گِل‌خورک یا لنگوچ؛ عجیب‌ترین ماهی دنیا که روی درخت زندگی می‌کند و در جنوب ایران هم یافت می‌شود

راز بقا: هنگامی که از «ماهی» سخن می‌گوییم، معمولاً موجودی در ذهن‌مان نقش می‌بندد که همواره درون آب زندگی می‌کند و نمی‌تواند حتی لحظه‌ای بیرون از آن زنده بماند. اما در گوشه‌ای از جهان، به‌ویژه در جنگل‌های مانگرو در جنوب آسیا و آفریقا، نوعی ماهی زندگی می‌کند که تمام تصورات ما را از بین می‌برد. 

به گزارش راز بقا، این ماهی که به نام «گِل‌خورک» یا Mudskipper که با نام‌های اشلمبو یا لنگوچ نیز شناخته می‌شود، نه‌تنها قادر است از آب خارج شود، بلکه می‌تواند بر روی خشکی حرکت کند، از درخت بالا رود و حتی اعمالی، چون جفت‌گیری را در بیرون از آب انجام دهد. 

سازگاری حیرت‌انگیز با تنفس در خشکی

به گزارش راز بقا، «گِل‌خورک» یکی از معدود ماهیانی است که توانسته به شیوه‌ای خارق‌العاده با زندگی در خشکی تطبیق یابد. این ماهی با بهره‌گیری از پوست مرطوب، حفره‌ی دهانی و گلو، قادر است اکسیژن مورد نیاز خود را از هوای آزاد جذب کند. 

برای آنکه این سازوکار تنفسی به‌درستی عمل کند، سطح بدن آن باید همیشه مرطوب باقی بماند؛ به همین دلیل معمولاً در سواحل گِلی، کنار آب یا در لابه‌لای ریشه‌های درختان مانگرو مشاهده می‌شود. همچنین چشم‌های برجسته و متحرک آنها که دیدی گسترده و کامل از محیط اطراف فراهم می‌آورد، از دیگر ویژگی‌های خاص این گونه به‌شمار می‌رود.

راه‌رفتن، جهش و بالا رفتن از تنه درختان

به گزارش راز بقا، یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد گِل‌خورک، توانایی آن در حرکت بر روی زمین است. این ماهی دارای باله‌هایی است که مانند پا‌های جلویی عمل می‌کنند و به او امکان می‌دهند روی گل و خاک حرکت کرده یا حتی از موانعی، چون تنه یا ریشه‌ی درختان بالا رود.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

ماهی فوگو؛ غذای مرگبار ژاپنی با سمی قوی‌تر از سیانور که فقط آشپز‌های حرفه‌ای مجوز پخت آن را دارند

سنگ کپور یا اوتولیت؛ استخوان گران‌بهای ماهی کپور که بیش از ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارد

بدن این ماهی خاکستری است و اولین باله پشتی متمایل به ارغوانی پوشیده با لکه‌های تیره، دومین باله پشتی دارای ۲ یا ۳ ردیف لکه‌های سفید دوکی شکل است. باله دمی تیره رنگ است و دندان روی آرواره‌ها قرار گرفته‌است. ارتفاع اولین باله پشتی از طولش بیشتر است. طول دومین باله پشتی بیشتر از اولی است. متوسط اندازه آن در رودخانه سرباز ۱۵ سانتی‌متر است هرچند که نمونه‌های ۳۰ سانتیمتری نیز مشاهده شده‌اند. 

این نوع حرکت، که بسیار شبیه به دوزیستان اولیه است، باعث شده برخی پژوهشگران، این گونه را نقطه‌ای کلیدی در مسیر تکامل مهره‌داران خشکی‌زی تلقی کنند. 

زندگی اجتماعی و رفتار‌های منحصر‌به‌فرد در خشکی

به گزارش راز بقا، «گِل‌خورک» علاوه بر توانایی‌های فیزیکی خارق‌العاده، از نظر رفتاری نیز پدیده‌ای جالب‌توجه است. این ماهی دارای رفتار‌های اجتماعی پیچیده‌ای از جمله دفاع از قلمرو، جلب توجه جفت از طریق حرکات نمایشی و حتی ایجاد صدا است. 

نر‌های این گونه معمولاً در گل لانه‌هایی حفر می‌کنند و با ذخیره حباب‌های هوا درون آن، محیطی مناسب برای تخم‌گذاری و رشد نوزادان فراهم می‌سازند. 

در ایران و اطراف در قسمت‌های پایینی رودخانه‌های حوزه خلیج فارس و دجله و کارون و حوزه‌های مکران، هرمز، خلیج فارس و سواحل بوشهر و جزیره شیف، قسمت‌های پایینی رودخانه‌های جگین، گابریک، سرباز و میناب این نوع ماهی فراوان است. 

به گزارش راز بقا، گِل‌خورک یکی از نمونه‌های نادر موجودات زنده است که به‌شکلی بی‌نظیر توانسته مرز میان خشکی و آب را از میان بردارد. توانایی تنفس در خشکی، راه‌رفتن، بالا رفتن از درخت، و رفتار‌های پیچیده اجتماعی، همگی این ماهی را به یکی از جذاب‌ترین و شگفت‌انگیزترین موجودات زنده‌ی کره زمین تبدیل کرده است.  بررسی دقیق‌تر این گونه، می‌تواند اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره روند تکامل موجودات از آب به خشکی در اختیار زیست‌شناسان قرار دهد.