کیپِکی؛ تنها زرافه جهان در آمریکا که هیچ خالی روی بدنش نداشت و چند روز پیش بر اثر یک بیماری ناشناخته از دنیا رفت

راز بقا: در جهانی که زرافه‌ها با نقش‌ونگار‌های قهوه‌ای و منحصربه‌فردشان شناخته می‌شوند، یک زرافه به‌طرزی شگفت‌انگیز تمام قواعد ذهنی ما را به چالش کشیده است. کیپِکی (Kipekee)، که نامش به معنای «منحصر‌به‌فرد» است، به‌عنوان تنها زرافه کاملاً بی‌خال شناخته‌شده در جهان شهرت دارد و از آخرین باری که چنین زرافه‌ای در توکیوی ژاپن متولد شد این تنها مورد بوده است.. 

به گزارش راز بقا، این زرافه خارق‌العاده که در باغ وحش برایتز در ایالت تنسی متولد شده، نه به‌خاطر قد یا قدرتش، بلکه به دلیل چیزی که ندارد، توجه جهانیان را جلب کرده است: خال‌هایی که نماد همیشگی گونه زرافه هستند. وجود کیپِکی هم زیست‌شناسان را شگفت‌زده کرده و هم دوستداران حیات‌وحش را، و بار دیگر زیبایی شکننده کمیابی ژنتیکی در طبیعت را به یادمان آورده است. 

کشف زرافه‌ای یگانه در طول تاریخ

به گزارش راز بقا، زرافه‌ها با قدی بین حدود ۴٫۳ تا ۴٫۶ متر، بلندقدترین پستانداران جهان هستند. هنگامی که زرافه‌های ماده زایمان می‌کنند، نوزادان آنها از همان ابتدا حدود نزدیک به ۱٫۸ متر قد دارند و به‌جز در مواردی بسیار نادر، از سم تا شاخ با لکه‌های قهوه‌ای پوشیده شده‌اند. 

باغ‌وحش برایتز در شهر لایم‌استون تنسی اعلام کرد که در تاریخ ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۳، تولد یک زرافه شبکه‌ای بدون هیچ لکه‌ای را جشن گرفته است. کارشناسان زرافه معتقدند او تنها زرافه شبکه‌ای با رنگ یکدست است که در حال حاضر در هر نقطه‌ای از کره زمین زندگی می‌کند. 

داستان انتخاب نام «کیپِکی» نیز جالب است. مدیر باغ وحش برایتز اعلام کرد تصاویر این بچه‌زرافه در صفحه فیس‌بوک باغ‌وحش برایتز منتشر شد؛ جایی که او در کنار مادرش ایستاده و تضاد آشکاری میان بدن بدون لکه او و بدن خال‌دار مادرش دیده می‌شود.

باغ‌وحش از مردم خواسته است تا با رأی دادن در صفحه فیس‌بوک این مجموعه، به انتخاب نام نوزاد کمک کنند. رأی‌گیری تا روز «لیبر دی» ادامه خواهد داشت. نام‌های پیشنهادی که همگی ریشه سواحیلی داشتند و معانی آنها عبارت‌اند از: «کیپیکی» به معنای منحصر‌به‌فرد، «فیرالی» به معنای غیرمعمول یا خارق‌العاده، «شاکیری» به معنای «او بسیار زیباست»، و «جاملا» به معنای «دارای زیبایی بسیار». 

برایت به وبسایت WJHL گفت که پیش از انتخاب این چهار نام، هزاران نام و معنای آنها بررسی شده است. او افزود: «این چهار نام، همان‌هایی هستند که خانواده ما واقعاً به آنها علاقه دارد. اگر او یکی از این چهار نام را بگیرد، ما کاملاً خوشحال خواهیم بود.». در نهایت رای‌گیری انجام شد و در تاریخ ۴ دسامبر نام این زرافه بدون خال «کیپِکی» نام گرفت. 

