گز انگبین؛ خوراکی شیرینی شبیه عسل در کوهستان‌های ایران که با همکاری یک حشره و گیاه گون تولید می‌شود و بسیار مقدس است

راز بقا: گزانگبین، که به نام‌های انگبین گون، من یا شهد انگبین نیز شناخته می‌شود، یکی از مواد خوراکی طبیعی و بسیار ارزشمند است که در نواحی کوهستانی ایران، به ویژه در مناطق خوانسار و گلپایگان، تولید می‌شود. این ماده به رنگ سفید و با بافتی شبیه عسل است و طعم شیرینی طبیعی دارد. گزانگبین از طریق همکاری جالب میان حشرات و گیاهان به وجود می‌آید و نمونه‌ای شگفت‌انگیز از هماهنگی طبیعت محسوب می‌شود.

نحوه تولید گزانگبین

به گزارش راز بقا، گزانگبین به طور طبیعی توسط حشره‌ای به نام پسیل‌گز (با نام علمی Cyamophila astragalicola یا Cyamophila dicora) تولید می‌شود. این حشره با مکیدن شیره داخل گیاه گون، ماده‌ای شیرین ترشح می‌کند که بر روی گیاه به صورت قطره‌هایی سفید رنگ جمع می‌شود. با گذشت زمان، این قطره‌ها خشک شده و به گلوله‌های سفت تبدیل می‌شوند. این گلوله‌ها بعد‌ها قابل پودر شدن هستند و می‌توانند در تهیه انواع شیرینی‌های سنتی، به ویژه گز، به کار روند.

گیاه گون، که میزبان این حشره است، معمولاً در کوهستان‌ها و زمین‌های کم آب ایران رشد می‌کند. این گیاه کوچک و مقاوم به خشکی است و شاخه‌های جوان آن شباهت به جارو دارند. گزانگبین بیشتر در فصل تابستان و اوایل پاییز جمع‌آوری می‌شود، زمانی که حشرات بیشترین فعالیت را دارند و شیره گیاه بیشترین شیرینی طبیعی را دارد.

گزانگبین در متون دینی

گزانگبین تنها یک ماده خوراکی معمولی نیست؛ بلکه در متون دینی ابراهیمی نیز به آن اشاره شده است. در قرآن کریم و تورات از ماده‌ای به نام «من» یاد شده است که به قوم اسرائیل در بیابان نازل شده و به عنوان غذایی پاک و کامل برای مدت طولانی عمل کرده است. بسیاری از محققان و پژوهشگران بر این باورند که این «من» همان گزانگبین است.

به گزارش راز بقا در قرآن کریم، خداوند می‌فرماید که «من» و «سلوى» بر قوم اسرائیل نازل شده است و از آنها به عنوان غذا‌های پاکیزه یاد می‌شود. این اشاره نشان می‌دهد که این ماده نه تنها خوراکی شیرین و دلچسب بوده، بلکه ارزش غذایی کافی برای sustenance طولانی مدت را داشته است.

در تورات نیز توصیفات مشابهی از «من» آمده است. این ماده به صورت نرم و دانه‌دانه بود و شب‌ها همراه با شبنم می‌ریخت. اسرائیلی‌ها آن را جمع‌آوری می‌کردند و حتی از آن کیک تهیه می‌کردند. نکته قابل توجه این است که «من» اگر اضافه می‌ماند، فاسد می‌شد و کرم می‌زد، مگر در شب شبات که به دستور خداوند مقدار دو روز جمع‌آوری می‌شد و خراب نمی‌شد. این توصیفات با نحوه جمع‌آوری و مصرف گزانگبین کاملاً همخوانی دارد، زیرا این ماده نیز اگر به صورت تازه جمع‌آوری نشود، سریع خشک شده و بخشی از کیفیت خود را از دست می‌دهد.

خواص درمانی و کاربرد‌های گزانگبین

گزانگبین علاوه بر ارزش غذایی بالا، دارای خواص درمانی متعددی است. این ماده منبع غنی کربوهیدرات است و مصرف آن انرژی لازم برای بدن را تأمین می‌کند. در طب سنتی ایران، گزانگبین به عنوان ماده‌ای تقویت‌کننده دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی شناخته می‌شود و برای درمان سرفه، خشونت سینه و تنگی نفس توصیه شده است.

همچنین، این ماده برای بهبود عملکرد کبد و کمک به دفع سموم از بدن مفید است. به گزارش راز بقا گزانگبین دارای خاصیت ملین ملایم است و می‌تواند به تنظیم حرکات روده کمک کند. برخی منابع طب سنتی بر این باورند که این ماده حتی می‌تواند در کاهش برخی مشکلات ریوی و التهابات داخلی مؤثر باشد.

