داستان فرار از پنج انقراض بزرگ؛ کوسه‌ها چگونه به قدیمی‌ترین بازماندگان زمین تبدیل شدند؟

نسل کوسه‌ها موجوداتی قدرتمند مانند مگالودون؛ هلیکاپرین عجیب با فک‌های اره‌ای و کوسه سفید ترسناک را پدید آورده است. اما آن‌ها چگونه به این موفقیت دست یافته‌اند؟

جان لانگ، استاد دیرینه‌شناسی در دانشگاه فلیندرز استرالیا، بیش از ۴۰ سال است که بر روی کوسه‌های باستانی و دیگر ماهی‌های فسیلی تحقیق می‌کند. او در کتاب جدید خود تاریخچه مخفی کوسه‌ها، داستان شگفت‌انگیز تکامل کوسه‌ها را روایت می‌کند.

چگونه کوسه‌ها حدود نیم میلیارد سال است که وجود دارند؟

کوسه‌ها بسیار منعطف و سازگار بوده و تنها گروه از موجودات مهره‌دار با فک روی زمین هستند که از پنج انقراض عمده جان سالم به در برده‌اند. آن‌ها آگاهانه برای هر انقراض بزرگ آماده نشده‌اند؛ بلکه هرگاه این انقراض‌ها رخ داده‌اند، تنوع در کوسه‌ها به حدی بوده که حداقل برخی از آن‌ها توانسته‌اند از آن عبور کنند.

در دوره دونین (۴۱۹ تا ۳۵۹ میلیون سال پیش) زمانی است که کوسه‌ها یک طرح بدنی برتر را توسعه دادند و ظاهری شبیه به کوسه‌های امروزی پیدا کردند. این طرح بدنی به آن‌ها اجازه داد که خیلی سریع‌تر تنوع پیدا کنند، بنابراین هر انقراض عمده از آن زمان به بعد، اثر کمتری بر آن‌ها داشت.

به گزارش راز بقا آن‌ها همچنین در دوره دونین شروع به توسعه انواع مختلف دندان‌ها کردند: دندان‌هایی برای خرد کردن، دندان‌های تیز برای سوراخ کردن، دندان‌های برای بریدن و حتی تغذیه با کمک فیلترکردن آب، که این قابلیت را مدت‌ها قبل از سایر مهره‌داران به دست آوردند؛ بنابراین همیشه این قابلیت را داشتند که با توسعه دندان‌های جدید و بافت‌های جدید دندانی، خود را با هر نوع منبع غذایی سازگار کنند. این یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت آن‌ها بوده است، تقریباً مانند یک چاقوی چندکاره که می‌تواند به هر نوع منبع غذایی که وجود دارد، تطبیق پیدا کند.

برای مثال مگالودون‌ها (بزرگ‌ترین شکارچی که تا به حال زندگی کرده) خون‌گرم بوده‌اند. محققان توانستند دمای بدن آن‌ها را از طریق یک تکنیک ایزوتوپی جدید به نام «ترمومتری پالی‌تول» که با اندازه‌گیری دمایی که ایزوتوپ‌ها در آن پیوند می‌خورند، دمای بدن را در زمان تشکیل غضروف تعیین کنند. اکنون می‌دانیم که دمای بدن مگالودون حدود ۲۷ درجه سانتی‌گراد بوده است.

این پدیده به آن معناست که آن‌ها می‌توانستند به مناطقی بروند که سایر کوسه‌ها قادر به رفتن به آنجا نبودند. آن‌ها می‌توانستند به آب‌های سردتر مانند قطب شمال سفر کنند. بقایای دندان‌های مگالودون در سراسر جهان به جز قطب جنوب پیدا شده است. در سایت‌های فسیلی مربوط به دوره پلیوسن (۵.۳ میلیون تا ۲.۶ میلیون سال پیش) در قطب جنوب، فسیل‌های نهنگ یافت شده، اما هیچ دندان مگالودونی در این سایت‌ها پیدا نشده است. در آن زمان نهنگ‌ها شروع به مهاجرت به سمت قطب جنوب کرده‌اند تا از مگالودون‌ها فرار کنند و یک پناهگاه امن برای تغذیه پیدا کنند، سپس به آب‌های گرم‌تر برای زایمان بازگشته‌اند.

تکامل کوسه‌ها به چه شکل بوده است؟

به گزارش راز بقا برای ۵۶ میلیون سال اول تکامل کوسه‌ها، شواهد فسیلی بسیار کمی وجود دارد، اما حدود ۴۱۹ میلیون سال پیش، شروع به یافتن دندان‌های کوسه به طور فراوان می‌کنیم و اولین فسیل‌های کامل کوسه‌ها را پیدا می‌کنیم.

رابطه‌ای بین کوسه‌ها و ماهی‌هایی مانند دانکلوستئوس (ماهی‌های زره‌پوش) که در دوره‌های سیلورین و دونین (۴۴۴ تا ۳۵۹ میلیون سال پیش) حکومت می‌کردند و در پایان دونین منقرض شدند، وجود دارد.

برای مثال کشفی جدید از اوایل دوره سیلورین در چین، که یک ماهی به نام شناکنتوس است که شبیه کوسه بوده و دارای ستون‌های باله پشتی کوسه‌مانند می‌باشد، اما دارای صفحات زره‌ای در اطراف سر، مانند ماهی‌های زره‌پوش است که احتمال تکامل کوسه از این ماهی‌ها را بیشتر می‌کند. هنوز اطلاعاتی از وجود دندان در این گونه موجود در دسترس نیست، اما ممکن است مثالی از کوسه‌های بسیار ابتدایی باشد.

چالش برانگیزترین انقراض کوسه‌ها درحال وقوع است

این انقراض جدید به دست ما انسان‌ها درحال وقوع است. بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون کوسه در سال به خاطر صنعت برداشت باله کوسه کشته می‌شوند. شکارچیان فقط باله کوسه را می‌برند و کوسه زنده را به دریا می‌اندازند تا مرگ تدریجی و دردناکی را تجربه کند. برخی کشورها، مانند انگلستان، در حال ممنوعیت برداشت باله کوسه و واردات محصولات باله کوسه هستند. در کشور‌هایی مانند چین، جایی که سوپ باله کوسه یک غذای لوکس دوران سلسله‌های باستانی بود، مردم در حال آگاهی بیشتر زیست‌محیطی هستند و شروع به کنار گذاشتن این سنت‌های قدیمی کرده‌اند.

امید این است که اطلاعات بیشتر و آگاهی عمومی نسبت به این عمل وحشتناک باعث شود مردم از حمایت از فروشندگان باله کوسه دست بردارند. این آگاهی عمومی تنها راهی است که می‌توانیم به کوسه‌ها کمک کنیم تا از این انقراض نهایی که در حال نزدیک شدن است، جان سالم به در برند.