«موش کور بینی ستاره‌ای»؛ پستاندار عجیبی شبیه موجودات فضایی که هر ثانیه ۸ طعمه را شکار می‌کند!

راز بقا: موش کور بینی ستاره‌ای یک موش کور کوچک نیمه آبی نیمه خشکی است که در مناطق مرطوب و کم ارتفاع قسمت‌های شمالی آمریکای شمالی یافت می‌شود. این موش تنها عضو موجود از خانواده Condylurini و جنس Condylura است و بیش از ۲۵۰۰۰ دقیقه گیرنده‌های حسی در اندام‌های لمسی دارد که به نام اندام‌های Eimer شناخته می‌شوند. این موش کور که به اندازه یک همستر است، مسیر خود را با آن‌ها پیدا می‌کند. با کمک اندام‌های «ایمر» Eimer احتمالا ارتعاشات امواج لرزه‌ای را کاملا تشخیص می‌دهد. 

به گزارش راز بقا، قطر بینی این موش کور حدود ۱ سانتی متر است و اندام‌های ایمر آن بر روی ۲۲ زائده توزیع شده است. اندام‌های ایمر برای اولین بار در سال ۱۸۷۱ توسط جانورشناس آلمانی «تئودور ایمر» در موش کور اروپایی کشف و توصیف شد. سایر گونه‌های موش کور نیز دارای اندام‌های ایمر هستند، اگرچه آن‌ها به اندازه موش کور بینی‌ستاره‌ای تخصصی یا متعدد نیستند.

از آنجایی که موش کور ستاره دار از نظر عملکردی نابیناست، مدت‌ها گمان می‌رفت که پوزه این حیوان برای تشخیص فعالیت الکتریکی در حیوانات طعمه استفاده می‌شود، اگرچه پشتیبانی تجربی کمی برای این فرضیه یافت شده است. به نظر می‌رسد ستاره بینی و دندان این گونه در درجه اول برای بهره برداری از طعمه‌های بسیار کوچک سازگار است. 

گزارشی در ژورنال نیچر به این حیوان لقب سریع‌ترین پستاندار خورنده را می‌دهد که برای شناسایی و مصرف تک تک اقلام غذایی فقط ۱۲۰ میلی‌ثانیه زمان لازم دارد. مغز آن تقریباً در ۸ میلی ثانیه تصمیم می‌گیرد که آیا طعمه خوراکی است یا نه. این سرعت در حد سرعت نورون هاست.

این موش‌ها همچنین می‌توانند در زیر آب بو کنند. این موش کور حباب‌های هوا را بر روی اشیا یا مسیر‌های بو می‌دمد و سپس این حباب‌ها را برای دریافت بوی مورد نظر از طریق بینی استنشاق می‌کند.

اکولوژی و رفتار موش کور بینی‌ستاره‌ای

موش کور بینی‌ستاره‌ای در مناطق دشت مرطوب زندگی می‌کند و از بی مهرگان کوچک مانند حشرات آبزی (مانند لارو کادیس، مگس، سنجاقک، مگس اسب، سوسک‌های غواص شکارچی، و مگس سنگی)، حشرات زمینی، کرم‌ها (مانند کرم‌های خاکی، زالو و سایر آنیل ها)، نرم تنان و سخت پوستان آبزی، و همچنین دوزیستان کوچک و ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

«موش دو پای بلوچستان»؛ کوچکترین کانگورو جهان که هرگز آب نمی‌خورد!

موش کور ببینی‌ستاره‌ای همچنین در علفزار‌های خشک دورتر از آب نیز یافت شده با این حال، این پستاندار مناطق مرطوب و با زهکشی ضعیف و مرداب‌ها را ترجیح می‌دهد. شناگر خوبی است و می‌تواند در ته نهر‌ها و برکه‌ها دنبال غذا بگردد. مانند سایر موش‌ها، این حیوان تونل‌های سطحی کم عمق را برای جستجوی غذا حفر می‌کند. اغلب، این تونل‌ها از زیر آب خارج می‌شوند. روز و شب فعال است و در زمستان در حال تونل زدن از میان برف‌ها و شنا در جویبار‌های پوشیده از یخ مشاهده شده است. 

این جانور به ویژه در تنظیم حرارت ماهر است و دمای بدن را در طیف گسترده‌ای از شرایط خارجی نسبت به سایر موش‌های «تالپید» حفظ می‌کند. همین عامل توانایی آن را برای رشد در محیط‌های آبی سرد توضیح می‌دهد. اطلاعات کمی در مورد رفتار اجتماعی این گونه وجود دارد، اما گمان می‌رود که به صورت جمعی زندگی می‌کند. 