مصرف گزانگبین در شکل سنتی آن، یعنی به صورت گلوله یا پودر، در ترکیب با عسل، آرد و مغز پسته، به تهیه شیرینی‌هایی مانند گز منجر می‌شود که هم مقوی و هم لذیذ هستند. این شیرینی‌ها نه تنها برای مهمانی‌ها و مراسمات مناسب هستند، بلکه به عنوان یک میان‌وعده انرژی‌زا نیز شناخته می‌شوند.

گزانگبین و حشرات

یکی از جالب‌ترین جنبه‌های گزانگبین، نقش حشره پسیل‌گز در تولید آن است. این حشره با مکیدن شیره گیاه و ترشح ماده‌ای شیرین، باعث می‌شود که گیاه بتواند شهد طبیعی تولید کند. در طبیعت، برخی دیگر از موجودات نیز به این ماده علاقه‌مند هستند؛ برای مثال، نوعی مورچه از صمغ و شهد تولید شده توسط گیاه گون تغذیه می‌کند و به نوعی چرخه طبیعی حفظ و تولید گزانگبین را تکمیل می‌کند.

این همکاری بین گیاه و حشره نمونه‌ای از هماهنگی شگفت‌انگیز در طبیعت است که نشان می‌دهد چگونه موجودات کوچک می‌توانند نقش بزرگی در تولید مواد غذایی طبیعی داشته باشند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

ناس یا نسوار؛ سوغات سبز و بدبو افغانستان با نیکوتین بالا | ناس چیست، چگونه تولید می‌شود و با بدن چه می‌کند؟

بذرالبنج یا بنگ‌دانه؛ گیاه محبوب فال‌گیران و جادوگران با خاصیتی شبیه تریاک که اسکندر با آن هخامنشیان را شکست داد

غنچه تریاک کوهی؛ غنچه خشخاش هرز که یک آرام‌بخش و ضد درد قوی‌ست و در شیرینی‌پزی هم از آن استفاده می‌شود

فرآیند برداشت و نگهداری

گزانگبین پس از جمع‌آوری، معمولاً به شکل گلوله‌های کوچک یا تکه‌های خشک در می‌آید. برای نگهداری طولانی مدت، این گلوله‌ها باید در محیط خشک و خنک نگهداری شوند تا کیفیت و شیرینی طبیعی خود را حفظ کنند. برخی از تولیدکنندگان سنتی از ابزار‌های خاصی برای جمع‌آوری استفاده می‌کنند که از پوست دباغی شده حیوانات ساخته شده و به وسیله آن، شهد خشک شده از شاخه‌های گیاه جدا می‌شود.

پس از برداشت، گزانگبین می‌تواند به شکل پودر درآید و در تهیه شیرینی‌های سنتی و محصولات خوراکی دیگر استفاده شود. این ماده نه تنها ارزش غذایی بالایی دارد، بلکه به دلیل طعم طبیعی و شیرین خود، در میان مردم محبوبیت زیادی دارد.

گزانگبین در فرهنگ و تاریخ ایران

در تاریخ ایران، گزانگبین همواره به عنوان یک ماده غذایی ارزشمند شناخته شده است. به گزارش راز بقا علاوه بر مصرف خوراکی، این ماده در طب سنتی و درمان بیماری‌ها کاربرد داشته و همچنان جزو محصولات مهم و سنتی ایران به شمار می‌رود. تولید و مصرف آن در مناطق کوهستانی، به ویژه خوانسار و گلپایگان، نه تنها یک صنعت محلی، بلکه بخشی از فرهنگ و سنت این نواحی به حساب می‌آید.

همچنین، گزانگبین در میان مردم به عنوان هدیه‌ای ارزشمند شناخته می‌شود. در مراسمات خاص و جشن‌ها، استفاده از شیرینی‌های تهیه شده از این ماده، نشان‌دهنده احترام و ارزش گذاری به میهمان است.

گزانگبین نه تنها یک ماده خوراکی طبیعی و شیرین است، بلکه با تاریخچه‌ای که به متون دینی و طب سنتی ایران باز می‌گردد، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی ایران دارد. تولید آن با همکاری حشره‌ای خاص و گیاهی منحصر‌به‌فرد، نمونه‌ای زیبا از هماهنگی شگفت‌انگیز طبیعت است. این ماده علاوه بر ارزش غذایی، دارای خواص درمانی متعدد است و مصرف آن می‌تواند انرژی لازم برای بدن را تأمین کند و در بهبود برخی بیماری‌ها مؤثر باشد.

به گزارش راز بقا گزانگبین ترکیبی از تاریخ، فرهنگ، علم و طبیعت است که نشان می‌دهد چگونه یک ماده غذایی ساده می‌تواند پیوند میان انسان، طبیعت و دین را به نمایش بگذارد. این شهد طبیعی همچنان بخشی از زندگی مردم کوهستان‌های ایران است و ارزش آن در طول زمان حفظ شده است.