روباه افغان یا شاه‌روباه؛ روباه عجیبی در ایران و افغانستان که آب نمی‌خورد و استاد بقا در بیابان و بالارفتن از صخره‌هاست

راز بقا: روباه بلنفورد (Blanford’s fox) که با نام «روباه افغان» (Afghan fox) نیز شناخته می‌شود، پستانداری کوچک، شب‌زی و از تیره سگ‌سانان است که در مناطق خشک و نیمه‌خشک خاورمیانه و آسیای مرکزی زندگی می‌کند. 

به گزارش راز بقا، این روباه که به افتخار طبیعی‌دان انگلیسی، «ویلیام توماس بلنفورد»، نام‌گذاری شده، در برخی از سخت‌ترین زیستگاه‌های بیابانی جهان دوام آورده است. ویژگی‌های انطباقی منحصر‌به‌فرد، زندگی انفرادی و رفتار‌های اسرارآمیز این حیوان، آن را به یکی از ناشناخته‌ترین گونه‌های روباه در جهان تبدیل کرده است. 

سازگاری با محیط‌های خشک

به گزارش راز بقا، روباه بلنفورد استاد بقا در بیابان است. این حیوان برای مقابله با دما‌های بالا و کمبود منابع آبی، ویژگی‌های خاصی تکامل داده است. دم بلند و پشمالوی آن که اغلب به اندازه طول بدنش است، برای حفظ تعادل در زمین‌های سنگلاخی و همچنین عایق در شب‌های سرد بیابان استفاده می‌شود. گوش‌های بزرگش به تنظیم دما کمک می‌کنند و همچنین شنوایی تیز و دقیق برای شکار و شناسایی خطرات فراهم می‌آورند. 

بر خلاف بسیاری از سگ‌سانان دیگر، روباه افغان توانایی بالایی در صخره‌نوردی دارد. پنجه‌های نیمه‌قابل جمع شدن و کف‌پا‌های بالشتی‌اش به او امکان می‌دهند تا از صخره‌ها، پرتگاه‌ها و حتی درختان بالا برود؛ رفتاری که در میان روباه‌ها بسیار نادر است. این توانایی در بیابان‌های کوهستانی ایران، پاکستان، افغانستان و بخش‌هایی از شبه‌جزیره عربستان برای بقا بسیار حیاتی است.

رژیم غذایی و رفتار تغذیه

به گزارش راز بقا، با وجود زندگی در زیستگاه‌های بی‌ثمر، روباه افغان رژیم غذایی متنوعی دارد. این روباه همه‌چیزخوار است و از ترکیبی از حشرات، مهره‌داران کوچک و مواد گیاهی تغذیه می‌کند. حشراتی، چون سوسک، ملخ و جیرجیرک بخش بزرگی از رژیم غذایی‌اش را به‌ویژه در ماه‌های گرم تشکیل می‌دهند. همچنین میوه‌هایی مانند خرما، طالبی و انگور را مصرف می‌کند که آب مورد نیاز بدنش را نیز تأمین می‌کنند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

داگسیم؛ به وجود آمدن حیوان جدیدی از جفت‌گیری نادر سگ و روباه که دانشمندان و فعالان محیط زیست را شوکه کرد!

روباه ترکمنی؛ «روح سفید طبیعت» که سال‌هاست کسی آن را در ترکمن صحرا و خراسان ندیده است

روباه بلنفورد یا همان روباه افغان شب‌زی و عموماً تنهاست. شب‌ها برای شکار از لانه‌اش خارج می‌شود تا از گرمای شدید روز در امان بماند. برای یافتن غذا بیشتر به حس بویایی و شنوایی تیز خود تکیه می‌کند. برخلاف بسیاری از گونه‌های روباه، عادت به ذخیره‌سازی غذا ندارد؛ احتمالاً به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن شرایط زیست‌محیطی و کمبود منابع پایدار در بیابان. 

وضعیت حفاظتی و تعامل با انسان

به گزارش راز بقا، روباه بلنفورد در حال حاضر در فهرست گونه‌های با «کمترین نگرانی» از نظر اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد. جمعیت آن ظاهراً پایدار است، هرچند داده‌های دقیق به‌خاطر زیست در مناطق دورافتاده و رفتار مخفیانه، اندک است. 

از جمله تهدید‌های محلی می‌توان به تخریب زیستگاه ناشی از چرای دام و توسعه انسانی اشاره کرد. با این حال، زیستگاه‌های صخره‌ای و ناهموار که کمتر مورد توجه انسان و دام هستند، تا حدودی پناهگاه طبیعی این گونه محسوب می‌شوند.

در برخی مناطق، مردم محلی باور دارند که این روباه خواص دارویی یا جادویی دارد که موجب شکار آن می‌شود. در مقابل، برخی فرهنگ‌ها آن را موجودی بی‌خطر و حتی مفید می‌دانند، چون از حشراتی تغذیه می‌کند که ممکن است برای انسان آزاردهنده باشند. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های روباه افغان

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های روباه افغان، چابکی گربه‌مانند آن است. برخلاف بیشتر سگ‌سانان، توانایی بالا رفتن از صخره‌های عمودی، پریدن میان صخره‌ها و حتی بالا رفتن از درخت را دارد. این رفتار آن‌قدر غیرمعمول بود که جانورشناسان اولیه آن را باور نمی‌کردند تا زمانی که عکس‌هایی به‌عنوان مدرک منتشر شد. 

نکته عجیب دیگر ساختار کف‌پای آن است. زیر پنجه‌های روباه افغان با مو پوشیده شده‌است؛ ویژگی نادری در میان روباه‌ها. این ویژگی باعث می‌شود بتواند بی‌صدا بر روی سطوح داغ و خشن بیابانی حرکت کند، بدون اینکه پوست پاهایش بسوزد یا آسیب ببیند. 

ویژگی عجیب دیگر، اجتناب تقریباً کامل از نوشیدن آب است. این روباه بیشتر آب بدنش را از غذایی که می‌خورد، به‌ویژه میوه‌ها و حشرات، تأمین می‌کند. همین ویژگی به او امکان می‌دهد تا در مناطق کاملاً خشک، بدون نیاز به منابع آبی مشخص، زنده بماند؛ و دیگر اینکه، برخلاف بیشتر روباه‌ها که رفتاری کاملاً قلمروطلب دارند، روباه بلنفورد نسبت به هم‌پوشانی قلمرو‌ها - به‌ویژه میان جفت‌ها - مدارای بیشتری نشان می‌دهد. رفتار‌های صوتی و نشانه‌گذاری بویایی نیز در این گونه به‌طور چشم‌گیری کمتر است که نشان‌دهنده ساختار اجتماعی آرام‌تر و کم‌تنش‌تر آن است.