زیگورات اور؛ مهمترین معبد باستانی دنیا و محل اقامت زمینی خدایان که نشانه مهندسی پیشرفته سومری‌هاست

راز بقا: زیگورات اور (Ziggurat of Ur) یکی از نمادین‌ترین و اسرارآمیزترین بنا‌های تمدن باستانی میان‌رودان است که در جنوب عراق، نزدیک شهر ناصریه (ذی‌قار کنونی) قرار دارد. این سازه عظیم پلکانی در حدود ۲۱۰۰ سال قبل از میلاد، در زمان فرمانروایی پادشاه اور - نامو از سلسله سوم اور ساخته شده است. 

به گزارش راز بقا، زیگورات اور به عنوان معبدی اختصاصی به خدای ماه «نانا» (یا سین) خدمت می‌کرد و نشان‌دهنده توان مهندسی و اعتقادات مذهبی سومری‌هاست که همچنان برای تاریخ‌دانان، باستان‌شناسان و بازدیدکنندگان جذابیت دارد.

شاهکار معماری جهان باستان

به گزارش راز بقا، زیگورات اور یک سکوی چندطبقه عظیم است که از خشت خام و خشت پخته ساخته شده و حدود ۶۴ متر طول، ۴۵ متر عرض و ارتفاعی حدود ۲۱ متر داشته است. این بنا سه طبقه اصلی دارد که هر طبقه کوچکتر از طبقه زیرین است و ظاهری شبیه هرم پلکانی ایجاد می‌کند. بر خلاف اهرام مصر که عمدتاً آرامگاه بودند، زیگورات‌ها ساختمان‌های مذهبی بودند که به منظور ارتباط زمین و آسمان ساخته می‌شدند. 

هسته ساختمان از خشت‌های خشک‌شده در آفتاب ساخته شده و نمای بیرونی آن با خشت‌های پخته و ملات بیتومن (قیر طبیعی) پوشانده شده تا استحکام و مقاومت در برابر باران و باد حفظ شود. یک پلکان بزرگ در نمای جلویی زیگورات وجود داشت که کشیشان و پادشاهان را به معبد واقع در بالاترین طبقه می‌رساند.

این طراحی نه تنها نمادی از اعتقادات مذهبی بود، بلکه نشان‌دهنده فنون پیشرفته ساخت‌وساز زمان خود نیز بود. زیگورات به عنوان سکویی برای نزدیک‌تر شدن معبد به خدایان ساخته شده و اعتقاد بر این بود که ارتفاع بنا ارتباط میان دنیای الهی و زمینی را برقرار می‌کرد.

اهمیت مذهبی و فرهنگی

به گزارش راز بقا، زیگورات اور به خدای ماه «نانا» اختصاص داشت و مرکز مذهبی شهر بود که محل انجام مراسم و نیایش‌ها به شمار می‌رفت. معبد بالای زیگورات تنها در دسترس کشیشان بود و مردم عادی اجازه ورود نداشتند. کشیشان در این معبد مراسم قربانی و دعا را به منظور خشنود ساختن خدایان انجام می‌دادند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

طلای سفید ایرانی؛ فلز با ارزش و فراموش‌شده ایرانی با قیمتی افسانه‌ای که از طلا و نقره هم درخشان‌تر بود

مِس عینَک؛ عجیب‌ترین مکان باستانی جهان در افغانستان که یک شهر ۲ هزار ساله در آن مدفون است و ۵ میلیون تن مس دارد

زیگورات‌ها نمادی از کوه کیهانی بودند و به عنوان محل اقامت زمینی خدایان تلقی می‌شدند. در باور‌های میان‌رودانیان، خدایان در آسمان‌ها سکونت داشتند، اما به این سازه‌های بلند نزول می‌کردند تا با انسان‌ها ارتباط برقرار کنند. این موضوع اهمیت زیگورات اور را به عنوان پل ارتباطی بین جهان الهی و انسانی دوچندان می‌کرد. 

