و اهمیت

کاربردها و اهمیت لزاک بیشتر جنبه زیست‌محیطی و تحقیقاتی دارد؛ نه خوراکی است، نه تجاری، اما رفتار همزیستی‌اش با کوسه‌ها آن را به نمونه‌ای منحصربه‌فرد در زیست‌شناسی تبدیل کرده است.

کاربرد خوراکی

با اینکه ماهی رمورا (لزاک) در برخی نقاط جنوبی ایران به‌صورت ناخواسته در تورهای صیادان گیر می‌افتد، اما به‌طور کلی مصرف خوراکی ندارد و در بین مردم محلی نیز محبوب نیست. دلیل اصلی این موضوع، گوشت لاستیکی و سفت آن است که پس از پخت، بافت مطلوبی نداشته و طعم دل‌چسبی ارائه نمی‌دهد.

در بیشتر موارد، ماهی لزاک پس از صید دور ریخته می‌شود یا به عنوان طعمه برای شکار ماهی‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی صیادان آن را به حیوانات خانگی مانند گربه‌ها می‌دهند یا به عنوان زباله دریایی رها می‌کنند. همچنین، در بازارهای ماهی‌فروشی جنوب، لزاک اصلاً به‌عنوان ماهی خوراکی عرضه نمی‌شود و هیچ‌گونه جایگاه اقتصادی یا خوراکی ندارد.

یک. نقش در اکوسیستم دریایی

رمورا‌ها با تغذیه از انگل‌ها و پوست‌های مرده میزبان‌های بزرگ‌تر، به پاک‌سازی آنها کمک می‌کنند. این رفتار به حفظ سلامت میزبان‌ها و تعادل اکوسیستم دریایی کمک می‌کند.

دو. مطالعات علمی

رفتار هم‌زیستی رمورا‌ها با میزبان‌های بزرگ‌تر، موضوع مطالعات متعددی در زمینه‌های بوم‌شناسی، رفتارشناسی و فیزیولوژی بوده است. ساختار دیسک مکنده آنها نیز الهام‌بخش تحقیقات در زمینه‌های مهندسی و طراحی ابزار‌های مکنده بوده است.

سه. آکواریوم‌ها

به‌دلیل رفتار‌های جالب و ظاهر منحصر‌به‌فرد، رمورا‌ها گاهی در آکواریوم‌های بزرگ نگهداری می‌شوند. با این حال، نگهداری آنها نیازمند شرایط خاصی است و برای آکواریوم‌های خانگی توصیه نمی‌شود.

ماهی رمورا یا لزاک یکی از گونه‌های جالب و منحصر‌به‌فرد دریایی است که در آب‌های جنوبی ایران نیز یافت می‌شود. به گزارش راز بقا رفتار هم‌زیستی خاص، ساختار بدنی منحصر‌به‌فرد و نقش آن در اکوسیستم دریایی، این ماهی را به موضوعی جذاب برای مطالعات علمی و علاقه‌مندان به حیات دریایی تبدیل کرده است. با افزایش آگاهی و شناخت درباره این گونه، می‌توان به حفظ و بهره‌برداری پایدار از منابع دریایی کمک کرد.