راز نور‌های عجیب در آسمان پیش از زلزله؛ این نورها از کجا می‌آیند؟

رازبقا: هنوز علت آشکار شدن نور‌های عجیبی که پیش از وقوع برخی زمین‌لرزه‌ها در آسمان دیده می‌شوند، به‌طور دقیق شناخته نشده است و این موضوع یک معمای دیرینه به‌شمار می‌آید.

به گزارش رازبقا به نقل از سی‌ان‌ان، مشاهده نور پیش از زلزله در آسمان، مانند آنچه در ویدیو‌های پیش از زلزله‌ای به بزرگی ۶.۸ در مراکش دیده شد، به قرن‌ها پیش و به دوران یونان باستان بازمی‌گردد.

جان در، ژئوفیزیک‌دان بازنشسته که پیش‌ازاین در سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده کار می‌کرد، دراین‌باره می‌گوید این فوران‌های درخشان و رقصان نور در رنگ‌های مختلف، مدت‌هاست که دانشمندان را حیرت‌زده کرده است و هنوز هیچ اتفاق‌نظری میان دانشمندان در‌خصوص علت ایجاد آن‌ها وجود ندارد، اما این نور‌ها «قطعا واقعی‌اند».

او که چند مقاله علمی درباره نور‌های زمین‌لرزه (EQL) نوشته است، در ایمیلی توضیح می‌دهد که مشاهده نور‌های زمین‌لرزه به تاریکی و سایر عوامل مطلوب بستگی دارد.

او همچنین می‌افزاید ویدیوی اخیر مراکش که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده، شبیه به نور‌های زلزله است که در جریان زلزله سال ۲۰۰۷ پرو در دوربین‌های امنیتی ثبت شده بود.

خوان آنتونیو لیرا کاچو، استاد فیزیک دانشگاه ملی سن مارکوس در پرو که این پدیده را بررسی کرده است، می‌گوید امروزه ویدیو‌های تلفن همراه و همچنین استفاده گسترده از دوربین‌های امنیتی، بررسی نور‌های زلزله را آسان‌تر کرده است. او می‌افزاید: «چهل سال پیش، غیرممکن بود. اگر این نور‌ها را می‌دیدی هیچ‌کس آنچه را که دیدی باور نمی‌کرد.»

نور‌های زلزله شکل‌های مختلفی دارند

«جان در» در نسخه ۲۰۱۹ از دائره‌المعارف ژئوفیزیک زمین جامد در مورد این پدیده می‌نویسد که نور‌های زلزله می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند. گاهی اوقات این نور‌ها ممکن است شبیه رعدوبرق معمولی به نظر برسند، یا ممکن است مانند یک درخشندگی پرنور در جو شبیه به شفق قطبی باشند. این نور‌ها در مواقع دیگر شبیه به گوی‌های درخشان معلق در هوا به نظر می‌رسند. فراتر از این، این نور‌ها همچنین ممکن است شبیه به شراره‌های کوچک سوسو زن در امتداد یا نزدیک زمین یا به شکل شراره‌های بزرگ‌تر از سطح زمین دیده شوند.

ویدیویی که پیش از زلزله سیچوان در سال ۲۰۰۸ در چین گرفته شده بود، ابر‌های درخشان معلقی را در آسمان نشان می‌داد.

جان در و همکارانش برای شناخت و درک بهتر نور‌های زلزله، اطلاعاتی را در مورد ۶۵ زمین‌لرزه در آمریکا و اروپا همراه با گزارش‌های قدیمی قابل‌اعتمادی که از مشاهده این پدیده در سال ۱۶۰۰ وجود دارد گردآوری کردند. این دانشمندان کار تحقیقی خود را در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۴ در مجله زلزله‌شناسی «اس‌ار‌ال» (SRL) منتشر کردند.

