کُهن‌دار؛ قدیمی‌ترین و زیباترین درخت جهان با عمر ۲۰۰ میلیون سال که از انقراض دایناسور‌ها و انفجار هیروشیما جان به در برد!

راز بقا: درخت جینکو یا ژینگو (Ginkgo) با نام علمی «جینکو بیلوبا» که در فارسی با نام «کهن‌دار» شناخته می‌شود یکی از شگفت‌انگیزترین گونه‌های گیاهی روی زمین است؛ درختی باستانی که بیش از ۲۰۰ میلیون سال قدمت دارد.

به گزارش راز بقا، این گیاه که به «فسیل زنده» مشهور است، بسیار پیش از دایناسور‌ها ظهور کرده، انقراض آنها را پشت سر گذاشته و تا امروز نیز به حیات خود ادامه داده است. خاستگاه جینکو کشور چین است و این گونه درختی به دلیل فرم خاص برگ‌های بادبزنی شکل و مقاومت استثنایی‌اش در سراسر جهان شناخته می‌شود. امروزه جینکو در شهر‌های بسیاری کاشته می‌شود و به خاطر زیبایی، دوام و تاریخ تکاملی شگفت‌انگیزش مورد توجه است. 

فسیلی زنده با تبار تکاملی منحصر‌به‌فرد

به گزارش راز بقا، درخت جینکو در جهان گیاه‌شناسی موجودی کاملاً متفاوت است، زیرا آخرین گونه بازمانده از تبار بسیار کهنی محسوب می‌شود که زمانی سراسر زمین را فرا گرفته بود. فسیل‌هایی که تقریباً با برگ‌های جینکوی امروزی یکسان هستند، از دوران ژوراسیک به دست آمده‌اند و نشان می‌دهند که این درخت پلی مستقیم میان جنگل‌های نخستین و جهان امروز است. 

برخلاف بیشتر گیاهان که در خانواده‌ها یا جنس‌های گسترده قرار دارند، جینکو تنها عضو شاخه اختصاصی خود یعنی Ginkgophyta است. 

مقاومت این درخت افسانه‌ای است. جینکو توانسته از چندین انقراض بزرگ، تغییرات اقلیمی شدید و هزاران سال دگرگونی زیست‌محیطی جان سالم به در ببرد. شگفت‌انگیزتر اینکه چند درخت جینکو که در نزدیکی مرکز انفجار بمب اتمی هیروشیما قرار داشتند، زنده ماندند و دوباره رشد کردند؛ رویدادی که آنها را نماد استقامت و تولد دوباره ساخت. 

اهمیت فرهنگی و دارویی در طول قرن‌ها

به گزارش راز بقا، هزاران سال است که جینکو جایگاه مهمی در فرهنگ آسیای شرقی، به‌ویژه چین و ژاپن، داشته است. در طب سنتی چین، از دانه‌های جینکو برای بهبود مشکلات تنفسی و گردش خون استفاده می‌شد و اعتقاد داشتند برگ‌های آن توانایی ذهن را افزایش می‌دهد. 

تحقیقات مدرن نیز بر عصاره برگ جینکو متمرکز است که سرشار از فلاونوئید‌ها و ترپنوئیدهاست؛ ترکیباتی با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی.

امروزه مکمل‌های جینکو برای تقویت حافظه، تمرکز، گردش خون و عملکرد مغز بسیار استفاده می‌شوند. هرچند نتایج تحقیقات متفاوت است، اما برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که عصاره جینکو ممکن است به کاهش نشانه‌های زوال شناختی کمک کند.

درخت جینکو همچنین در فرهنگ شرق آسیا نماد جاودانگی، امید، صلح و پایداری است و معمولاً در اطراف معابد و مکان‌های مقدس کاشته می‌شود. درخشش طلایی این درخت در پاییز در جشن‌ها و آثار هنری به شکل گسترده‌ای ستایش شده است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

کاپوک؛ درخت پنبه به ارتفاع یک برج ۲۵ طبقه که الیافی سبک‌تر از پر و روغنی گران‌تر از طلا تولید می‌کند و داروی دیابت است!

