جومون سوگی؛ کهن‌ترین درخت سرو ژاپنی و شبیه سنگ با ۷۰۰۰ سال عمر که هیچ دانه‌ای تولید نمی‌کند و تا آخر عمر زنده می‌ماند

راز بقا: جومون سوگی (Jōmon Sugi) یکی از شگفت‌انگیزترین موجودات زنده روی زمین است؛ یک سرو ژاپنی (Cryptomeria japonica) عظیم و کهن که در اعماق جنگل‌های مه‌آلود و همیشه‌سبز یاکوشیما در استان کاگوشیمای ژاپن ریشه دوانده است. 

به گزارش راز بقا، تخمین زده می‌شود که سن این درخت بین ۲ هزار تا ۷۲۰۰ سال باشد؛ رقمی که آن را نه‌تنها به قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین «یاکوسوگی» شناخته‌شده تبدیل می‌کند، بلکه به نمادی زنده از میراث بوم‌شناختی و معنوی ژاپن بدل کرده است. 

جُمون سوگی (Jōmon Sugi) در سمت شمالی کوه می‌یانوورا، بلندترین قله جزیره‌ی یاکوشیما، واقع شده است و ارتفاع آن ۱۳۰۰ متر است. کشف این درخت در سال ۱۹۶۸ باعث شد که اقدامات حفاظت از جنگل‌های یاکوشیما آغاز شود و صنعت گردشگری جزیره شکل بگیرد؛ صنعتی که امروزه بیش از نیمی از اقتصاد یاکوشیما را تشکیل می‌دهد. 

دسترسی به جُمون سوگی از طریق مسیر پیاده‌روی کوسوگاوا (در شرق می‌یانوورا) و مسیر آراکوا (که از سد آراکوا شروع می‌شود) امکان‌پذیر است، اما برای رسیدن به درخت، نیاز به یک پیاده‌روی کوهستانی چهار تا پنج ساعته از نزدیک‌ترین جاده وجود دارد. 

ارتفاع این درخت ۲۵.۳ متر و محیط تنه آن ۱۶.۴ متر است. حجم آن حدود ۳۰۰ متر مکعب برآورد شده و بزرگ‌ترین مخروطیان ژاپن محسوب می‌شود. آزمایش سن درخت با استفاده از حلقه‌های رشد شاخه‌ها نشان داد که جُمون سوگی حداقل ۲۰۰۰ سال قدمت دارد. در کتاب درختان شگفت‌انگیز جهان (۲۰۰۲) کارشناس درخت‌شناسی، توماس پیکنهام، جُمون سوگی را این‌گونه توصیف می‌کند: «یک غول درختی هولناک که از زمین اسفنجی بالا آمده و بیشتر شبیه سنگ است تا چوب، با بازو‌های عظیم خود که بالای درختان جوان سدر و کامفور گسترده شده‌اند». 

در سال ۲۰۰۵، خرابکاران تکه‌ای از پوست درخت به ابعاد حدود ۱۰ سانتی‌متر از هر طرف را کندند.

بنای زمان و بقا

به گزارش راز بقا، جومون سوگی شاهدی زنده بر هزاران سال تاریخ است؛ دورانی بسیار پیش از شکل‌گیری نخستین تمدن‌های ژاپن. نام این درخت برگرفته از دوران جومون، دوره‌ای پیشاتاریخی در ژاپن است که بیش از ۱۰ هزار سال پیش آغاز شد و به سن افسانه‌ای این درخت اشاره دارد. 

تنه عظیم درخت با محیطی نزدیک به ۱۶ متر، تاب‌خورده، زخم‌خورده و فرسوده است؛ نشانه‌ای از قرن‌ها طوفان، فعالیت‌های آتشفشانی و تغییرات اقلیمی.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

اُلد چیکّو؛ درخت صنوبر ۹۶۰۰ ساله سوئدی که عصر یخبندان را دید و به سه شکل ایستاده و بوته‌ای و خزنده رشد می‌کند

درخت مروارید سبز ارسنجان؛ پدیده‌ای نادر معروف به سنگ صبور که اهالی آن را «تک درخت» می‌نامند و وسط یک تخته سنگ ۶ متری رشد کرده است

برخلاف سرو‌های معمولی ژاپنی، یاکوسوگی‌ها در شرایط بسیار سخت رشد می‌کنند؛ زمین‌های ناهموار، رطوبت شدید و خاک فقیر. همین رشد آهسته باعث شده چوب آنها چنان متراکم و غنی از رزین باشد که در برابر پوسیدگی مقاوم شود. این ویژگی به جومون سوگی امکان داده تا در برابر خطراتی که بسیاری از درختان هم‌نسلش را نابود کرد - ازجمله قطع گسترده در دوره ادو و میجی - دوام بیاورد. موقعیت دورافتاده‌اش نیز آن را از دسترس هیزم‌شکنان دور نگه داشت و این درخت را به بازمانده حقیقی جنگل‌های کهن یاکوشیما بدل کرد.