زرافه‌هایی از نوع کیپِکی نخستین‌بار در سال ۱۹۷۲ در مناطق ژاپن مشاهده شد؛ جایی که حافظان محیط‌زیست به‌سرعت متوجه تفاوتی عجیب در ظاهر او شدند. برخلاف زرافه‌های معمولی که پوششی از لکه‌های نامنظم تیره دارند لکه‌هایی که به استتار و تنظیم دمای بدن کمک می‌کنند؛ بدن کیپِکی با رنگی یکنواخت و قهوه‌ای پوشیده شده بود؛ بدون هیچ نقش و طرحی از گردن تا پاها. 

کارشناسان حیات‌وحش تأیید کردند که این وضعیت نه ناشی از بیماری است و نه آسیب یا شرایط محیطی. علت اصلی، جهشی ژنتیکی بسیار نادر در توزیع رنگدانه‌های پوستی عنوان شد. هرچند در زرافه‌ها گاه الگو‌های غیرمعمول مانند لکه‌های کم‌رنگ یا نامتقارن دیده می‌شود، اما نبود کامل خال‌ها پدیده‌ای تقریباً بی‌سابقه است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

زرافه سفید؛ زرافه‌ای کاملا سفید در قلب آفریقا که حیرت تمامی جانورشناسان را برانگیخت

گِرِنوک یا زرافه گردن؛ بز کوهی شگفت‌انگیزی که مثل انسان روی دو پا می‌‍‌ایستد و هرگز آب نمی‌نوشد

انتخاب نام «کیپِکی» کاملاً آگاهانه بود؛ نامی که نه‌تنها به ویژگی ظاهری او اشاره دارد، بلکه ارزش نمادینش را نیز بازتاب می‌دهد. او یادآور این حقیقت است که فرایند تکامل همیشه مسیر‌های قابل پیش‌بینی را دنبال نمی‌کند و طبیعت هنوز راز‌هایی برای شگفت‌زده کردن انسان دارد.

ژنتیک، بقا و اهمیت علمی

به گزارش راز بقا، خال‌های زرافه صرفاً جنبه زیبایی ندارند؛ بلکه نقش‌های حیاتی ایفا می‌کنند. این الگو‌ها با شبکه‌ای از رگ‌های خونی زیر پوست به تنظیم دمای بدن کمک می‌کنند و به‌ویژه برای زرافه‌های جوان، نقش مهمی در استتار در میان سایه درختان دارند. 

ظاهر بی‌خال کیپِکی پرسش‌های مهمی را مطرح کرد. آیا یک زرافه می‌تواند بدون این مزیت‌های طبیعی زنده بماند؟ مشاهدات نشان داد که هرچند نبود استتار او را بیشتر در معرض دید قرار می‌دهد، اما زرافه‌های بالغ بیش از هر چیز به قد بلند، هوشیاری و رفتار اجتماعی برای بقا متکی هستند. کیپِکی سالم، فعال و به‌خوبی در گله خود پذیرفته شده بود.

از دیدگاه علمی، کیپِکی فرصتی نادر برای مطالعه ژنتیک الگو‌های پوستی فراهم کرد. بررسی چنین نمونه‌هایی به پژوهشگران کمک می‌کند بفهمند ژن‌های رنگدانه چگونه بیان می‌شوند و چگونه یک جهش می‌تواند ظاهر حیوان را تغییر دهد بی‌آنکه الزاماً سلامت کلی آن را مختل کند. این یافته‌ها فراتر از زرافه‌ها، درک ما از ژنتیک، تنوع زیستی و فرایند تکامل را نیز غنی‌تر می‌کند. 

با این حال، نادر بودن اغلب با خطر همراه است. حیوانات با ظاهر غیرعادی ممکن است بیشتر در معرض شکارچیان یا حتی تهدید‌های انسانی و قاچاق حیات‌وحش قرار بگیرند. به همین دلیل، کیپِکی به نمادی مهم برای آگاهی‌بخشی درباره حفاظت از گونه‌های نادر تبدیل شد. 

