اثر کوریولیس؛ چرا آب در نیم‌کره شمالی ساعت‌گرد و در نیم‌کره جنوبی پادساعت‌گرد می‌چرخد؟

راز بقا: یکی از پدیده‌های جالب و قابل مشاهده در طبیعت، تقسیم زمین به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی توسط خط استوا و تأثیر آن بر جهت چرخش آب و هوا است. در این مقاله از راز بقا به بررسی دقیق خط استوا و اثر نیروی کوریولیس می‌پردازیم تا بفهمیم چرا در نیم‌کره شمالی آب معمولاً ساعت‌گرد و در نیم‌کره جنوبی پادساعت‌گرد می‌چرخد.

خط استوا چیست؟

به گزارش راز بقا، خط استوا یک خط فرضی است که زمین را به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. این خط دقیقاً در وسط زمین قرار دارد و از چندین کشور عبور می‌کند که بخش بزرگی از آن در قاره آفریقا واقع شده است. کشور‌هایی مثل اکوادور، کنگو، اوگاندا و کنیا از این خط می‌گذرند.

خط استوا نه تنها تقسیم‌بندی جغرافیایی زمین را مشخص می‌کند، بلکه نقشی اساسی در پدیده‌های جوی و اقیانوسی بازی می‌کند.

نیروی کوریولیس چیست؟

نیروی کوریولیس یک نیروی ظاهری است که ناشی از چرخش زمین به دور محور خودش به وجود می‌آید. این نیرو باعث می‌شود هر جسم متحرکی که روی سطح زمین حرکت می‌کند، مسیرش به سمت راست یا چپ منحرف شود.

در نیم‌کره شمالی، این نیرو باعث می‌شود اشیا به سمت راست منحرف شده و جهت چرخش در جریان‌ها معمولاً ساعت‌گرد باشد.

در نیم‌کره جنوبی، جهت انحراف به سمت چپ است و جریان‌ها معمولاً پادساعت‌گرد می‌چرخند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

اگر زمین مانند سیاره زحل حلقه داشت، زندگی انسان‌ها چه شکلی می‌شد؟

اگر خورشید ناگهان خاموش شود، چقدر زنده می‌مانیم؟

ارتباط خط استوا و جهت چرخش آب

در ویدئو‌هایی که مشاهده می‌کنید، معمولاً یک ظرف آب در دو طرف خط استوا به عنوان مثال آورده می‌شود. به گزارش راز بقا وقتی آب در نیم‌کره شمالی تخلیه می‌شود، به خاطر نیروی کوریولیس جهت چرخش آن ساعت‌گرد است. در مقابل، در نیم‌کره جنوبی، جهت چرخش آب پادساعت‌گرد خواهد بود.

این پدیده بیشتر در مقیاس‌های بزرگ مثل باد‌های جوی و جریان‌های اقیانوسی تاثیرگذار است و در مقیاس‌های کوچک مثل یک ظرف آب، اثر کوریولیس بسیار ضعیف است و عوامل دیگر ممکن است جهت چرخش را تعیین کنند.

نکات مهم درباره اثر کوریولیس

اثر کوریولیس فقط در سیستم‌های در حال چرخش و مقیاس بزرگ قابل مشاهده است.

در ظرف‌های کوچک یا سینک ظرف‌شویی، جهت چرخش آب بیشتر تحت تاثیر شکل ظرف، حرکت دست یا سایر عوامل فیزیکی است تا نیروی کوریولیس.

اما در پدیده‌های جوی مثل طوفان‌ها و جریان‌های اقیانوسی، این نیرو جهت و مسیر حرکت هوا و آب را مشخص می‌کند.

خط استوا واقعاً وجود دارد و زمین را به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. به گزارش راز بقا نیروی کوریولیس که ناشی از چرخش زمین است، باعث می‌شود جهت چرخش آب و هوا در دو نیم‌کره متفاوت باشد: ساعت‌گرد در نیم‌کره شمالی و پادساعت‌گرد در نیم‌کره جنوبی.

اگرچه در ظرف آب کوچک این پدیده ممکن است واضح نباشد، اما در مقیاس‌های بزرگ‌تر نقش حیاتی در شکل‌گیری الگو‌های جوی و اقیانوسی دارد.