زاکور؛ موشی که ۱۰۰ متر تونل حفر می‌کند و استخوانش در طب چینی به جای استخوان ببر استفاده می‌شود

راز بقا: زاکور‌ها (Zokor) جوندگانی بومی آسیا هستند. این موجودات ظاهری شبیه به موش دارای چشمان کوچک، چنگال‌های بلند و تیز و دندان‌های پیشین بلندی هستند. زاکور‌ها در حفاری مهارت بالایی دارند و عمدتاً در زیر زمین زندگی می‌کنند. به‌ندرت می‌توان این حیوانات را روی سطح زمین مشاهده کرد، اما ممکن است تپه‌های خاکی که در حین حفاری به‌وجود می‌آورند را دید. 

حقایق موجود درباره زاکور‌ها

به گزارش راز بقا، زاکور‌ها ویژگی‌های خاص و جالبی دارند که شاید بسیاری از علاقه‌مندان ندانند. اما در حالت کلی می‌توان حقایق جالب زندگی زاکور‌ها به موارد زیر خلاصه کرد

زاکور‌ها دارای ناخن‌های بلند و منحنی هستند که خودشان تیز می‌شوند.
آن‌ها هیچ گوش خارجی قابل مشاهده‌ای ندارند، اما هنوز هم می‌توانند بشنوند.
این جوندگان حفار‌های ماهری هستند و تونل‌هایی به طول تقریباً ۱۰۰ متر حفر می‌کنند.
در تونل‌های خود، اتاقک‌های ذخیره‌سازی برای نگهداری غذا، فضا‌های لانه‌سازی و اتاقک‌های دفع زباله دارند.
زاکور‌ها دارای چشمان حساس به نور هستند که آن‌ها را در برابر نور آسیب‌پذیر می‌کند.

با وجود چشمان کوچک، آن‌ها دارای حس شنوایی و بویایی قوی‌تری هستند. می‌توانند با استفاده از ادرار و مدفوع خود با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و هنگام شکار یا احساس تهدید، صدا‌هایی از خود در می‌آورند.

در مناطقی که زاکور‌ها زندگی می‌کنند، به‌عنوان آفت شناخته می‌شوند و برنامه‌های گسترده‌ای برای نابودی آن‌ها اجرا شده است. با این حال، این فعالیت‌های انسانی تاثیری بر جمعیت آن‌ها نداشته است.

این حیوانات کوچک به‌ندرت از زیر زمین خارج می‌شوند، اما وقتی برای جست‌وجوی غذا بیرون می‌آیند، معمولاً در شب این کار را انجام می‌دهند تا از شکارچیان در امان بمانند.
سایر گونه‌های حیوانات از تونل‌های زاکور برای پناهگاه و زادآوری استفاده می‌کنند و زاکور‌ها حتی با برخی از این حیوانات برای فضای زندگی رقابت می‌کنند.

تکامل و تاریخچه زاکور

زاکور‌ها به‌طور مکرر از نظر ظاهری با موش حفار مقایسه می‌شوند و واقعاً به موش حفار نسبتاً نزدیک هستند. همچنین، آن‌ها به موش‌های ریشه و بامبو که به زیرخانواده Rhizomyinae تعلق دارند، نزدیک‌اند و هر دو در خانواده Spalacidae قرار دارند.

زاکور‌ها زیرخانواده‌ای به نام Myospalacinae را تشکیل می‌دهند. این موجودات از دوره «میوسن پسین» تا به امروز وجود داشته‌اند. رکورد‌های فسیلی اجداد زاکور‌ها نشان می‌دهد که آن‌ها از ۱۱.۲ میلیون تا ۵.۳ میلیون سال پیش در چین وجود داشته‌اند.

مطالعات نشان می‌دهند که یکی از انشعاب‌های مرکزی تکاملی در جوندگان متعلق به سوپر خانواده Muroidea، جوندگان حفار را از جوندگان غیرحفار جدا کرده است. زاکور‌ها به دسته حفار‌ها تعلق دارند.

ظاهر زاکور‌ها

به گزارش راز بقا زاکور‌ها جوندگانی با اندازه متوسط و ظاهری شبیه به موش هستند که بدنشان گرد و استوانه‌ای شکل است و طول آن‌ها حدود ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر است. آن‌ها دارای مو‌های بلند و نرم هستند و رنگ آن‌ها از خاکستری تا قهوه‌ای مایل به قرمز و حتی صورتی متغیر است. 

با وجود شش گونه مختلف زاکور، رنگ آن‌ها به‌طور طبیعی متفاوت است و یکی از گونه‌ها حتی دارای لکه‌های سفید است. این حیوانات نسبتاً قوی هستند و وزنشان بین ۱۴۲ تا ۵۶۰ گرم است. اندام‌های زاکور‌ها کوتاه، اما قوی هستند و پا‌های بزرگ و عریضی دارند که دارای چنگال‌های جلویی بسیار بلند و منحنی‌اند. 

چشمان کوچک آن‌ها بسیار حساس به نور هستند و تقریباً زیر مو‌های بلندشان ناپدید می‌شوند. چنگال سوم هر پای جلو از همه قوی‌تر است و بلندترین چنگال‌های پا‌های جلویی حداقل سه برابر بلندتر از چنگال‌های پای عقبی هستند.

