روکولا یا شابانک؛ سبزی وحشی معطر با خواص ضدسرطان که کشاورزان آن را اهلی کردند و کاشت آن سود خوبی دارد

راز بقا: روکولا یا آروگولا (Arugula)، که در زبان فارسی با نام‌هایی، چون «شابانک»، «منداب»، «جرجیر» و گاه «کحکیز» نیز شناخته می‌شود، یکی از سبزیجات برگ‌دار با طعمی تند و معطر است که در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی در میان دوست‌داران تغذیه سالم در ایران پیدا کرده است. برخلاف تصور عمومی که آن را صرفاً سبزی‌ای وارداتی می‌دانند، باید گفت که این گیاه در مناطق مختلف ایران نیز به‌صورت خودرو و حتی کشت‌شده رشد می‌کند و ریشه‌ای دیرینه در طب سنتی و آشپزی بومی ما دارد.

مشخصات گیاه‌شناسی

به گزارش راز بقا، روکولا از خانواده‌ی Brassicaceae (شب‌بوئیان) است و نام علمی آن Eruca sativa می‌باشد. این سبزی دارای برگ‌هایی کشیده با لبه‌هایی دندانه‌دار است. ارتفاع آن معمولاً به ۲۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر می‌رسد و گل‌های کوچک سفید یا زردرنگی دارد. برگ‌های روکولا دارای طعم تند شبیه به تربچه یا شاهی هستند و معمولاً به‌صورت خام در غذا استفاده می‌شود.

پراکندگی در ایران

طبق منابع علمی و گزارشات محلی، روکولا یا شابانک در استان‌هایی مانند کرمانشاه، تهران، یزد، سیستان و بلوچستان، آذربایجان، بوشهر و اطراف دریای خزر به‌صورت خودرو یا کشت‌شده وجود دارد. در مناطق روستایی و عشایری ایران، برخی خانواده‌ها این سبزی را به‌صورت محلی مصرف می‌کنند، هرچند نام «روکولا» شاید برای آنها ناآشنا باشد.

ارزش غذایی و خواص درمانی

روکولا سرشار از ویتامین‌های A، C، K و فولات است و همچنین حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر گلوکوزینولات‌ها می‌باشد که به دفع سموم بدن و پیشگیری از سرطان کمک می‌کنند.

خواص عمده

تقویت سیستم ایمنی بدن

کمک به سلامت پوست و بینایی

سم‌زدایی طبیعی بدن

کمک به کاهش التهاب

کمک به هضم غذا و افزایش اشتها

در طب سنتی ایران، شابانک خاصیت گرم دارد و از آن برای تقویت کبد، پاک‌سازی معده، رفع یبوست و افزایش میل جنسی استفاده می‌شده است.

کاربرد‌های آشپزی

به گزارش راز بقا در سال‌های اخیر، استفاده از روکولا در غذا‌های فرنگی مانند سالاد، پیتزا، پاستا، ساندویچ و حتی کنار استیک و مرغ کبابی بسیار رایج شده است. طعم خاص و تند آن، روکولا را به یکی از محبوب‌ترین سبزیجات در رستوران‌های فانتزی تهران و دیگر شهر‌ها تبدیل کرده است.

غذا‌هایی که می‌توان با روکولا تهیه کرد

سالاد روکولا با پنیر پارمزان و سرکه‌ی بالزامیک

پیتزای روکولا و قارچ

ساندویچ بوقلمون با روکولا و خردل

همراه با استیک یا مرغ گریل‌شده به‌عنوان گارنیش

کشت و پرورش در ایران

کاشت روکولا ساده است و به‌راحتی می‌توان آن را در گلدان، باغچه یا زمین کشاورزی کشت کرد. این گیاه به سرما مقاوم است و در خاک سبک با زه‌کشی خوب به‌خوبی رشد می‌کند.

مراحل کلی کشت

آماده‌سازی خاک با کمپوست و کود آلی

پاشیدن بذر در عمق کم (نیم سانتی‌متر)

آبیاری منظم و سبک

برداشت در عرض ۳ تا ۴ هفته پس از کاشت

کشت روکولا در گلخانه‌های کوچک شهری نیز در حال رواج است و حتی در برخی فروشگاه‌های آنلاین ایرانی به‌صورت تازه و بسته‌بندی‌شده عرضه می‌شود.

حضور در بازار ایران

در بازار‌های سنتی، این سبزی با نام‌های بومی عرضه می‌شود. اما در فروشگاه‌های لوکس، آنلاین‌شاپ‌ها و مزرعه‌های ارگانیک، بیشتر با عنوان «روکولا» شناخته می‌شود. قیمت آن معمولاً نسبت به سبزیجات متداول بالاتر است، اما با توجه به خواص تغذیه‌ای آن، مورد توجه طیف خاصی از مصرف‌کنندگان قرار گرفته است.

تفاوت روکولا با شاهی

هرچند طعم هر دو سبزی تند و معطر است، اما از نظر ساختار برگ، مواد مؤثره و خواص درمانی تفاوت‌هایی دارند. شاهی بیشتر در طب سنتی برای دفع بلغم و باز کردن مجاری تنفسی استفاده می‌شود، در حالی که روکولا بیشتر خاصیت آنتی‌اکسیدانی و سم‌زدایی دارد.

به گزارش راز بقا روکولا یا شابانک، سبزی‌ای است که اگرچه در ظاهر فرنگی به‌نظر می‌رسد، اما سابقه‌ای طولانی در طبیعت و فرهنگ غذایی ایران دارد. این سبزی با طعم خاص و ارزش غذایی بالا، جایگاه ویژه‌ای در سفره‌ی ایرانی می‌تواند پیدا کند؛ چه در قالب سالاد و غذا‌های مدرن، و چه به‌عنوان یک داروی طبیعی در طب سنتی.

اگر به‌دنبال سبزی متفاوت، سالم و پُرخاصیت هستید، روکولا را به سبد غذایی‌تان اضافه کنید؛ چه از بازار محلی تهیه کنید، چه خودتان در گلدان آشپزخانه‌تان بکارید!