ول حفار کُردی؛ موش بومی ایران با دندان‌های زرد که کشاورزان به خونش تشنه هستند!

راز بقا: ول حفار کُردی (Ellobius lutescens)، که به‌طور معمول به نام خرگوش زرددندان شناخته می‌شود، یک پستاندار کوچک از خانواده Cricetidae است. این گونه بومی آسیای مرکزی و به‌ویژه منطقه کردستان ایران است و در کشور‌هایی مانند ایران، افغانستان، بخش‌هایی از ترکمنستان و تاجیکستان یافت می‌شود. ول حفار کُردی به دلیل ظاهر خاص، ویژگی‌های رفتاری و ترجیحات زیست‌محیطی خاص خود شناخته می‌شود. 

ویژگی‌های فیزیکی ول حفار کُردی

به گزارش راز بقا ول حفار کُردی یک پستاندار کوچک و حفار است که ظاهری متمایز دارد. خز آن نرم و رنگ آن معمولاً قهوه‌ای یا خاکی است، و پا‌های آن بزرگ و تقریباً بدون مو برای حفاری طراحی شده است. یکی از ویژگی‌های خاص این گونه، دندان‌های زرد آن است که نام آن از همین ویژگی گرفته شده است. ول حفار کُردی یا خرگوش زرددندان بدنی نسبتاً کوتاه دارد که طول آن حدود ۸ تا ۱۲ سانتی‌متر است و دم آن معمولاً کوتاه‌تر از بدنش است.

این موش‌ها چشمان کوچکی دارند و به شدت به حس لامسه و بویایی خود برای حرکت در محیط زیرزمینی خود متکی هستند. به گزارش راز بقا گوش‌های آن‌ها بسیار کوچک و از بیرون قابل مشاهده نیستند که این نیز نشان‌دهنده‌ی تطابق آن‌ها با زندگی زیرزمینی است.

زیستگاه و پراکندگی ول حفار کُردی

ول حفار کُردی عمدتاً در مناطق خشک و شبیه به استپ یافت می‌شود و معمولاً در ارتفاعاتی بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر از سطح دریا زندگی می‌کند. این گونه به زندگی در خاک سازگار شده است و سیستم‌های تونلی پیچیده‌ای برای پناه گرفتن از شکارچیان و شرایط محیطی شدید می‌سازد. به گزارش راز بقا این تونل‌ها معمولاً عمیق هستند و گاهی چندین متر به درون زمین می‌روند، جایی که موش می‌تواند دمای نسبتاً ثابتی را حفظ کند.

این گونه معمولاً در مناطقی با خاک شل و ماسه‌ای که امکان حفاری راحت‌تر را فراهم می‌کند، یافت می‌شود. همچنین این مناطق در شرایطی هستند که گیاهان زیرزمینی می‌توانند رشد کنند و این گیاهان منبع اصلی غذای این موش را تشکیل می‌دهند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

«موش دو پای بلوچستان»؛ کوچکترین کانگورو جهان که هرگز آب نمی‌خورد!

زاکور؛ موشی که ۱۰۰ متر تونل حفر می‌کند و استخوانش در طب چینی به جای استخوان ببر استفاده می‌شود

موش غول‌پیکر کیسه‌دار آفریقایی؛ موش یک متری که استاد گرفتن قاچاقچیان خطرناک است

آرمادیلوی پری‌وار صورتی؛ کوچکترین پستاندار جهان که زندگی مخفی دارد و تعداد کمی آن را دیده‌اند

رژیم غذایی و رفتار تغذیه‌ای ول حفار کُردی

به گزارش راز بقا ول حفار کُردی به عنوان یک پستاندار حفار، عمدتاً از بخش‌های زیرزمینی گیاهان، مانند ریشه‌ها، پیاز‌ها و غده‌ها تغذیه می‌کند و به نوعی آفت محصولات کشاورزی به شمار می‌رود. رژیم غذایی آن برای سبک زندگی زیرزمینی‌اش کاملاً تخصصی است. برخلاف بسیاری از دیگر موش‌ها که ممکن است حشرات و کرم‌ها را هم بخورند، ول حفار کُردی یا خرگوش زرددندان رژیم گیاه‌خواری دارد. به گزارش راز بقا این تخصص به آن اجازه می‌دهد تا از رقابت با دیگر گونه‌های حفار که ممکن است از حشرات و بی‌مهرگان کوچک تغذیه کنند، جلوگیری کند.

دندان‌های این موش به خوبی برای رژیم غذایی‌اش تطبیق یافته‌اند. دندان‌های پیشین آن برای بریدن مواد گیاهی استفاده می‌شود و دندان‌های آسیا برای خرد کردن ریشه‌ها و غده‌ها طراحی شده‌اند. هنگام حفاری در خاک، موش دائماً به دنبال این منابع غذایی است و توانایی آن در پیدا کردن و برداشت گیاهان زیرزمینی به بقای آن کمک می‌کند.

رفتار تولیدمثلی ول حفار کُردی

رفتار تولیدمثلی ول حفار کُردی جالب و خاص است. فصل تولید مثل معمولاً در بهار رخ می‌دهد، زمانی که شرایط محیطی برای تغذیه فرزندان بهتر است. در این دوران، نر‌ها معمولاً برای دسترسی به ماده‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند. پس از جفت‌گیری موفقیت‌آمیز، ماده‌ها دوره بارداری کوتاهی به مدت ۳-۴ هفته دارند.

به گزارش راز بقا برخلاف بسیاری از دیگر پستانداران کوچک، ول حفار کُردی به نرخ تولیدمثل نسبتا پایین شناخته می‌شود. ماده‌ها معمولاً ۲ تا ۴ توله به دنیا می‌آورند. این توله‌ها در تونل چهار متری باقی می‌مانند و پس از مدتی که به اندازه کافی رشد کردند، لانه را ترک کرده و تونل های خود را در زمین می‌سازند.

ویژگی‌های رفتاری و تطابق‌های ول حفار کُردی

ول حفار کُردی چندین تطابق رفتاری دارد که به آن کمک می‌کند در محیط‌های سخت و زیرزمینی خود بقا یابد. یکی از برجسته‌ترین این ویژگی‌ها، توانایی آن در حفاری و زندگی تقریباً کامل زیر زمین است. به گزارش راز بقا پا‌های جلو و چنگال‌های تخصصی آن به آن اجازه می‌دهد که به طور مؤثر و کارآمد در خاک حفاری کرده و سیستم‌های تونلی گسترده‌ای ایجاد کند.

اتکای این موش به حس لامسه و بویایی‌اش نیز تطابق مهم دیگری است. با داشتن چشمان کوچک و توسعه نیافته، بینایی برای آن اهمیت چندانی ندارد. در عوض، این موش بیشتر به حس‌های حساس خود از جمله لامسه در سبیل‌ها و بویایی برای هدایت در تونل‌ها و شناسایی غذا متکی است.

این گونه به‌طور کلی تنها زندگی می‌کند و به تنهایی در سیستم تونلی خود زندگی می‌کند. اگرچه این گونه به‌طور کامل قلمرو طلب نیست، اما معمولاً از یکدیگر اجتناب می‌کنند. این ویژگی انفرادی کمک می‌کند تا رقابت برای منابع کاهش یابد.