دارکوب قهوه‌ای؛ متفاوت‌ترین دارکوب جهان و سلطان استتار در جزیره خارک ایران دیده شد

راز بقا: دارکوب قهوه‌ای با نام علمی Jynx torquilla که در انگلیسی با عنوان Eurasian Wryneck شناخته می‌شود، یکی از اعضای خانواده دارکوب‌هاست، اما برخلاف تصور عمومی، این پرنده از نظر ظاهر و رفتار تفاوت‌های چشمگیری با دارکوب‌های معمول دارد.

بدن این پرنده لاغر، کشیده و دارای رنگ‌های استتارگونه‌ای از قهوه‌ای، خاکستری و بژ است. برخلاف دارکوب‌های سنتی که منقار بلندی دارند و از تنه درخت بالا می‌روند، دارکوب قهوه‌ای رفتاری بسیار متفاوت دارد و اغلب بر روی زمین یا در میان بوته‌ها دیده می‌شود.

ثبت دیده‌شدن دارکوب قهوه‌ای در جزیره خارگ

به گزارش راز بقا، در فروردین ۱۴۰۴ تصویری نادر از دارکوب قهوه‌ای در جزیره خارگ توسط یکی از علاقمندان پرنده‌نگری ثبت شد. این ثبت، باعث توجه دوباره به اهمیت زیست‌محیطی این جزیره و نقش آن در میزبانی از پرندگان مهاجر شد.

جزیره خارگ با موقعیت جغرافیایی خاص و پوشش گیاهی محدود ولی غنی، می‌تواند ایستگاهی موقت برای پرندگانی باشد که در مسیر مهاجرت خود از آفریقا به سمت شمال یا بالعکس هستند.

ویژگی‌های ظاهری و رفتاری دارکوب قهوه‌ای

طول بدن: بین ۱۶ تا ۱۸ سانتی‌متر

وزن: حدود ۲۵ تا ۳۰ گرم

رنگ: غالباً قهوه‌ای با طرح‌های راه‌راه و خاکستری

منقار: کوتاه و باریک (برخلاف دارکوب‌های رایج)

دم: بلند و نسبتاً سفت

یکی از جالب‌ترین رفتار‌های این پرنده زمانی است که احساس خطر می‌کند؛ سر خود را به شکل مارگونه می‌چرخاند و صدا‌های خاصی تولید می‌کند. به همین دلیل در برخی زبان‌ها به آن snake bird هم گفته می‌شود.

زیستگاه طبیعی و پراکندگی

دارکوب قهوه‌ای در مناطق وسیعی از اروپا، آسیا و شمال آفریقا یافت می‌شود. زیستگاه ترجیحی آن شامل مناطق نیمه‌باز، باغ‌ها، لبه جنگل‌ها و درختزار‌های تنک است.

در ایران، حضور آن به صورت محدود گزارش شده و بیشتر در مناطق شمالی و مرکزی، به‌ویژه در فصل مهاجرت به چشم می‌خورد. ثبت اخیر در جزیره خارگ نشان‌دهنده گسترش احتمالی محدوده حضور این پرنده در ایران است.

تغذیه دارکوب قهوه‌ای

برخلاف بسیاری از دارکوب‌ها که از حشرات چوب‌خوار درون تنه درختان تغذیه می‌کنند، دارکوب قهوه‌ای عمدتاً مورچه‌ها و لارو آنها را با استفاده از زبان بلند و چسبناک خود شکار می‌کند.

این پرنده معمولاً بر روی زمین راه می‌رود و با زبان خود مورچه‌ها را از بین سنگ‌ها یا لابه‌لای برگ‌ها بیرون می‌کشد.

رفتار‌های تولیدمثلی

فصل جفت‌گیری این پرنده معمولاً از اوایل بهار تا اواخر تابستان است. به گزارش راز بقا آنها به جای ساختن لانه، از سوراخ‌های قدیمی درختان یا لانه‌های متروکه سایر پرندگان استفاده می‌کنند.

تعداد تخم‌ها: ۷ تا ۱۰ عدد

دوره جوجه‌کشی: حدود ۱۲ تا ۱۴ روز

والدین: هر دو پرنده در تغذیه جوجه‌ها مشارکت دارند

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

شبگرد بلوچی؛ عجیب‌ترین پرنده ایران با رفتار مرموز و غیرعادی که شب‌ها شکار می‌کند و استاد استتار است

عقاب دریایی دم سفید؛ بزرگترین عقاب ایران و پرنده‌ای نادر که در خطر انقراض قرار دارد

تیهو؛ پرنده‌‍ای زیبا و بیابان‌گرد ساکن ایران که عرب‌ها برای شکار آن و گوشتش میلیارد‌ها تومان هزینه می‌کنند

اهمیت اکولوژیکی و نقش در اکوسیستم

حضور دارکوب قهوه‌ای به عنوان شکارچی مورچه‌ها می‌تواند باعث کنترل جمعیت حشرات در اکوسیستم شود. همچنین، وجود این پرنده نشان‌دهنده سلامت زیستگاه‌ها و تنوع زیستی قابل قبول در منطقه است.

چالش‌ها و تهدیدات

دارکوب قهوه‌ای با اینکه در لیست گونه‌های در معرض خطر قرار ندارد، اما به دلیل تخریب زیستگاه، سمپاشی کشاورزی، و قطع درختان کهنه با خطر کاهش جمعیت مواجه است.

در ایران نیز کاهش پوشش درختی، خشک‌سالی و کمبود منابع غذایی می‌تواند برای جمعیت کوچک و پراکنده این پرنده تهدید جدی باشد.

نقش پرنده‌نگری و ثبت‌های محلی

ثبت‌هایی مثل عکس اخیر از دارکوب قهوه‌ای در جزیره خارگ نقش مهمی در شناخت پرندگان مهاجر و تحلیل الگو‌های زیستی آنها دارد. پرنده‌نگران آماتور و حرفه‌ای می‌توانند با گزارش‌های خود، داده‌های مفیدی در اختیار پژوهشگران محیط زیست قرار دهند.

چرا حضور دارکوب قهوه‌ای در جزیره خارگ مهم است؟

اثبات مسیر مهاجرت فعال پرندگان از خاورمیانه

تاییدی بر پتانسیل تنوع زیستی جزایر خلیج فارس

زنگ خطری برای حفاظت بیشتر از زیستگاه‌های طبیعی در جنوب ایران

توصیه‌هایی برای علاقمندان

اگر شما هم به پرنده‌نگری علاقه دارید، جزیره خارگ و سایر مناطق جنوب کشور می‌توانند نقاط مناسبی برای مشاهده گونه‌های خاص باشند. البته توصیه می‌شود موارد زیر را رعایت کنید:

استفاده از دوربین دوچشمی باکیفیت

رعایت سکوت و آرامش در طبیعت

عدم نزدیکی بیش از حد به پرندگان

گزارش مشاهدات به مراکز محیط زیست محلی

دارکوب قهوه‌ای، پرنده‌ای متفاوت و کمتر شناخته‌شده است که حضور آن در ایران، به‌ویژه در مناطقی مانند جزیره خارگ، اهمیت خاصی دارد. این گونه با سبک زندگی خاص خود، به ما نشان می‌دهد که حتی در مناطق گرم و خشک نیز می‌توان میزبان پرندگانی کمیاب و خاص بود.

با توسعه فرهنگ پرنده‌نگری، ثبت دقیق گونه‌ها، و محافظت از زیستگاه‌های طبیعی، می‌توان امیدوار بود که نسل آینده نیز شاهد چنین موجودات شگفت‌انگیزی باشد.