حلقه‌های اسرارآمیز در دل صحرای نامیب از کجا آمده‌اند؟

راز بقا: حلقه‌های اسرارآمیز نامیبیا که دهه‌هاست فکر دانشمندان را به خود مشغول کرده است، به الگو‌های دایره‌شکل فاقد پوشش گیاهی گفته می‌شود که در جنوب غرب قاره آفریقا قرار دارند.

به گزارش راز بقا، این حلقه‌ها که می‌توانند کیلومتر‌ها روی زمین پخش شوند، عمدتا با فاصله‌ای منظم از هم در «صحرای نامیب» در فاصله ۸۰ تا ۱۴۰ کیلومتری ساحل نامیبیا قرار گرفته‌اند، هرچند نظایر آن‌ها در آنگولا و آفریقای جنوبی نیز دیده می‌شود. تحقیقات پژوهشگران نشان داده است که این دایره‌ها پیوسته در حال رشد هستند و قطر آن‌ها از ۲ متر تا ۱۲ متر می‌رسد، هرچند در نهایت با هجوم گیاهان به مرکز دایره از بین می‌روند.

افسانه‌ها و اسطوره‌های محلی عامل وجود این حلقه‌ها را «اژدهایان زیرزمینی» می‌داند که نفس آتشینشان ریشه گیاهان را می‌سوزاند. این در حالی است که برای عده‌ای از معتقدان به حیات فرازمینی «موجودات بیگانه» مسبب به وجود آمدن این حلقه‌ها هستند.

دانشمندان فرضیه‌های متعددی درباره منشأ وجود آن‌ها را (از موریانه‌ها و الگوی بارش متفاوت گرفته تا خاک رادیو اکتیو) ارائه کرده‌اند، با این حال تا کنون مدرک دقیقی برای اثبات این فرضیه‌ها به دست نیامده است.

حالا دانشمندان در تحقیقی جدید به کمک هوش مصنوعی و تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا، کل سیاره زمین را برای یافتن الگو‌های پوشش گیاهی مشابه مورد بررسی قرار دادند. آنان دریافتند که این دایره‌ها در صد‌ها مکان جدید در ۱۵ کشور در سه قاره وجود دارند.

دکتر امیلیو گیرادو، نویسنده اصلی این مطالعه و دیتا ساینتیست در دانشگاه آلیکانته اسپانیا، در این باره می‌گوید: «استفاده از مدل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در تصاویر ماهواره‌ای اولین بار است که در مقیاس بزرگ برای شناسایی الگو‌های دایره‌ای شکل انجام می‌شود.»

برای این کار نویسندگان ابتدا شبکه عصبی را با وارد کردن بیش از ۱۵ هزار تصویر از نامیبیا و استرالیای غربی (مکان دیگری که این حلقه‌ها در سال ۲۰۱۶ در آنجا کشف شدند) آموزش دادند تا بتواند حلقه‌های اسرارآمیز را تشخیص دهد. دانشمندان سپس نما‌هایی ماهواره‌ای از نزدیک به ۵۷۵ هزار قطعه زمین در سراسر جهان که هر کدام یک هکتار وسعت داشتند را به این سیستم وارد کردند.

سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی با این داده‌ها دایره‌های تکرارشونده مشابه در پوشش‌های گیاهی مناطق مختلف را شناسایی کرد و سپس دانشمندان به طور دستی حلقه‌های اصلی را جداسازی کردند. نتیجه نشان داد که ۲۶۳ مکان خشک با الگو‌های منظم دایره‌ای شکل شبیه به حلقه‌های اسرارآمیز در نامیبیا و استرالیا وجود داشت. این نقاط خشک در سراسر آفریقا (ساحل، صحرای غربی و شاخ آفریقا) پراکنده شده‌اند و همچنین در ماداگاسکار، آسیای میانه غربی و همچنین استرالیای مرکزی و جنوب غربی به چشم می‌خوردند.

نویسندگان مطالعه همچنین با جمع‌آوری داده‌های محیطی تشخیص دادند که الگو‌های حلقه‌شکل به احتمال زیاد در خاک‌های بسیار خشک و شنی که دارای خاصیت قلیایی بالا و نیتروژن کم هستند رخ می‌دهد. دانشمندان همچنین دریافتند که الگو‌های دایره‌شکل به تثبیت اکوسیستم‌ها کمک می‌کنند و مقاومت منطقه را در برابر حوادثی مانند سیل یا خشکسالی شدید افزایش می‌دهند.

اما چه چیزی باعث به وجود آمدن این دایره‌های اسرارآمیز می‌شود؟ نویسندگان مطالعه با اذعان به پیچیدگی مسئله گفته‌اند که عوامل حلقه‌ساز احتمالا از از منطقه‌ای به منطقه دیگر متفاوت است. به گفته آنان شرایط آب و هوایی خاص نامیبیا همراه با حضور طبیعی گیاهان خودرو از عوامل اصلی ایجاد این حلقه‌ها بوده است.

این در حالی است که تعدادی دیگر از دانشمندان می‌گویند در استرالیای غربی، موریانه‌های بومی که از ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند عامل ایجاد چنین دایره‌هایی هستند. این مطلب همچنین بیشتر از این رو پذیرفته شده است که موریانه شنی، تنها حشره‌ای است که در سراسر این دایره‌ها دیده می‌شود. 

به گفته زیست‌شناسان، موریانه شنی با مصرف علف‌ها و نقب زدن در خاک، دایره‌ای بدون پوشش گیاهی ایجاد می‌کند. اینکه موریانه نمی‌گذارد منابع آبی صرف رشد گیاه شود، به زیر سطح زمین اجازه می‌دهد حتی در خشک‌ترین شرایط هم مرطوب بماند.

دانشمندان تحقیق جدید، اما با رد نقش داشتن موریانه‌ها در ایجاد چنین دوایری در نامیبیا گفتند هرچند حشراتی مانند موریانه‌ها از لکه‌های خشک استفاده می‌کنند و در آن مناطق ساکن می‌شوند، با این حال فعالیت‌های آن‌ها مستقیماً عامل تولید این الگو‌ها نیست.

دانشمندان ابراز امیدواری کرده‌اند که اطلاعات جدید به دست آمده بتواند در حل معمای تشکیل الگو‌های دایره‌ای شکل کمک کند.