اسب ترکمن؛ یکی از قدرتمندترین اسب‌های جهان و جد «آخال تکه» که اسب مشهور شاه عباس و نادر شاه بود

راز بقا: اسب ترکمن (Turkoman horse) یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین نژاد‌های اسب در دنیاست که تاریخچه‌ای بسیار غنی و طولانی دارد. این اسب‌ها عمدتاً در مناطق آسیای مرکزی، به ویژه در ترکمنستان و منطقه ترکمن صحرا، زندگی می‌کردند و از دیرباز در فرهنگ این منطقه جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. اسب ترکمن به‌خاطر ویژگی‌هایی، چون سرعت، استقامت و زیبایی شناخته می‌شود و به‌عنوان یکی از اسب‌های پرورش‌دهنده در جهان، شهرت زیادی دارد. 

خصوصیات ظاهری و فیزیکی اسب ترکمن

به گزارش راز بقا، اسب ترکمن دارای بدنی متناسب و عضلانی است. سر این اسب‌ها معمولاً کوچک و خوش‌فرم است و پیشانی‌اش صاف و عمیق است. چشم‌های تیز و هوشیار آنها، به‌ویژه در هنگام حرکت، شجاعت و اعتماد به نفس را نشان می‌دهند. 

گردن اسب ترکمن بلند و خمیده است و این ویژگی باعث می‌شود تا این اسب‌ها ظاهر زیبایی داشته باشند. بدن این اسب‌ها کشیده و قوی است، که نشان از قدرت و استقامت آنها دارد. 

در مورد رنگ‌های اسب ترکمن باید گفت که این اسب‌ها بیشتر در رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه، خاکی و کرمی دیده می‌شوند. همچنین یکی از ویژگی‌های خاص اسب‌های ترکمن، پوشش مو‌های نرمی است که دارند، به‌ویژه در نواحی پشت و گردن که باعث می‌شود این اسب‌ها در تابستان‌های گرم آسیای مرکزی راحت‌تر زندگی کنند. 

مهم‌ترین ویژگی اسب ترکمن، استقامت و سرعت آنها است. این اسب‌ها برای مسافت‌های طولانی و شرایط سخت محیطی کاملاً مناسب هستند. اسب‌های ترکمن به‌طور طبیعی برای سرعت و استقامت بالا پرورش داده شده‌اند و قادر به پیمودن مسافت‌های طولانی با سرعت بالا در دشت‌های وسیع و بیابانی هستند. 

به‌طور خاص، این اسب‌ها به‌خاطر تحمل دما‌های بسیار گرم و سرد و همچنین شرایط سخت بیابانی شناخته می‌شوند. سرعت بالای این اسب‌ها به‌ویژه در مسابقات اسب‌دوانی و رقابت‌های استقامت نمود پیدا می‌کند. 

اسب ترکمن اسبی است که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد، از جمله قد ۱۵۰ تا ۱۶۰ سانتیمتر، گوش‌های بلند و متحرک، سینه فراخ و متناسب، کَپل کم شیب با عرض خوب، مفاصل قوی، سم‌های محکم با زاویه مناسب، تحمل حرکات سنگین ورزشی. 

نژاد‌های شناخته شده اسب ترکمن در سه گروه دسته‌بندی می‌شوند: اسب یموت، اسب آخال تکه، اسب چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب). برخی نیز آمیخته تروبرد و ترکمن (دو خون) هستند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید: 

اسب عربی پادشاه اسب‌ها؛ قدیمی‌ترین، مشهورترین و گران‌ترین اسب جهان که ثروتمندان آرزوی داشتن آن را دارند

اسب قرقیز؛ قوی‌ترین و مقاوم‌ترین اسب جهان و ستاره بازی «کوک‌بورو» که از شیر آن مشروب تولید می‌شود!

اسب سنگسر؛ مقاوم‌ترین و سریع‌ترین اسب ایرانی که پادشاهان ساسانی با آن به جنگ می‌رفتند

تاریخچه و ریشه‌های اسب ترکمن

به گزارش راز بقا، اسب ترکمن به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین نژاد‌های اسب شناخته می‌شود و تاریخ آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد. این اسب‌ها در ابتدا توسط ترکمن‌های بدوی در آسیای مرکزی برای اهداف نظامی و سفر‌های طولانی استفاده می‌شدند. در واقع، اسب‌های ترکمن در جنگ‌ها و کاروان‌های تجاری نقش اساسی داشتند، زیرا سرعت و استقامت بالای آنها امکان عبور از بیابان‌های وسیع و دشوار را فراهم می‌کرد. 

