درخت فیل؛ درختی کوچک شبیه بونسای که تنه‌اش بسیار عجیب و شبیه پای فیل است و برای مدت چندماه آب ذخیره می‌کند

راز بقا: درخت فیل (Elephant Tree) یا جابیلی (Jabily) یکی از عجیب‌ترین و درعین‌حال محبوب‌ترین گیاهان بونسای در جهان است؛ گیاهی که با تنه متورم، پوست چروک، شاخه‌های پیچ‌خورده و هویت منحصر‌به‌فرد خود، یادآور درختی کهن‌سال و ماقبل‌تاریخی است. 

به گزارش راز بقا، این گیاه بومی ماداگاسکار است و در زیست‌بوم‌های خشک و صخره‌ای رشد می‌کند. ظاهر غیرمعمول، قدرت تحمل بالا در برابر خشکی، و رشد بسیار آهسته، از آن موجودی افسانه‌ای در میان کلکسیونر‌های گیاهان عجیب ساخته است. 

زیستگاه و ویژگی‌های فیزیکی؛ درختی کوچک با تنه‌ای شبیه پای فیل

به گزارش راز بقا، درخت فیل به‌طور طبیعی در مناطق خشک جنوب و غرب ماداگاسکار رشد می‌کند؛ جایی که خاک‌ها فقیر، بارندگی کم و دما بسیار بالا است. این شرایط سخت باعث شده که گیاه تنه‌ای ضخیم و گوشتی بسازد تا بتواند آب را برای ماه‌ها در خود ذخیره کند. بخش پایینی تنه آن چنان پهن و چروک‌دار است که شباهت زیادی به پای فیل دارد؛ و همین ویژگی، نام Elephant Tree را برایش رقم زده است. 

برگ‌های کوچک، براق و به‌رنگ سبز تیره معمولاً در خوشه‌های کوتاه روی شاخه‌ها قرار دارند. شاخه‌ها بسیار تو در تو و کج‌وکوله رشد می‌کنند و ظاهری بونسای‌مانند و کهن‌سال به گیاه می‌دهند. درخت فیل معمولاً ارتفاع زیادی نمی‌گیرد و حتی در طبیعت هم به‌ندرت بیش از ۳ متر رشد می‌کند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

جومون سوگی؛ کهن‌ترین درخت سرو ژاپنی و شبیه سنگ با ۷۰۰۰ سال عمر که هیچ دانه‌ای تولید نمی‌کند و تا آخر عمر زنده می‌ماند

اُلد چیکّو؛ درخت صنوبر ۹۶۰۰ ساله سوئدی که عصر یخبندان را دید و به سه شکل ایستاده و بوته‌ای و خزنده رشد می‌کند

رشد، نگهداری و جایگاه در فرهنگ بونسای

به گزارش راز بقا، درخت فیل یکی از کندرشدترین گیاهان جهان به شمار می‌رود. رشد سالانه آن به‌قدری آهسته است که گاهی چند سال طول می‌کشد تا فقط چند شاخه کوچک تولید کند. همین کندی رشد، آن را برای علاقمندان به بونسای به یک گوهر ارزشمند تبدیل کرده است. بونسای‌کار‌ها از این گیاه برای ساخت فرم‌هایی با ظاهری بسیار کهن، پیچ‌خورده و پر از شخصیت استفاده می‌کنند.

این گیاه به نور زیاد نیاز دارد، اما در هوای خیلی گرم نیز مقاومت می‌کند. در خاک سبک و کاملاً زهکشی‌شده بهترین عملکرد را دارد. آبیاری باید کنترل‌شده باشد، به‌ویژه در فصول سرد که گیاه به خواب می‌رود و کوچک‌ترین آبیاری اضافه ممکن است باعث پوسیدگی ریشه شود.

کاربردها، نقش در اکوسیستم و تهدید‌های زیست‌محیطی

به گزارش راز بقا، درخت فیل تنها یک گیاه زینتی نیست؛ در ماداگاسکار ریشه‌های ضخیم و چوبی آن در برخی مناطق برای مصارف پزشکی محلی استفاده می‌شود. برخی قبایل باور دارند که وجود این گیاه در اطراف خانه باعث دور شدن ارواح خبیث و انرژی‌های منفی می‌شود. 

بااین‌حال، جابیلی یا همان درخت فیل به دلیل تخریب زیستگاه و برداشت بیش‌ازحد برای صادرات، در معرض تهدید است. رشد آهسته باعث شده که تکثیر آن دشوار باشد و احیای جمعیت‌های طبیعی سال‌ها طول بکشد. به همین دلیل، در فهرست گونه‌های محافظت‌شده قرار گرفته و صادرات آن از ماداگاسکار تنها با مجوز‌های سخت‌گیرانه امکان‌پذیر است. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های درخت فیل

به گزارش راز بقا، درخت فیل یکی از عجیب‌ترین گیاهان زنده روی زمین است و ویژگی‌هایی دارد که آن را از تمام گیاهان معمولی متمایز می‌کند. مهم‌ترین نکته درباره آن قابلیت ذخیره آب به‌اندازه چندین ماه در تنه چاق و بادکرده‌اش است؛ به‌طوری‌که در فصل‌های خشک کاملاً بدون آب زنده می‌ماند. شکل تنه این گیاه به‌قدری نامعمول است که برخی نمونه‌ها شبیه موجودات ناشناخته یا مجسمه‌های باستانی دیده می‌شوند. 

از دیگر عجایب این گیاه، رشد فوق‌العاده آهسته آن است؛ برخی متخصصان بونسای معتقدند که برای شکل‌دادن یک فرم کلاسیک و کهن‌سال از جابیلی ممکن است ۳۰ سال یا حتی بیشتر زمان لازم باشد. نکته عجیب دیگر این است که این گیاه می‌تواند در صورت قطع شدن بخش‌هایی از ساقه یا ریشه، دوباره از قسمت‌های باقی‌مانده زنده شود؛ قابلیتی مشابه برخی گیاهان کهن‌سال و صحرایی. 

گل‌های این گیاه بسیار کوچک، نامشخص و تقریباً نامرئی‌اند؛ به‌طوری که بسیاری از پرورش‌دهندگان حتی بعد از سال‌ها نگهداری، متوجه زمان گل‌دهی آن نمی‌شوند. از نظر فرهنگی نیز قبایل ماداگاسکاری باور دارند که این گیاه «روح محافظ» دارد و شب‌ها انرژی زمین را در تنه خود نگه می‌دارد. مجموعه این ویژگی‌ها درخت فیل را به یکی از اسرارآمیزترین گیاهان بومی جهان تبدیل کرده است.