میش‌مرغ؛ پرنده‌ای غول‌پیکر و در آستانه انقراض که دوباره در همدان دیده شد و همه را شگفت‌زده کرد

راز بقا: میش‌مرغ (great bustard)، با نام علمی Otis tarda، یکی از بزرگ‌ترین پرندگان ایران و جهان است که در خانواده هوبرگان (Otididae) قرار دارد. این پرنده با طول بدنی حدود یک متر و وزنی بالغ بر ۱۵ کیلوگرم، شباهت‌هایی به بوقلمون دارد و به دلیل جثه سنگین، پروازی سنگین و کم‌تحرک دارد.

پر‌های پشت آن نخودی پررنگ با راه‌های عرضی سیاه و شکم آن کاملاً سفید است. میش‌مرغ دارای گردن و پا‌های کشیده، بال‌ها و منقار پهن است و به دلیل رفتار خلوت‌گزینی و ترس از انسان، به سختی در طبیعت مشاهده می‌شود.

زیستگاه و پراکنش تاریخی میش‌مرغ

به گزارش راز بقا، میش‌مرغ در گذشته در دشت‌های وسیع بی‌درخت، زمین‌های استپی و کشتزار‌های پهناور حبوبات و علفزار‌ها زندگی می‌کرد. در ایران، زیستگاه‌های اصلی آن شامل استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، کردستان، کرمانشاه و همدان بوده است. اما در دهه‌های اخیر، به دلیل تخریب زیستگاه، شکار بی‌رویه و تبدیل زمین‌های دیمی به آبی، جمعیت آن به شدت کاهش یافته و تنها در دشت‌های اطراف بوکان مشاهده می‌شود. در حال حاضر، تخمین زده می‌شود که تنها ۲۴ تا ۳۵ قطعه از این پرنده در ایران باقی مانده باشد.

رفتار زیستی و تولیدمثل میش‌مرغ

میش‌مرغ‌ها پرندگانی زمینی هستند که بیشتر وقت خود را در دشت‌های باز و بدون درخت می‌گذرانند. به گزارش راز بقا آنها در فصل بهار تخم‌گذاری می‌کنند و در هر دوره تخم‌گذاری، دو تا چهار تخم می‌گذارند. دوره جوجه‌کشی حدود ۲۵ تا ۲۷ روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها پس از تولد، به سرعت رشد می‌کنند و در مدت کوتاهی قادر به دویدن و تغذیه مستقل می‌شوند.

وضعیت در دشت اسدآباد: بازگشت میش‌مرغ

دشت اسدآباد در استان همدان، یکی از زیستگاه‌های تاریخی میش‌مرغ بوده است. اما به دلیل تغییر کاربری اراضی، شخم غیرمجاز، کشت محصولات کشاورزی و توسعه دامداری، این زیستگاه برای میش‌مرغ ناامن شده و موجب شده این پرنده زیستگاه را ترک کند. در سال‌های اخیر، با مشاهده مجدد میش‌مرغ در این دشت، تلاش‌هایی برای احیای زیستگاه آن آغاز شده است. به گزارش راز بقا از جمله این اقدامات می‌توان به پایش‌های ماهیانه، ایجاد گشت‌های سیار و پایش مستمر اشاره کرد. همچنین، برنامه‌هایی برای احیای زیستگاه میش‌مرغ و آهوی گواتردار ایرانی در منطقه جیحون‌آباد قهاوند در دست اجراست.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

هوبره؛ پرنده ۲ میلیارد تومانی که داروی ناتوانی جنسی‌ست و از ایران به کشور‌های عربی قاچاق می‌شود

بلبل هزاردستان؛ خوش‌صداترین پرنده دنیا معروف به «آوازخوان شب» که ۲۰۰ آواز متفاوت تولید می‌کند

تهدیدات و چالش‌های میش‌مرغ

میش‌مرغ‌ها با تهدیدات متعددی مواجه هستند که بقای آنها را به خطر انداخته است:

تخریب زیستگاه: تبدیل دشت‌های طبیعی به زمین‌های کشاورزی و توسعه صنعتی موجب کاهش زیستگاه‌های مناسب برای میش‌مرغ شده است.

شکار غیرمجاز: با وجود ممنوعیت شکار، برخی افراد به صورت غیرقانونی اقدام به شکار این پرنده می‌کنند.

تغییرات اقلیمی: خشکسالی و کاهش منابع آبی، شرایط زیستی میش‌مرغ را دشوارتر کرده است.

تردد انسانی: افزایش تردد انسان‌ها و ماشین‌آلات در زیستگاه‌های میش‌مرغ، آرامش این پرنده را برهم زده و موجب ترک زیستگاه می‌شود.

اقدامات حفاظتی و آینده‌ی میش‌مرغ

برای حفظ و احیای جمعیت میش‌مرغ در ایران، اقدامات متعددی در حال انجام است:

ایجاد مناطق حفاظت‌شده: تعیین مناطقی به عنوان پناهگاه حیات‌وحش برای حفاظت از زیستگاه‌های میش‌مرغ.

ممنوعیت شکار: اجرای قوانین سخت‌گیرانه برای جلوگیری از شکار غیرمجاز.

آموزش و آگاه‌سازی: برگزاری برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی به منظور افزایش آگاهی درباره اهمیت حفاظت از میش‌مرغ.

پایش و تحقیق: انجام مطالعات علمی و پایش‌های منظم برای بررسی وضعیت جمعیت و زیستگاه‌های میش‌مرغ.

همکاری بین‌المللی: همکاری با سازمان‌های بین‌المللی برای تبادل تجربیات و منابع در زمینه حفاظت از میش‌مرغ.

میش‌مرغ، این پرنده افسانه‌ای و نادر، نمادی از تنوع زیستی ایران است که با تهدیدات جدی مواجه است. به گزارش راز بقا مشاهده مجدد آن در دشت اسدآباد، فرصتی برای احیای جمعیت آن و حفظ این گونه ارزشمند فراهم کرده است. با تلاش‌های مستمر و همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان امیدوار بود که میش‌مرغ بار دیگر در دشت‌های ایران پرواز کند.