این موش در اواخر زمستان یا اوایل بهار جفت گیری می‌کند و ماده در یک زایمان معمولاً چهار یا پنج بچه در اواخر بهار یا اوایل تابستان به دنیا می‌آورد. با این حال، در صورت ناموفق بودن اولین زایمان، ماده‌ها به داشتن زایمان دوم معروفند. در هنگام تولد، هر بچه حدود ۵ سانتی متر طول و حدود ۱.۵ گرم وزن داردو معمولا بدون مو است. چشم ها، گوش‌ها و ستاره آن‌ها همه مهر و موم شده اند و ۱۴ روز پس از تولد باز می‌شوند و تازه کارکرد خود را انجام می‌دهند. بعد از حدود ۳۰ روز مستقل می‌شوند و بعد از ۱۰ ماه کاملاً بالغ می‌شوند.

«کنت کاتانیا»، عصب شناس دانشگاه وندربیلت، که به مدت ۲۰ سال روی موش کور‌های بینی ستاره‌ای مطالعه کرده، اخیراً تحقیقات خود را در مطالعه موش کور‌های بینی ستاره‌ای به عنوان راهی برای درک اصول کلی چگونگی پردازش و بازنمایی اطلاعات حسی مغز انسان مشاهده می‌کند. وی موش کور‌های بینی ستاره‌ای را «معدن طلای اکتشافات مغز و رفتار به طور کلی و نیز منبع بی‌پایان شگفتی‌ها» نامید.

رفتار شناسی موش کور بینی‌ستاره‌ای

موش کور بینی‌ستاره‌ای با وجود چشمان ضعیف، سیستم پیچیده‌ای برای تشخیص طعمه و درک محیط خود دارد. در طول اکتشاف طعمه، زائده ستاره مانند موش کور، تماس‌های مختصری ایجاد می‌کند که اندام ایمر را در برابر اجسام یا بستر فشرده می‌کند. هنگام جست‌وجوی غذا، موش کور‌ها در الگو‌های لمسی تصادفی به مدت ۲۰ تا ۳۰ میلی‌ثانیه جستجو می‌کنند. کاتانیا و همکارانش نشان دادند که اندام لمسی موش کور بینی ستاره‌ای ترجیحاً توسط الیاف لمسی نور فرضی عصب دهی می‌شود.

هنگامی که زائده‌های بیرونی ستاره در تماس اندکی با یک منبع غذایی بالقوه قرار می‌گیرند، بینی به سرعت جابه جا می‌شود به طوری که یک یا چند لمس با فووآ (دو زائده پایینی، جفت یازدهم) انجام می‌شود تا اشیاء مورد علاقه را با جزئیات بیشتر بررسی کنند، مخصوصاً طعمه بالقوه. این رفتار جستجوی غذا بسیار سریع است، به طوری که موش کور ممکن است در هر ثانیه بین ۱۰ تا ۱۵ ناحیه جداگانه از زمین را لمس کند. می‌تواند ۸ طعمه جداگانه را در کمتر از ۲ ثانیه پیدا کرده و مصرف کند و در کمتر از ۱۲۰ میلی‌ثانیه دوباره جستجوی طعمه‌های بیشتر را آغاز کند، اگرچه میانگین زمان آن ۲۲۷ میلی‌ثانیه است.

به گزارش راز بقا؛ این بینی ستاره‌مانند همچنین موش کور را قادر می‌سازد تا در زیر آب بو کند، چیزی که قبلاً در پستانداران غیرممکن تصور می‌شد، چرا که بویایی نیاز به دمیدن هوا برای انتقال مواد خوشبو به اپیتلیوم بویایی دارد. ساختار ستاره مانند بینی خود یک گیرنده شیمیایی نیست، اما به موش بینی‌ستاره‌ای کمک می‌کند تا بین ۸ تا ۱۲ حباب کوچک هوا در هر ثانیه، هر کدام به اندازه ۰.۰۶ تا ۰.۱ میلی متر، بر روی اجسام دمیده شود.

سپس این حباب‌ها به داخل سوراخ‌های بینی کشیده می‌شوند، به طوری که مولکول‌های خوشبو در حباب‌های هوا بر روی گیرنده‌های بویایی پخش می‌شوند. دانشمندان دریافتند که حباب‌ها به سمت اهدافی مانند غذا دمیده می‌شوند. قبل از موش کور بینی‌ستاره ای، دانشمندان باور نداشتند که پستانداران می‌توانند زیر آب را بو کنند، چه رسد به اینکه با دمیدن حباب‌ها بو کنند.

موش کور بینی‌ستاره‌ای در روند تکامل پستانداران یک حد افراطی را طی کرده و شاید حساس‌ترین سیستم حسی مکانیکی را در میان پستانداران داشته باشد.