پژوهشگران در این تحقیق دریافتند که حدود ۸۰ درصد از رخداد‌های بررسی‌شده نور‌های زمین‌لرزه‌ای (EQL)، در زمین‌لرزه‌هایی با بزرگی بیش از ۵ مشاهده شده است. این پدیده در بیشتر موارد، اندکی قبل یا در طول رویداد لرزه‌ای دیده شده و در فاصله ۶۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه قابل‌مشاهده بوده است.

زمین‌لرزه‌ها، به‌ویژه زلزله‌های قدرتمند، به‌احتمال‌زیاد در امتداد یا در مجاورت مناطقی که صفحات تکتونیکی به یکدیگر می‌رسند رخ می‌دهند. با این حال، یک بررسی در سال ۲۰۱۴ نشان داد که اکثریت قریب به اتفاق زمین‌لرزه‌های همراه با نور‌های زمین‌لرزه‌ای در داخل صفحات تکتونیکی رخ داده‌اند، نه در مرز‌های آن‌ها.

افزون بر این، نور‌های زمین‌لرزه‌ای بیشتر در گسل‌ها یا نزدیک آن‌ها رخ می‌دهند، به‌عبارت‌دیگر در مکان‌هایی که در گذشته در آن‌ها پوسته زمین از هم جدا شده است و یک منطقه پست و کم‌ارتفاع و دراز و کشیده را که بین دو بخش مرتفع‌تر زمین قرار دارند، ایجاد کرده است.

علل احتمالی نور‌های زمین‌لرزه‌ای

فریدمان فرویند، همکار جان در و استاد حق‌التدریسی دانشگاه سن‌خوزه و پژوهشگر سابق مرکز تحقیقات ایمز ناسا، نظریه‌ای برای توضیح نور‌های زمین‌لرزه‌ای (EQL) ارائه کرده است.

او می‌گوید بلور‌ها و سنگ‌ها در اثر تنش‌های تکتونیکی که قبل از زلزله بزرگ یا هنگام وقوع آن رخ می‌دهند، تحت فشار مکانیکی قرار می‌گیرند، می‌شکنند و از هم جدا می‌شوند، درنتیجه برخی از بی‌نظمی‌های شیمیایی یا ساختاری در آن‌ها رخ می‌دهد و برق تولید می‌شود.

او همچنین می‌افزاید که سنگ عایق است، اما زمانی که تحت فشار مکانیکی قرار می‌گیرد، به نیمه‌هادی تبدیل می‌شود. فرویند می‌گوید پیش از زلزله، حجم عظیمی از سنگ - صد‌ها هزار کیلومتر مکعب سنگ در پوسته زمین - تحت فشار قرار می‌گیرد و این تنش‌ها سبب جابجایی دانه‌های معدنی می‌شوند.

به گفته فرویند، این پدیده مانند روشن کردن یک باتری است که بار‌های الکتریکی تولید می‌کند و این بار‌های الکتریکی می‌توانند از سنگ‌های تحت تنش و فشار، به درون سنگ‌های بدون تنش جاری شوند. او در مقاله سال ۲۰۱۴ خود در «کانورسیشن»، اشاره کرده بود که سرعت این بار‌های الکتریکی ۲۰۰ متر بر ثانیه است.

نظریه‌های دیگری نیز در مورد علت نور‌های زمین‌لرزه‌ای وجود دارد که بر مبنای آن، دلیل وقوع این پدیده، الکتریسیته ساکن تولید‌شده از شکستن سنگ و انتشار رادون است.

در حال حاضر، هیچ اتفاق‌نظری میان زلزله‌شناسان در‌خصوص سازوکار ایجاد نور‌های زمین‌لرزه‌ای وجود ندارد و دانشمندان همچنان تلاش می‌کنند اسرار این فوران‌های عجیب نوری را کشف کنند.

فرویند امیدوار است روزی بتوان از نور‌های زمین‌لرزه‌ای یا بار الکتریکی که در ترکیب با عوامل دیگر سبب ایجاد آن‌ها می‌شود، برای کمک به پیش‌بینی خطر قریب‌الوقوع زلزله‌های بزرگ استفاده کرد.