زیست‌پناهگاهی اکولوژیک و نماد یونسکو

به گزارش راز بقا، کشف جومون سوگی در سال ۱۹۶۸ نه‌تنها هویت طبیعی یاکوشیما را دگرگون کرد، بلکه نگاه زیست‌محیطی ژاپن را نیز تحت تأثیر قرار داد. وقتی پژوهشگران و کوهنوردان محلی این درخت را پیدا کردند، توجه ملی را به خود جلب کرد و بعد‌ها نقش مهمی در ثبت یاکوشیما به‌عنوان میراث جهانی یونسکو در ۱۹۹۳ داشت. 

جنگل‌های اطراف جومون سوگی به‌قدری سرسبز و متنوع‌اند که الهام‌بخش بخش‌هایی از فیلم شاهزاده مونونوکه اثر هایائو میازاکی شدند. از فرش‌های خزه‌ای و سرخس‌های کهن تا گیاهان بومی منحصر‌به‌فرد، این منطقه موزه‌ای زنده از تنوع زیستی است. 

بارندگی شدید یاکوشیما - که از بالاترین میزان‌ها در ژاپن است - مه دائمی و فضایی جادویی ایجاد می‌کند. جومون سوگی محور این اکوسیستم است: تنظیم‌کننده رطوبت، میزبان گلسنگ‌های کمیاب و پشتیبان زیستگاه‌های کوچک بر پوست ضخیم خود. این درخت فقط یک موجود نیست؛ ستون اکولوژیک یک جهان مینیاتوری است. 

زیارتگاهی در اعماق کوهستان

به گزارش راز بقا، سفر به سوی جومون سوگی خود یک ماجراجویی چالش‌برانگیز است. مسیر پیاده‌روی آن ۹ تا ۱۱ ساعت طول می‌کشد و از مسیر‌های چوبی، شیب‌های تند و خطوط ریلی قدیمی بازمانده از دوران قطع درختان عبور می‌کند. بسیاری از گردشگران این سفر را نوعی تجربه معنوی می‌دانند؛ سفری رو به بالا در میان جنگل‌های کهن که با هر قدم، آدمی را به اعماق گذشته زمین نزدیک‌تر می‌کند.

برای محافظت از درخت، بازدیدکنندگان تنها از روی سکوی مخصوص و از فاصله معینی می‌توانند آن را مشاهده کنند. حتی از دور نیز هیبت تنه عظیم، تاج متراکم و قامت اسرارآمیز درخت چنان تأثیری دارد که بسیاری آن را تجربه‌ای تکان‌دهنده و حتی روحانی توصیف می‌کنند. برای برخی، رسیدن به این درخت پس از ساعت‌ها سکوت در دل جنگل، همچون دیدار با موجودی آگاه است؛ نگهبانی طبیعی کهن‌تر از تاریخ مکتوب. 

شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های جومون سوگی

به گزارش راز بقا، درباره جومون سوگی حقایق عجیب و گاه گیج‌کننده‌ای وجود دارد که به جنبه افسانه‌ای آن می‌افزاید. یکی از عجیب‌ترین آنها اختلاف بسیار زیاد در برآورد سن درخت است. برخی دانشمندان سن آن را حدود ۲ هزار سال می‌دانند، درحالی‌که برخی دیگر ادعا می‌کنند ممکن است بیش از ۷ هزار سال عمر داشته باشد. دلیل این اختلاف این است که چوب درخت به‌قدری سخت و پررزین است که روش‌های معمول حلقه‌شماری در آن کارایی ندارد.

نکته عجیب دیگر شکل نامنظم و پیچیده آن است؛ به‌گونه‌ای که هنوز متخصصان نمی‌دانند برخی برجستگی‌ها و تورفتگی‌های تنه طبیعی‌اند یا حاصل ترکیب شاخه‌هایی که در طول هزاران سال به هم جوش خورده‌اند. تاج درخت چنان متراکم و پیچیده است که از برخی زوایا شبیه چهره‌ها یا حیوانات به نظر می‌رسد؛ پدیده‌ای که کوهنوردان آن را «نگاه کردن درخت» توصیف می‌کنند. 

نکته عجیب‌تر اینکه جومون سوگی تقریباً هیچ دانه‌ای تولید نمی‌کند. برخی پژوهشگران معتقدند این درخت ممکن است وارد حالتی شبه‌نامیرا شده باشد که در آن بیشتر بر بقا تمرکز می‌کند تا تولیدمثل. عده‌ای از گردشگران می‌گویند هوای اطراف درخت «برق‌دار» یا «شارژشده» احساس می‌شود؛ احتمالی که به رطوبت، ارتفاع و پوشش گیاهی مرتبط است، اما اغلب ویژگی‌ای ماورایی توصیف می‌شود.