درختان شبح پاکستان؛ درختانی که بعد از سیل با میلیون‌ها عنکبوت پوشیده شدند و ساکنان روستا را وحشت‌زده و رسانه‌ها را شوکه کردند!

بوم‌شناسی، رشد و کشت جهانی

به گزارش راز بقا، جینکو گیاهی به‌شدت سازگار است و در محیط‌های شهری - جایی که بسیاری از درختان دوام نمی‌آورند - به‌خوبی رشد می‌کند. تحمل بالای آن نسبت به آلودگی، خاک نامرغوب، آفات و دما‌های بسیار بالا یا پایین باعث شده در سراسر جهان در کنار خیابان‌ها و پارک‌ها کاشته شود. 

این درخت می‌تواند تا ۳۵ متر رشد کند و برخی نمونه‌های آن بیش از ۱۰۰۰ سال عمر دارند. برگ‌های بادبزنی شکل و رنگ زرد درخشان پاییزی آن، جینکو را به یکی از محبوب‌ترین درختان تزئینی بدل کرده است. 

جینکو یک گونه دوریختی است؛ یعنی درختان نر و ماده جدا از هم هستند. معمولاً شهر‌ها درختان نر می‌کارند، زیرا درخت ماده بذر‌هایی تولید می‌کند که بویی بسیار تند و ناخوشایند دارند. روش تولیدمثل جینکو از نظر تکاملی ابتدایی و در نوع خود عجیب است و به دانشمندان کمک می‌کند مراحل آغازین تکامل گیاهان دانه‌دار را بهتر درک کنند.

با وجود تاریخ تکاملی کهن، جینکو در طبیعت گسترده نیست. جمعیت‌های طبیعی آن تنها در مناطق دورافتاده چین باقی مانده‌اند؛ جایی که این گونه در باغ‌های معابد و جنگل‌های کوهستانی حفظ شده بود. از همین مناطق، انسان‌ها درخت را به سراسر جهان منتقل کردند و آن را به یکی از پرکشت‌ترین گونه‌های امروزی بدل ساختند. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های درخت جینکو

به گزارش راز بقا، درخت جینکو پر از ویژگی‌های عجیب و جذاب است. یکی از عجیب‌ترین خصوصیات آن شیوه تولیدمثلش است. برخلاف اغلب درختان امروزی، جینکو اسپرم متحرک تولید می‌کند؛ اسپرم‌هایی که واقعاً شنا می‌کنند. این ویژگی تنها در برخی از کهن‌ترین تیره‌های گیاهی دیده می‌شود و در میان گیاهان دانه‌دار بسیار نادر است.

درختان ماده جینکو بذر‌هایی تولید می‌کنند که بویی بسیار تند و ناخوشایند دارند؛ بویی شبیه کره فاسد یا استفراغ. این بو به دلیل وجود اسید بوتیریک است، همان ترکیبی که در لبنیات فاسد یافت می‌شود. به همین دلیل در محیط‌های شهری عمدتاً درختان نر کاشته می‌شوند. 

ویژگی عجیب دیگر اینکه جینکو مقاومت خارق‌العاده‌ای دارد. این درخت نسبت به آلودگی، آتش، آفات، بیماری‌ها و حتی انفجار هسته‌ای مقاوم است. زنده ماندن جینکو‌های هیروشیما پس از بمباران، یکی از شگفت‌انگیزترین نمونه‌های استقامت گیاهی در جهان است. 

جینکو پیر نمی‌شود؛ یا دست‌کم نشانه‌های قابل توجهی از پیری نشان نمی‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که حتی در سن ۱۰۰۰ سالگی، فرآیند‌های سلولی جینکو همچنان جوان و فعال باقی می‌مانند. برگ‌های بادبزنی آن هم با ساختار بدون رگبرگ کلاسیک، از عجایب دنیای گیاهان هستند.