درخت زندگی؛ درختی در بحرین معروف به «درخت نامیرا» با عمر ۴۰۰ سال که در یک بیابان خشک و بدون هیچی آب سبز مانده است

راز بقا: درخت زندگی (شجره‌الحیات) (Tree of Life) در بحرین یکی از رمزآلودترین نشانه‌های طبیعی در خاورمیانه است. این درخت پروسوپس سینراریا که ۹.۷۵ متر ارتفاع دارد، بیش از ۴۰۰ سال در جایی کاملا غیرقابل‌زیست دوام آورده است؛ جایی که هیچ منبع آب قابل مشاهده‌ای وجود ندارد، سایه‌ای نیست، گیاه دیگری رشد نمی‌کند و هنوز توضیح علمی دقیق و کاملی درباره چگونگی بقای آن ارائه نشده است. 

به گزارش راز بقا، با گذشت زمان، این درخت چیزی بیش از یک درخت شده است: یک نماد فرهنگی، نشانه‌ای از استقامت، جاذبه‌ای گردشگری و معمایی زنده که دهه‌هاست ذهن دانشمندان، تاریخ‌دانان و جهانگردان را به خود مشغول کرده است. 

بازمانده‌ای تنها در قلب بیابان

به گزارش راز بقا، درخت زندگی روی تپه‌ای شنی در حدود ۴۰ کیلومتری منامه، پایتخت بحرین، قد برافراشته است. در اطراف آن، تنها بیابانی بی‌پایان و میدان‌های نفتی متروکه دیده می‌شود. این درخت در منطقه‌ای قرار دارد که تابستان‌های آن با دمای بالای ۴۵ درجه، بارندگی بسیار کم و باد‌های سوزان همراه است، اما همچنان سبز، پرشاخ‌وبرگ و استوار مانده است. 

از نظر گیاه‌شناسی، پروسوپس سینراریا که نام علمی درخت زندگی است گونه‌ای مقاوم به خشکی با ریشه‌های بسیار عمیق و توان تحمل شرایط سخت است. اما حتی با این ویژگی‌ها نیز بقای آن در چنین جایی خارق‌العاده است. نزدیک‌ترین منابع شناخته‌شده‌ی آب‌های زیرزمینی چندین کیلومتر با آن فاصله دارند و هیچ‌گونه قنات یا چشمه پنهانی در زیر آن ثابت نشده است. همین مسئله بقای آن را به یک معمای علمی تبدیل کرده که هنوز پاسخ قطعی ندارد.

نماد فرهنگی و تفسیر‌های اسطوره‌ای

به گزارش راز بقا، برای مردم بحرین، این درخت همواره سرشار از معنا و اسطوره بوده است. در فرهنگ اسلامی، این گونه از درخت اغلب با استقامت، برکت و صبر پیوند خورده است. بسیاری از مردم محلی باور دارند که این درخت در محل باستانی دلمون قرار دارد؛ سرزمینی که در متون سومری از آن یاد شده و گاه با باغ عدن مرتبط دانسته شده است. طبق این روایت‌ها، درخت در زمینی مقدس کاشته شده و به‌خاطر برکت الهی زنده مانده است. 

باوری دیگر می‌گوید که این درخت از چشمه‌ای زیرزمینی بهره می‌گیرد که نیرویی معنوی آن را محافظت می‌کند. عده‌ای نیز آن را نماد پایداری مردم بحرین می‌دانند؛ نشانه‌ای از اینکه زندگی حتی در سخت‌ترین شرایط نیز راهی برای ادامه پیدا می‌کند. امروزه هزاران گردشگر سالانه به این منطقه سفر می‌کنند تا این معجزه‌ی تنها در بیابان را از نزدیک ببینند. 

نظریه‌های علمی درباره این معما

به گزارش راز بقا، سال‌هاست که دانشمندان تلاش می‌کنند توضیحی منطقی برای بقای این درخت ارائه دهند. یکی از نظریه‌ها می‌گوید ریشه‌های آن ممکن است تا ۲۰ تا ۵۰ متر عمق داشته باشند و به جیب‌های پنهان آب برسند. نظریه‌ای دیگر می‌گوید ریشه‌ها به صورت افقی در مساحت وسیعی گسترده‌اند و رطوبت زیر ماسه‌ها را جذب می‌کنند. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این گونه قادر است رطوبت هوا را گرفته و در تنه و برگ‌های خود ذخیره کند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

درخت چوپان؛ درخت همیشه سبز و درحال انقراض با بلندترین ریشه جهان که اندازه یک ساختمان ۲۲ طبقه زیر زمینی‌ست و از ریشه‌اش قهوه می‌سازند

قارچ ستاره زمینی؛ ستاره قرمز جنگل‌های هیرکانی ایران که از یک توپ کوچک به ستاره‌ای خیره‌کننده تبدیل می‌شود

علاوه بر این، برگ‌های کوچک و مومی درخت مانع از تبخیر بیش از حد آب می‌شود و پوست تنه آن در برابر حرارت شدید محافظت طبیعی ایجاد می‌کند. این ویژگی‌ها بخشی از معما را توضیح می‌دهد، اما نه همه آن را. 

هیچ مطالعه‌ای تاکنون نتوانسته به‌طور قطعی مشخص کند که درخت زندگی چگونه قرن‌ها در انزوای کامل دوام آورده است؛ چیزی که آن را به یکی از ماندگارترین راز‌های طبیعی جهان تبدیل می‌کند.

در سال ۲۰۱۰، درخت زندگی به عنوان یک میراث طبیعی محافظت‌شده ثبت شد و تلاش‌هایی برای حفظ و مراقبت از آن آغاز شد تا از تخریب، آسیب انسانی و توسعه شهری در امان بماند.

عجیب‌ترین و شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های درخت زندگی

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین حقایق درباره درخت زندگی این است که در جایی زنده می‌ماند که هیچ درخت دیگری توان ادامه حیات ندارد و هنوز هیچ دانشمندی توضیح قطعی درباره منبع آب آن ارائه نکرده است. این درخت در بیابانی خشک و بی‌باران، همیشه سبز و شاداب است؛ انگار که خودش رطوبت تولید می‌کند.

نکته عجیب دیگر پیدا شدن آثار باستانی در اطراف آن است؛ از سفال‌های شکسته گرفته تا پایه‌های سازه‌های قدیمی و همین موضوع برخی پژوهشگران را به این نتیجه رسانده که این مکان ممکن است محل یک زیستگاه تاریخی یا منطقه‌ای مقدس بوده باشد. 

این درخت همچنین توانایی بازسازی سریع دارد. حتی پس از طوفان‌های شن، گرما‌های شدید یا آسیب‌های انسانی، شاخه‌ها و برگ‌های خود را بازیابی می‌کند؛ ویژگی‌ای که باعث شده برخی آن را «درخت نامیرا» بنامند.

برخی گردشگران ادعا می‌کنند که درخت در شب حالتی درخشان به خود می‌گیرد؛ انعکاس نور ماه روی شیره درخت توهمی از نور ضعیف ایجاد می‌کند که به اسطوره‌های معنوی درباره آن دامن زده است. 

نکته عجیب پایانی این است: بررسی‌های ژنتیکی نشان می‌دهد این درخت هیچ ویژگی نامعمول یا جهش خاصی ندارد؛ کاملاً عادی است، اما در حال انجام کاری خارق‌العاده. همین تناقض، درخت زندگی را به یکی از عجیب‌ترین پدیده‌های طبیعی جهان تبدیل کرده است.