علاوه بر بعد مذهبی، زیگورات نمادی از قدرت سیاسی پادشاه نیز بود. ساخت چنین بنای عظیمی نشان‌دهنده مشروعیت و قدرت پادشاه اور - نامو و تسلط او بر شهر اور و مناطق اطراف بود.

حفاری، مرمت و میراث

زیگورات اور به مرور زمان تخریب و زیر لایه‌های شن و خاک مدفون شد. در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، باستان‌شناس بریتانیایی، «سر لئونارد وولی»، حفاری‌هایی را انجام داد که بخش‌های بزرگی از ساختار اصلی را آشکار ساخت و ابعاد و نقشه آن را مشخص کرد.

اگرچه بنا در طول هزاران سال آسیب دیده، در دهه ۱۹۸۰ تلاش‌هایی برای بازسازی نما و پلکان آن توسط حکومت صدام حسین انجام شد. امروزه زیگورات اور یکی از مهم‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی و جاذبه‌های گردشگری عراق است.

این زیگورات نمادی از نبوغ و معنویت تمدن سومری است که الهام‌بخش سازه‌های بعدی در میان‌رودان بوده و ممکن است در شکل‌گیری برخی مفاهیم مذهبی در فرهنگ‌های پسین تأثیر گذاشته باشد. حضور مستمر آن پنجره‌ای است به سوی آغاز زندگی شهری و روابط پیچیده دین، سیاست و معماری در تاریخ بشر. 

عجیب‌ترین حقایق درباره زیگورات اور

معبد بود، نه مقبره: برخلاف اهرام مصر که به عنوان آرامگاه ساخته شده‌اند، زیگورات‌ها هیچگاه محل دفن نبودند و کاربردشان به عنوان سکوی معبد بود. این موضوع برای بسیاری که با فرهنگ میان‌رودان آشنا نیستند، تعجب‌آور است.

ارتفاع دقیق نامعلوم است: ارتفاع اصلی زیگورات حدود ۲۱ متر تخمین زده می‌شود، اما متون باستانی احتمال ارتفاع بیشتر را مطرح کرده‌اند. معبد بالایی احتمالاً چوبی بود و از بین رفته است.

تونل‌ها و معابر زیرزمینی: حفاری‌ها اتاق‌ها و تونل‌هایی زیر ساخت نشان داده‌اند که هدف دقیقشان مشخص نیست؛ برخی معتقدند برای مراسم پاکسازی یا انبار بوده و بعضی دیگر می‌گویند مرتبط با راز‌های مذهبی است. 

بیتومن به عنوان عایق: ملات بین خشت‌ها از ماده طبیعی قیری به نام بیتومن بوده که ساختمان را در برابر آب مقاوم می‌کرد؛ نمونه‌ای از تکنولوژی پیشرفته در هزاران سال پیش.

مرمت‌های متعدد: زیگورات بار‌ها توسط حکمرانان مختلف بازسازی شده که باعث شده تاریخ معماری و تغییرات دینی در آن ثبت شود.

الهام‌بخش داستان برج بابل؟ برخی محققان معتقدند که داستان برج بابل در کتاب مقدس برگرفته از زیگورات‌های میان‌رودان مانند زیگورات اور است. 

شهر گمشده اطراف آن: زیگورات مرکز شهر پرجمعیت اور بود که حفاری‌ها آرامگاه‌ها، خیابان‌ها و خانه‌های آن را آشکار کرده‌اند و تمدنی بزرگ را نمایان ساخته‌اند.

به گزارش راز بقا، زیگورات اور ترکیبی شگفت‌انگیز از دین، معماری و تاریخ است که عظمت و رمز و راز یکی از نخستین تمدن‌های بشری را در خود دارد. ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد و گذشته مرموز آن همچنان محققان و علاقه‌مندان را مجذوب می‌کند.