در ایستگاه فضایی چه ورزش‌هایی می‌توان انجام داد؟

راز بقا: زندگی در فضا، در کنار جذابیت‌های علمی و اکتشافی‌اش، با چالش‌های متعددی همراه است؛ یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، حفظ سلامت جسمی و عملکرد بدنی فضانوردان در محیطی است که فاقد جاذبه‌ی طبیعی زمین است.

به گزارش راز بقا، بدن انسان، در صورت قرار گرفتن طولانی‌مدت در شرایط بی‌وزنی، دچار تحلیل عضلانی، کاهش تراکم استخوان، اختلال در گردش خون و حتی ضعف در سیستم عصبی - حرکتی می‌شود. از این رو، ورزش نه‌تنها یک فعالیت اختیاری یا تفریحی در فضا نیست، بلکه یکی از ارکان اصلی زنده‌ماندن و بازگشت ایمن به زمین به‌شمار می‌آید. 

ورزش در شرایط بدون جاذبه: چگونه ممکن است؟

به گزارش راز بقا، در نبود نیروی گرانش، تمرین‌های رایج ورزشی بر روی زمین عملاً بی‌اثر می‌شوند. وزن بدن دیگر نقشی در فشار به عضلات ایفا نمی‌کند و حرکاتی مانند راه رفتن، پریدن یا بلند کردن وزنه معنا و اثرگذاری سابق خود را از دست می‌دهند. 

در چنین شرایطی، مهندسان ناسا و سایر آژانس‌های فضایی، تجهیزات خاصی را طراحی کرده‌اند که بتوانند در غیاب گرانش، تأثیری مشابه با تمرینات زمینی بر عضلات، استخوان‌ها و قلب فضانوردان بگذارند. 

دوچرخه‌ثابت بدون صندلی (Cycle Ergometer)

به گزارش راز بقا، یکی از وسایل ورزشی متداول در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) دوچرخه ثابت ویژه‌ای است که فاقد صندلی و دسته است. چون در فضا نیازی به نشستن نیست و بدن به‌طور طبیعی معلق می‌ماند، فضانوردان با استفاده از بند و تسمه، خود را به دستگاه متصل کرده و شروع به رکاب زدن می‌کنند. این تمرین به تقویت عضلات پا، بهبود گردش خون و حفظ آمادگی قلبی - عروقی کمک می‌کند. 

تردمیل فضایی (Treadmill)

دویدن در فضا، بدون نیروی گرانش، بدون تجهیزات خاص غیرممکن است. برای حل این مشکل، فضانوردان با کمک تسمه‌ها و کش‌های مقاوم، خود را روی تردمیل فضایی محکم می‌بندند تا در حین دویدن، فشاری مشابه وزن بدن ایجاد شود. این تمرین، علاوه بر حفظ سلامت قلب، موجب شبیه‌سازی تأثیر گرانش بر استخوان‌ها و مفاصل می‌شود.

دستگاه تمرین مقاومتی ARED

به گزارش راز بقا، مهم‌ترین ابزار ورزشی در ایستگاه فضایی، دستگاهی به نام ARED (Advanced Resistive Exercise Device) است. این وسیله به کمک بازو‌های هیدرولیکی و سیستم خلأ، مقاومت لازم را برای انجام حرکاتی، چون اسکوات، پرس سینه و ددلیفت شبیه‌سازی می‌کند.

برخلاف وزنه‌برداری زمینی، در این دستگاه به‌جای استفاده از وزن واقعی، از فشار هوایی یا سیستم‌های فنری استفاده می‌شود. این تمرین‌ها برای جلوگیری از تحلیل عضلانی و پوکی استخوان در فضای بی‌وزنی بسیار حیاتی‌اند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

آیا دو نفر می‌توانند روی کره ماه دعوا کنند؟

پیتزا در فضا؛ داستانی واقعی از ارسال پیتزا به ایستگاه فضایی به سفارش یک فضانورد!

اگر جای زمین و ماه در فضا عوض شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

تمرینات کششی و تعادلی

فضانوردان برای حفظ انعطاف‌پذیری بدن و تعادل حرکتی، تمرینات کششی منظم انجام می‌دهند. نبود جاذبه، حس تعادل و موقعیت فضایی بدن را به چالش می‌کشد. تمرین‌هایی نظیر کشش عضلات پشت، شانه‌ها، همسترینگ و تمرکز بر کنترل تنفس، باعث حفظ تعادل عصبی - عضلانی می‌شوند. همچنین تمرینات ایزومتریک (ثابت)، که در آن عضله بدون تغییر طول منقبض می‌شود، نیز کاربرد فراوانی دارند. 

آیا ورزش‌های گروهی در فضا ممکن‌اند؟

به گزارش راز بقا، به‌دلیل محدود بودن فضا، شرایط بی‌وزنی و نبود سطح پایدار، ورزش‌های گروهی مانند فوتبال یا والیبال در ایستگاه فضایی قابل اجرا نیستند. با این حال، فضانوردان گاهی برای تفریح و تخلیه روانی، با توپ‌های سبک یا حرکات نمایشی، فعالیت‌هایی شبیه بازی‌های زمینی انجام می‌دهند. 

برنامه ورزشی فضانوردان: زمان، نظم و انضباط

به گزارش راز بقا، فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی، به‌طور معمول روزانه حدود دو ساعت ورزش اجباری دارند. این برنامه به‌صورت ترکیبی از تمرین‌های هوازی، مقاومتی و کششی تنظیم می‌شود و زیر نظر متخصصان پزشکی و فیزیولوژی ناسا اجرا می‌گردد. 

فضانوردانی، چون «اسکات کلی» و «پگی ویتسون» که دوره‌های طولانی‌مدتی را در فضا سپری کرده‌اند، نشان داده‌اند که این تمرینات چقدر در حفظ سلامت بدنی و بازگشت ایمن به زمین مؤثر بوده‌اند. 

به گزارش راز بقا، در فضایی که گرانش صفر است، بدن انسان به سرعت دچار تحلیل می‌شود. بنابراین، ورزش نه‌تنها وسیله‌ای برای حفظ تناسب اندام، بلکه شرطی ضروری برای بقا، کارایی و بازگشت سالم از مأموریت‌های فضایی به‌شمار می‌آید.

استفاده از دستگاه‌های پیشرفته، انضباط برنامه‌ریزی‌شده و ترکیب تمرینات مقاومتی، هوازی و کششی، ضامن سلامت بدن در شرایطی است که قوانین فیزیکی زمین دیگر کارایی ندارند.