دار مازو؛ نوعی بلوط مخصوص کرمانشاه و لرستان که اسهال را درمان می‌کند و بواسیر را تسکین می‌دهد

«دارمازو» یا «بلوط مازو» (Dyer's oak) گیاهی دارویی بومی ایران و خاورمیانه است که به‌دلیل تولید مازو‌های پرتانن، کاربرد گسترده‌ای در طب سنتی، صنعت جوهرسازی، رنگرزی و فرآورده‌های آرایشی دارد. این مطلب به معرفی ویژگی‌های گیاه‌شناختی، خواص دارویی و کاربرد‌های صنعتی مازو پرداخته و اطلاعاتی علمی و سنتی درباره ارزش دارویی و تاریخی آن ارائه می‌دهد.

راز بقا: درختچه یا درخت کوچک Quercus infectoria که با نام‌های بلوط مازو، مازوج، یا بلوط حلب (Aleppo oak) نیز شناخته می‌شود، بومی مناطق مدیترانه‌ای، خاورمیانه و بخش‌هایی از جنوب آسیاست.

به گزارش راز بقا، برخلاف بلوط‌های بزرگ‌تر که بیشتر برای چوب‌شان شناخته می‌شوند، این گونه بیشتر به دلیل تولید مازو ارزشمند است؛ ساختار‌هایی کروی و سخت که در نتیجه فعالیت نوعی حشره بر روی برگ یا ساقه درخت به‌وجود می‌آیند. مازو‌ها به دلیل داشتن مقدار بالای تانن، در طب سنتی، صنعت و فرآورده‌های آرایشی کاربرد‌های گسترده‌ای دارند.

ویژگی‌های گیاه‌شناختی و زیستگاه

به گزارش راز بقا، بلوط مازو معمولاً به صورت درختچه‌ای با ارتفاع ۱ تا ۲ متر رشد می‌کند، اگرچه در شرایط مطلوب می‌تواند تا ۵ متر هم برسد. این گیاه در مناطق نیمه‌خشک و کوهستانی با خاک‌های زه‌کشی‌شده به‌خوبی رشد می‌کند و به خشکی مقاوم است. برگ‌های آن ریز، کشیده و شبیه سایر گونه‌های بلوط هستند.

ویژگی خاص این گیاه، تولید مازو است؛ برجستگی‌های کروی شکلی که بر اثر تخم‌گذاری نوعی زنبور (Cynips tinctoria) بر روی بافت گیاه شکل می‌گیرند. مازو‌ها پس از رسیدن، برداشت و خشک می‌شوند و برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کاربرد‌های دارویی سنتی و نوین

به گزارش راز بقا، مازو‌های تولیدشده توسط این گیاه قرن‌هاست که در سیستم‌های طب سنتی مانند یونانی، آیورودا، طب سنتی ایرانی و چینی کاربرد دارند. مازو دارای مقدار زیادی تانن (۵۰ تا ۷۰ درصد)، اسید گالیک و اسید الاجیک است و به‌خاطر خواص قابض، ضدالتهاب، ضدمیکروب و ضدویروس شهرت دارد.

از جمله کاربرد‌های درمانی مازو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

درمان اسهال و اسهال خونی

تسکین بواسیر، زخم‌ها و التهاب‌های داخلی

بهبود مشکلات دهان و دندان مانند ورم لثه یا گلودرد

استفاده در مراقبت‌های پس از زایمان و سفت‌کننده واژن

درمان زخم‌های سطحی با استفاده از پودر آن به‌صورت ضماد

در پزشکی نوین، تحقیقات نشان داده‌اند که عصاره‌های مازو دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدباکتریایی و حتی ضدسرطانی هستند و به‌عنوان ترکیبات دارویی بالقوه مورد مطالعه‌اند.

برای مطالعه بیشیتر بخوانید:

خَرزَهره؛ گیاهی بسیار زیبا و سمی که اقوام جنگجو در کرمانشاه از آن نیزه‌های زهرآلود می‌ساختند

هلیله کابلی؛ گیاهی شفابخش برای درمان یبوست و تصفیه خون که به «ملکه گیاهان دارویی» مشهور است

کاربرد‌های صنعتی و آرایشی

به گزارش راز بقا، مازو به دلیل داشتن تانن بسیار زیاد، در گذشته در موارد زیر استفاده می‌شده‌اند:

دباغی چرم و رنگرزی پارچه

ساخت جوهر، به‌ویژه جوهر آهن‌مازو که در قرون وسطی برای نگارش نسخه‌های خطی و اسناد رسمی کاربرد داشت

فرآورده‌های آرایشی، به‌ویژه در کشور‌های آسیایی و خاورمیانه، جایی که مازو در کرم‌ها و لوسیون‌های سفت‌کننده پوست به کار می‌رود

امروزه پودر مازو در بسیاری از محصولات آرایشی گیاهی دیده می‌شود و به‌خاطر خواص ضدپیری، ضدباکتریایی و سفت‌کننده پوست مورد استقبال بازار‌های سلامت طبیعی قرار گرفته است.