حفاظت، نمادگرایی و تأثیر جهانی

به گزارش راز بقا، کیپِکی خیلی زود به نمادی جهانی از شگفتی‌های طبیعت بدل شد. تصاویر و ویدیو‌های او در سراسر جهان منتشر شد و بحث‌هایی جدی درباره حفاظت از حیات‌وحش، تنوع ژنتیکی و مسئولیت اخلاقی انسان در قبال موجودات نادر برانگیخت.

داستان کیپِکی توجه‌ها را به وضعیت نگران‌کننده زرافه‌ها جلب کرد. با وجود جایگاه نمادینشان، جمعیت زرافه‌ها در دهه‌های اخیر به دلیل تخریب زیستگاه، شکار غیرقانونی و گسترش فعالیت‌های انسانی کاهش چشمگیری یافته است. شهرت کیپِکی به تقویت برنامه‌های حفاظتی کمک کرد.

فراتر از علم و حفاظت، کیپِکی معنایی فلسفی نیز یافت: زیبایی تفاوت. در جهانی که بقا اغلب با شباهت و سازگاری تعریف می‌شود، وجود او نشان می‌دهد که یگانگی نیز می‌تواند دوام بیاورد حتی در برابر همه احتمالات.

مرگ کیپکی به علت یک بیماری نادر

کیپکی در تاریخ ۲۶ نوامبر ۲۰۲۵ و زمانی که تنها دو سال داشت از دنیا رفت. باغ‌وحش «برایتز» در ایالت تنسی اعلام کرد که برای مشخص شدن علت مرگ این زرافه، با دو دامپزشک متخصص زرافه، چند مشاور تخصصی و همچنین کارشناسان دانشگاه تنسی همکاری می‌کند. به گفته این مجموعه، کالبدشکافی کامل (نکروپسی) روی بدن این حیوان انجام خواهد شد تا در نهایت علت اصلی مرگ مشخص شود.  بر اساس اعلام «بنیاد حفاظت از زرافه‌ها»، زرافه‌ها معمولاً بیش از ۳۰ سال در طبیعت عمر می‌کنند و طول عمر آنها در شرایط اسارت اغلب حتی بیشتر از این میزان است.

دیگر زرافه‌های بی‌خال؛ نادر، اما شگفت‌انگیز

به گزارش راز بقا، هرچند کیپِکی اغلب به‌عنوان تنها زرافه کاملاً بی‌خال جهان معرفی می‌شود، اما در تاریخ موارد معدودی از زرافه‌های تقریباً بی‌خال نیز ثبت شده‌اند؛ هرچند هیچ‌یک به‌طور کامل فاقد خال نبوده‌اند.

در سال ۱۹۷۲، یک زرافه ماده جوان در توکیوی ژاپن مشاهده شد که نقش‌های بدنش آن‌قدر کم‌رنگ بود که از دور تقریباً یکنواخت به نظر می‌رسید. همچنین در سال ۲۰۲۳، گزارش‌هایی از مشاهده یک بچه زرافه در نامیبیا منتشر شد که ویژگی‌های ژنتیکی مشابهی داشت، هرچند در نور خاص، سایه‌هایی بسیار محو از الگو‌ها روی پوستش دیده می‌شد.

گمان می‌رود این زرافه‌ها حاصل جهش‌های ژنتیکی مغلوب بسیار نادر باشند که توزیع ملانین را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخلاف آلبینیسم یا لوسیسم، زرافه‌های بی‌خال رنگ طبیعی چشم و پوست را حفظ می‌کنند و تنها الگوی خال‌ها دگرگون می‌شود.

متأسفانه بسیاری از این نمونه‌های نادر عمر کوتاهی در طبیعت دارند. دیده‌شدن بیش از حد توسط شکارچیان یا تهدید‌های انسانی می‌تواند شانس بقای آنها را کاهش دهد. به همین دلیل، هر مشاهده از چنین زرافه‌هایی پنجره‌ای کوتاه به تنوع پنهان ژنتیکی طبیعت است.

این زرافه‌های نادر به ما یادآوری می‌کنند که تکامل مسیری یکنواخت ندارد و هر استثنا، داستانی ارزشمند برای حفاظت و روایت در دل خود دارد.