تراگوپان یا قرقاول شاخ‌دار؛ پرنده‌ای که هنگام جفت‌گیری شاخ درمی‌آورد و نر‌ها از ماده‌ها می‌ترسند!

راز بقا: تراگوپان‌ها (Tragopan) از زیباترین و چشم‌نوازترین اعضای خانواده قرقاول‌ها (Phasianidae) هستند. این پرندگان که گاه با نام «قرقاول‌های شاخ‌دار» نیز شناخته می‌شوند، به دلیل زائده‌های گوشتی رنگی‌ای که نر‌ها در فصل جفت‌گیری به نمایش می‌گذارند، شهرت یافته‌اند. 

به گزارش راز بقا، تراگوپان‌ها در جنگل‌های کوهستانی آسیا زندگی می‌کنند و نه‌تنها به‌خاطر پر‌های رنگارنگشان، بلکه به‌سبب رفتار‌های مخفی‌کارانه و آیین‌های جفت‌گیری پیچیده‌شان، مورد توجه پرنده‌شناسان هستند. پنج گونه شناخته‌شده از این پرنده وجود دارد که هرکدام طرح‌ها و رنگ‌های خاص خود را دارند، اما همگی در ویژگی‌های خاصی با هم اشتراک دارند که آنها را از سایر قرقاول‌ها متمایز می‌کند.

پراکندگی جغرافیایی و زیستگاه

به گزارش راز بقا، تراگوپان‌ها بومی جنگل‌های معتدل و نیمه‌گرمسیری در نواحی هیمالیایی، چین و بخش‌هایی از جنوب شرق آسیا هستند. پنج گونه شناخته‌شده عبارتند از:

تراگوپان غربی (Tragopan melanocephalus)

تراگوپان تمینک (T. temminckii)

تراگوپان بلیث (T. blythii)

تراگوپان ساتیر (T. satyra)

تراگوپان کابوت (T. caboti)

این پرندگان عمدتاً در مناطق دارای پوشش گیاهی متراکم مانند درختچه‌ها، بامبو‌ها و جنگل‌های رودودندرون، در ارتفاعاتی بین ۱۸۰۰ تا ۴۰۰۰ متر زندگی می‌کنند. آنها پرندگانی خجالتی و کم‌پیدا هستند و بیشتر زمان خود را روی زمین، در حال جستجوی بذر، میوه و بی‌مهرگان کوچک می‌گذرانند. 

ظاهر و تفاوت جنسیتی

به گزارش راز بقا، شهرت اصلی تراگوپان‌ها به دلیل ظاهر خیره‌کننده‌ی نرهاست. بسته به گونه، نر‌ها پر‌هایی به رنگ قرمز درخشان، آبی تیره، نارنجی و لکه‌های سفید دارند. یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز آنها زائده‌های گوشتی آبی‌رنگی است که در ناحیه گلو و شاخ‌مانند از سر آنها بیرون می‌آید؛ این زائده‌ها در زمان جفت‌گیری متورم شده و بسیار چشمگیر می‌شوند؛ ویژگی‌ای که باعث شده نام «قرقاول شاخ‌دار» به آنها داده شود. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

قمری گوش‌دار: پرجمعیت‌ترین پرنده جهان و ماشین تولیدمثل که گوش دارد و پیام ارواح را منتقل می‌کند

شهباز سرخ؛ شکارچی خشن آسمان با ترسناک‌ترین صدای دنیا که فرمانروای پرندگان شکاری است

در مقابل، ماده‌ها ظاهری بسیار ساده‌تر دارند، با پر‌هایی قهوه‌ای - خاکستری و خال‌خالی که به آنها کمک می‌کند هنگام نشستن روی تخم‌ها در محیط طبیعی پنهان شوند. این تفاوت ظاهری، نمونه‌ای از انتخاب جنسی است، جایی که نر‌هایی با ظاهر برجسته‌تر، شانس بیشتری برای جفت‌گیری دارند. 

رفتار و تولیدمثل

به گزارش راز بقا، تراگوپان‌ها در فصل زادآوری اغلب تک‌همسر هستند. نر‌ها قلمرو خود را مشخص کرده و برای جلب توجه ماده، نمایش‌های پرشور انجام می‌دهند. این نمایش شامل باد کردن زائده‌های گلویی، باز کردن پر‌های دم و تولید صدا‌های بمی خاص است. اغلب نر‌ها برای این منظور، محل خاصی را در زمین جنگل پاک می‌کنند که به آن «زمین نمایش» گفته می‌شود.

پس از جفت‌گیری، ماده درخت یا صخره‌ای را برای ساخت لانه انتخاب کرده و بین ۲ تا ۵ تخم می‌گذارد. او به‌تنهایی آنها را حدود ۲۸ روز گرم نگه می‌دارد. جوجه‌ها پس از تولد با پر‌های کرکی و توانایی حرکت، خیلی زود مادر را دنبال می‌کنند. تراگوپان‌ها مهاجرت نمی‌کنند، اما ممکن است در زمستان به ارتفاعات پایین‌تر بروند.

عجیب‌ترین ویژگی‌های تراگوپان‌

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های تراگوپان‌ها شاخ‌های آبی‌رنگ متورمی است که نر‌ها در فصل جفت‌گیری از سر بیرون می‌آورند. این شاخ‌ها، به همراه گلوی رنگین و متورم، ظاهری عجیب و شبیه به موجودات فرازمینی به آنها می‌دهد. بر خلاف بسیاری از پرندگان، آنها از بدن خود به‌عنوان ابزار نمایشی پنوماتیک استفاده می‌کنند!

رفتار لانه‌سازی آنها نیز جالب است. برخلاف اکثر قرقاول‌ها که روی زمین لانه می‌سازند، تراگوپان‌ها اغلب لانه خود را در شاخه‌های درختان یا لبه صخره‌ها بنا می‌کنند؛ رفتاری که احتمالاً برای فرار از شکارچیان در زیستگاه کوهستانی‌شان تکامل یافته است. 

نکته جالب دیگر این است که در برخی موارد، نر‌ها اگر با واکنش منفی یا بیش‌ازحد تهاجمی ماده مواجه شوند، ممکن است عقب‌نشینی کرده یا حتی فرار کنند؛ نوعی وارونگی نقش در فرآیند جفت‌گیری که در دنیای پرندگان نادر است. 

به گزارش راز بقا، صدای خاص آنها نیز عجیب است. آنها قادرند صدا‌هایی با طنین پایین تولید کنند که جهت واقعی‌شان به‌راحتی قابل شناسایی نیست، ویژگی‌ای که به آنها کمک می‌کند از شکارچیان یا رقبا در امان بمانند. این ترکیب از رنگ، صدا، رفتار و ساختار بدنی، تراگوپان‌ها را به پرندگانی منحصر‌به‌فرد و شگفت‌انگیز تبدیل کرده است.