دم زاکور‌ها بسیار کوتاه است و تنها حدود ۳ تا ۱۰ سانتیمتر طول دارد و معمولاً بدون مو و با رنگی یکنواخت یا رنگی تیره در بالا و سفید در پایین ظاهر می‌شود.

زاکور‌ها به‌خاطر دندان‌های پیشین بلندشان که برای حفاری و تونل‌سازی استفاده می‌شود، معروفند. ماده‌ها دارای سه جفت پستان هستند.

رفتار زاکور‌ها

به گزارش راز بقا زاکور‌ها به‌عنوان یک گونه حفره‌ساز، بخش قابل توجهی از زندگی خود را زیر زمین می‌گذرانند. آن‌ها قادر به حفر تونل‌های پیچیده هستند. ابتدا با پا‌های جلویی خود حفر می‌کنند و خاک را با سر خود بیرون می‌رانند. سپس با پا‌های عقبی، خاک حفر شده را به عقب پرتاب می‌کنند و تپه‌های خاکی را روی سطح باقی می‌گذارند. این روش با دیگر اعضای خانواده اسپالاسید متفاوت است که عمدتاً از دندان‌های پیشین خود برای حفاری استفاده می‌کنند.

زاکور‌ها شبکه‌ای از تونل‌ها ایجاد می‌کنند که شامل فضایی برای لانه‌سازی، ذخیره‌سازی غذا و اتاقک «دفع» زباله است. آن‌ها این فضا و چندین تونل دیگر برای جست‌وجوی غذا را بیش از ۲ متر در عمق زمین حفر می‌کنند، و تونل‌های جست‌وجو می‌توانند تا ۱۰۰ متر طول داشته باشند.

این جوندگان گاهی شب‌ها برای جست‌وجوی غذا به سطح زمین می‌آیند. اگرچه در طول سال فعال هستند و به خواب زمستانی نمی‌روند، اما در بهار و پاییز به حداکثر سطح فعالیت خود می‌رسند. 

زاکور‌ها حیوانات قلمروطلبی هستند و عمدتاً انفرادی زندگی می‌کنند و می‌توانند بسیار تهاجمی باشند.

به گزارش راز بقا آن‌ها از طریق روش‌های مختلفی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. با توجه به چشمان کوچک و حساس به نورشان، به حس شنوایی و بویایی خود تکیه دارند. آن‌ها با ادرار و مدفوع خود علامت‌گذاری می‌کنند و صدا‌های خاصی برای زمان حمله شکارچیان دارند.

بسیاری از کشاورزان در مناطق زندگی آن‌ها، زاکور‌ها را آفت می‌دانند. در حالی که فعالیت‌های حفر آن‌ها به توزیع مواد مغذی خاک و هوادهی آن کمک می‌کند، اما در نهایت تنوع گونه‌های گیاهی را کاهش می‌دهد و همچنین به ریشه‌های گیاهان آسیب می‌زنند. 

علاوه بر این، آن‌ها گیاهانی را که در حین حفاری با آن‌ها برخورد می‌کنند، می‌خورند. برخی البته نظرات دیگری در مورد فعالیت‌های اکوسیستمی زاکور‌ها دارند. 

زاکور‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت تنوع گیاهی را افزایش دهند و تعاملات رقابتی بین گیاهان را تغییر دهند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که آن‌ها با قرار دادن خاک روی سطح زمین، توزیع نامنظم مواد مغذی را ایجاد می‌کنند. همچنین، آن‌ها می‌توانند خاک را هوادهی کرده و به آب اجازه دهند تا به راحتی به ریشه‌های گیاهان برسد. 

با این حال، در بلندمدت، نشان داده شده است که زاکور‌ها باعث کاهش بیوماس برخی از انواع گیاهان می‌شوند و در نتیجه تنوع گونه‌های گیاهی را به‌طور کلی کاهش می‌دهند. 

زاکور‌ها نه‌تن‌ها با مصرف گیاهان، بلکه از طریق فعالیت‌های حفر خود که ریشه‌های گیاهان را مختل یا تخریب می‌کند، به رشد گیاهان آسیب می‌زنند. یکی از مزایای غیرمستقیم زاکور‌ها این است که از خوردن گیاهانی که حاوی ترکیبات شیمیایی ثانویه هستند، اجتناب می‌کنند، به همین دلیل این گیاهان تمایل دارند که غالب شوند و از چرا کردن بیش از حد دام‌ها جلوگیری کنند.

فعالیت‌های زاکور‌ها بر سایر جانوران نیز تأثیر دارد. بسیاری از گونه‌های پرندگان، پستانداران، خزندگان و دوزیستان به دنبال پناهگاه و مکان‌های زادآوری در تونل‌های زاکور هستند. 

زاکور‌ها با سایر پستانداران کوچک برای فضای زندگی رقابت می‌کنند. در نهایت، مجموعه‌ای از پستانداران و پرندگان شکارچی و همچنین تعدادی از انگل‌ها (از جمله نماتودها، کک‌ها، کنه‌ها و مایت‌ها) به زاکور‌ها به‌عنوان منبع غذایی وابسته هستند.

نکته جالب دیگر در مورد زاکور‌ها این است که از دهه ۱۹۷۰ به این سو طب سنتی چینی به جای استخوان ببر از استخوان‌های آن‌ها استفاده می‌کند.