اسب ترکمن در فرهنگ و زندگی مردم ترکمنستان و کشور‌های اطراف آن نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. این اسب‌ها نه تنها در زمینه‌های نظامی و تجاری استفاده می‌شدند، بلکه در مراسمات فرهنگی و مسابقات سنتی نیز به‌عنوان یک نماد از قدرت، شجاعت و زیبایی در نظر گرفته می‌شدند. در دنیای مدرن نیز این اسب‌ها به‌عنوان اسب‌های مسابقه‌ای، پرورش‌دهندگان برای مسابقات استقامت و سرعت و همچنین به‌عنوان حیوانات زینتی در سرتاسر دنیا مورد توجه قرار گرفته‌اند. 

امروزه خالص‌ترین اسب‌های ترکمن ایران را در منطقه راز و جرگلان از توابع استان خراسان شمالی می‌توان یافت که بیشترین جمعیت این اسب را دارا می‌باشد. در سال‌های اخیر توجه بیشتری به تولید اسب‌های ترکمن شده است. تعدادی اندک و پراکنده از این نژاد توسط علاقه‌مندان در اصفهان، تهران، شیراز و همدان نیز نگهداری می‌شوند. از برجسته‌ترین اسب‌های ترکمن می‌توان به آترین حقانی، رجال هورس، کاپیتان کلاته و... اشاره کرد. 

شهرستان گنبدکاووس از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن در ایران است. 

رفتار و طبیعت اسب ترکمن

به گزارش راز بقا، اسب‌های ترکمن به‌طور کلی طبیعتی آرام و مطیع دارند. آنها به‌خوبی به انسان‌ها اعتماد می‌کنند و در کار‌های سنگین یا در مسابقات می‌توانند عملکرد بسیار خوبی داشته باشند. البته این اسب‌ها به دلیل تاریخچه طولانی‌شان در زندگی در شرایط سخت، به‌طور طبیعی مقاوم و مستقل هستند. این ویژگی‌ها باعث شده تا اسب ترکمن به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای مسابقات استقامت شناخته شود. 

پادشاهانی که برای فتوحاتشان از اسب ترکمن استفاده می‌کردند

به گزارش راز بقا، اسب ترکمن به‌عنوان یکی از بهترین اسب‌های جنگی و استقامت‌پذیر در تاریخ شناخته می‌شود و بسیاری از پادشاهان و فرمانروایان بزرگ تاریخ از این اسب‌ها برای فتوحات و جنگ‌هایشان استفاده می‌کردند. بر اساس منابع تاریخی اشکانیان از اسب ترکمن در سواره‌نظام خود بهره می‌بردند و شاهان سلجوقی و صفوی نیز سوار بر اسب ترکمن مملکت تحت سیطره خود را گسترش دادند و امنیت بخشیدند. همچنین گفته می‌شود که نادر شاه افشار نیز با ترکیب اسب ترکمن و سایر اسب‌های ایران تا هند پیش رفت. 

منابع تاریخی کشف شده همچنین نشان می‌دهد که از گذشته‌های دور از سلسله هان در چین گرفته تا خلفای عباسی و سلاطین عثمانی از اسب ترکمن در بخش‌های مختلف سپاه خود استفاده می‌کردند. بوسفالوس اسکندر و جهان‌پیمای ناپلئون نمونه‌هایی از اسب‌های ترکمن هستند که پای به فتوحات زیادی گذاشتند. 

شاه عباس اول، یکی از بزرگ‌ترین شاهان سلسله صفویه در ایران، به‌خوبی از اسب‌های ترکمن برای تقویت ارتش خود استفاده می‌کرد. اسب‌های ترکمن به دلیل ویژگی‌های خاصشان در سرعت، استقامت و قدرت، برای لشکرکشی‌های شاه عباس در جنگ‌های بزرگ در برابر عثمانی‌ها و در حاکمیت بر نواحی مختلف ایران و آسیای مرکزی مناسب بودند.