میمون برگ‌خوار عینکی؛ میمونی نادر و در معرض خطر که عینک دارد و نوزاد آن هنگام تولد نارنجی‌ست

راز بقا: میمون برگ‌خوار عینکی با نام علمی Trachypithecus obscurus، یکی از جالب‌ترین و در عین حال کمتر شناخته‌شده‌ترین گونه‌های میمون در جنوب شرق آسیاست. این گونه از خانواده‌ی لانگور‌ها (Langur) بوده و به دلیل ویژگی‌های ظاهری خاصش همچون حلقه‌های سفید رنگ دور چشم که حالتی شبیه به عینک ایجاد می‌کند، به این نام شهرت یافته است.

به گزارش راز بقا، نوزادان این گونه با رنگی کاملاً متفاوت (نارنجی روشن) متولد می‌شوند که در مراحل رشد به رنگ خاکستری یا قهوه‌ای تیره تغییر می‌کند.

ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی

میمون‌های عینکی جثه‌ای متوسط دارند. طول بدن آنها بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر بوده و دمشان معمولاً از بدن بلندتر است و به حدود ۷۰ تا ۸۵ سانتی‌متر می‌رسد. به گزارش راز بقا وزن این گونه میمون بین ۶ تا ۸ کیلوگرم متغیر است. بدن پوشیده از مو‌هایی خاکستری تا قهوه‌ای تیره است و چهره‌ی آنها به‌واسطه‌ی حلقه‌های سفید دور چشم، کاملاً متمایز می‌شود. پوست صورت معمولاً تیره و بدون مو است. نوزادان با رنگ نارنجی طلایی متولد می‌شوند و این رنگ خاص در چند ماه اول زندگی آنها دیده می‌شود.

زیستگاه طبیعی و پراکندگی جغرافیایی

Trachypithecus obscurus در جنگل‌های بارانی و مناطق نیمه‌کوهستانی جنوب تایلند، مالزی، میانمار و بخشی از سنگاپور دیده می‌شود. به گزارش راز بقا این گونه به شدت درخت‌زی (arboreal) است و اغلب در لایه‌های میانی و بالایی جنگل‌ها زندگی می‌کند. آنها از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرند و به ندرت به زمین می‌آیند. حضور آنها در مناطق حفاظت‌شده مانند گاولی‌گونگ‌شان در جنوب چین گزارش شده است.

رژیم غذایی

این میمون‌ها گیاه‌خوار هستند و عمده غذای آنها را برگ‌ها تشکیل می‌دهند؛ به همین دلیل به آنها میمون برگ‌خوار گفته می‌شود. به گزارش راز بقا همچنین از میوه‌ها، جوانه‌ها و گل‌ها نیز تغذیه می‌کنند. دستگاه گوارش آنها برای هضم سلولز برگ‌ها سازگار شده و دارای معده‌ای چندبخشی است که به فرآیند تخمیر غذا کمک می‌کند. آنها برای تأمین آب مورد نیاز بدن، بیشتر از رطوبت برگ‌ها استفاده می‌کنند.

رفتار اجتماعی و تولیدمثل

میمون‌های عینکی حیواناتی اجتماعی هستند و معمولاً در گروه‌هایی با اندازه ۵ تا ۲۰ عضو زندگی می‌کنند. یک نر بالغ معمولاً رهبری گروه را برعهده دارد. روابط میان اعضای گروه قوی است و به ویژه میان مادر و نوزاد ارتباط عمیق مشاهده می‌شود.

تولیدمثل به صورت سالانه یا دوسالانه اتفاق می‌افتد. به گزارش راز بقا دوران بارداری حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ روز طول می‌کشد و معمولاً یک نوزاد به دنیا می‌آید. مادران نوزادان خود را برای مدت طولانی تغذیه می‌کنند و نوزادان نارنجی‌رنگ توجه زیادی در میان گروه جلب می‌کنند.

وضعیت حفاظتی و تهدیدات

به گزارش راز بقا این گونه در فهرست سرخ IUCN به‌عنوان گونه «در معرض خطر» (Endangered) طبقه‌بندی شده است. مهم‌ترین تهدید‌های پیش‌روی آن شامل موارد زیر است:

تخریب زیستگاه: قطع درختان برای کشاورزی و توسعه شهری، زیستگاه طبیعی این گونه را محدود کرده است.

شکار غیرقانونی: اگرچه گوشت آنها مصرف نمی‌شود، اما برای فروش به‌عنوان حیوان خانگی یا برای باغ‌وحش‌ها شکار می‌شوند.

تصادف با وسایل نقلیه: جاده‌هایی که از دل جنگل عبور می‌کنند، تهدیدی جدی برای این جانوران محسوب می‌شوند.

اقدامات حفاظتی

در بسیاری از کشورها، از جمله تایلند و مالزی، اقدامات حفاظتی گسترده‌ای برای حفظ جمعیت این میمون‌ها در جریان است:

ثبت و مدیریت مناطق حفاظت‌شده جنگلی

آموزش جوامع محلی درباره اهمیت حفاظت از حیات‌وحش

ممنوعیت شکار و قاچاق حیوانات وحشی

علاوه بر این، پژوهش‌هایی در زمینهٔ رفتارشناسی و ژنتیک این گونه در حال انجام است که به درک بهتر نیاز‌های حفاظتی آنها کمک می‌کند.

نقش اکولوژیکی

میمون‌های برگ‌خوار عینکی نقش مهمی در اکوسیستم جنگلی دارند. به گزارش راز بقا آنها با تغذیه از میوه‌ها و برگ‌ها به پراکندگی دانه‌ها کمک کرده و باعث تجدید پوشش گیاهی می‌شوند. همچنین، آنها یکی از حلقه‌های غذایی مهم برای شکارچیان بزرگتر به شمار می‌روند.

میمون برگ‌خوار عینکی یکی از شگفت‌انگیزترین گونه‌های جانوری در جنگل‌های جنوب شرق آسیاست که با ظاهر منحصر‌به‌فرد و رفتار اجتماعی پیچیده‌اش توجه بسیاری از پژوهشگران را جلب کرده است. حفظ این گونه نیازمند تلاش‌های هماهنگ ملی و بین‌المللی است، چرا که تهدیدات انسانی همچنان موجودیت آن را به خطر می‌اندازد. افزایش آگاهی عمومی و اجرای جدی قوانین حفاظتی می‌تواند آینده‌ای بهتر برای Trachypithecus obscurus رقم بزند.