بوتیمار آفتابی؛ پرنده‌ای شبیه طاووس که بال‌هایی شبیه چشم گربه دارد و مار و میمون را می‌ترساند

راز بقا: بوتیمار آفتابی (Sunbittern) یکی از پرندگان خیره‌کننده و مرموز است که عمدتاً در جنگل‌ها و باتلاق‌های استوایی آمریکای مرکزی و جنوبی زندگی می‌کند. این پرنده که تنها عضو خانواده منحصر‌به‌فرد Eurypygidae است، نه تنها به دلیل ظاهر خود بلکه به خاطر رفتار‌های عجیبش شناخته می‌شود. 

به گزارش راز بقا، مشهورترین ویژگی آن نمایش بال‌هایش است که شبیه الگو‌های چشم‌مانند پروانه یا خال‌های طاووس است. این نمایش برای جلب توجه جفت و همچنین دفاع استفاده می‌شود و یکی از جذاب‌ترین جلوه‌ها در دنیای پرندگان به شمار می‌آید.

ظاهر و پراکندگی

به گزارش راز بقا، بوتیمار آفتابی پرنده‌ای متوسط با طول حدود ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر است و بدنی باریک، پا‌هایی بلند و گردنی کشیده دارد. پر‌های آن عمدتاً به رنگ‌های قهوه‌ای، خاکستری و سیاه هستند و به خوبی با محیط جنگلی آن ترکیب می‌شوند. اما هنگام باز شدن بال‌ها، زیبایی پنهان آن آشکار می‌شود. هر بال الگو‌های چشم‌مانند بزرگی با رنگ‌های نارنجی، سیاه و زرد را نشان می‌دهد.

این پرنده به‌طور کلی رنگ‌بندی ملایمی دارد و دارای الگو‌های خطی ظریف به رنگ‌های سیاه، خاکستری و قهوه‌ای است. با این حال، پر‌های پروازی آن دارای تار‌های میانی با رنگ‌های زنده هستند که هنگام باز شدن کامل بال‌ها، الگو‌های چشم‌مانند در رنگ‌های قرمز، زرد و سیاه را نشان می‌دهند. 

این نمایش‌ها برای جلب توجه سایر بوتیمار‌های آفتابی در مراسم جفت‌یابی و نمایش تهدید یا برای ترساندن شکارچیان احتمالی استفاده می‌شوند. می‌توان بوتیمار‌های آفتابی بالغ نر و ماده را با توجه به تفاوت‌های کوچک در الگو‌های پر‌های گردن و سر از یکدیگر تشخیص داد. مانند برخی دیگر از پرندگان، بوتیمار آفتابی دارای پر‌های پودر مانند (powder down) نیز هست. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

قرقاول ریوز؛ پرنده زیبای چینی و شبیه طاووس که زیباترین دم جهان را دارد و نر‌ها در فصل جفت‌گیری تئاتر اجرا می‌کنند!

بوفچه ریش‌بلند؛ جغد کوچک کمیابی که ریش و سبیل دارد و ۵۰ سال پیش کشف شد و سبیل‌هایش مانند رادار عمل می‌کند

بوتیمار آفتابی دارای منقاری بلند و نوک‌تیز است که قسمت بالایی آن سیاه است و همانند پرندگان ساحلی، یک انگشت کوتاه در پا دارد. در زیرگونه‌های آمریکای جنوبی که در دشت‌های شرق آند یافت می‌شوند، بخش بالایی بدن عمدتاً قهوه‌ای است و پا‌ها و قسمت پایین منقار به رنگ نارنجی - زرد می‌باشند. دو زیرگونه دیگر بال‌های خاکستری‌تر دارند و پا‌ها و منقارشان گاهی قرمزتر است. 

این گونه از جنوب مکزیک تا آمریکای مرکزی و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی مانند برزیل، کلمبیا، اکوادور و پرو پراکندگی دارد. بوتیمار آفتابی بیشتر در کنار رودخانه‌ها، تالاب‌ها، آبگیر‌ها و جویبار‌های جنگلی یافت می‌شود و از ماهی‌های کوچک، حشرات، دوزیستان و سخت‌پوستان تغذیه می‌کند. علاقه این پرنده به زیستگاه‌های آب شیرین باعث شده که دیدن آن برای علاقه‌مندان به پرنده‌نگری همواره هیجان‌انگیز و در عین حال دشوار باشد.

رفتار و بوم‌شناسی

به گزارش راز بقا، بوتیمار آفتابی پرنده‌ای تنها و قلمرویی است که معمولاً تنها یا در جفت دیده می‌شود. پروازی قوی ندارد، اما با حرکات آرام و ظریف از آب‌های کم‌عمق و کف جنگل عبور می‌کند. با قدم‌های آهسته و حساب‌شده شکار می‌کند و سپس با نوک تیز خود به سرعت حمله می‌کند. برخلاف بسیاری از پرندگان آبزی، غوطه‌ور نمی‌شود و برای شکار به کمین و صبر متکی است. 

نمایش بال‌های این پرنده یکی از رفتار‌های شگفت‌انگیز آن است. هنگامی که تهدیدی مانند مار، میمون یا پرنده شکاری نزدیک می‌شود، بوتیمار آفتابی بال‌های خود را باز می‌کند و الگو‌های چشم‌مانند درخشان را آشکار می‌سازد. این نمایش ناگهانی شکارچی را می‌ترساند و او را به تصور موجودی بزرگ‌تر و خطرناک‌تر وا می‌دارد. در زمان جفت‌یابی نیز نر‌ها از همین نمایش برای جذب ماده‌ها استفاده می‌کنند و جلوه‌ای زیبا و چشم‌گیر به مراسم جفت‌گیری می‌بخشند.

اهمیت فرهنگی و علمی

بوتیمار آفتابی تنها عضو زنده خانواده خود است و از نظر تکاملی بسیار جالب توجه است. به گزارش راز بقا، شواهد فسیلی نشان می‌دهند که نزدیک‌ترین خویشاوندان آن زمانی در اروپا و آمریکای شمالی زندگی می‌کردند، که نشان‌دهنده پراکندگی وسیع‌تر گذشته خانواده آن است. بقا و ادامه حیات این پرنده در آمریکای مرکزی و جنوبی آن را به یک بازمانده زنده و ارزشمند از تاریخ تکاملی پرندگان تبدیل کرده است.

در برخی فرهنگ‌های بومی آمازون، بوتیمار آفتابی پرنده‌ای اسرارآمیز است که با نور خورشید و محافظت مرتبط دانسته می‌شود. الگو‌های بال آن که شبیه خورشید یا چشم است، برای دفع ارواح خبیث مورد توجه قرار می‌گیرد. برای اورنیتولوژیست‌ها، بوتیمار آفتابی مطالعه‌ای مهم در تکامل، رفتار و سازگاری پرندگان محسوب می‌شود.

عجیب‌ترین ویژگی‌های بوتیمار آفتابی

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های بوتیمار آفتابی نمایش فوق‌العاده بال‌های آن است که دانشمندان را برای دهه‌ها به شگفت آورده است. برخلاف بسیاری از پرندگان که به سرعت یا استتار متکی‌اند، بوتیمار آفتابی از الگو‌های چشم‌مانند رنگارنگ برای گیج کردن و ترساندن شکارچیان استفاده می‌کند.

برخی پژوهشگران معتقدند این شباهت شبیه چشم‌های گربه‌های جنگلی یا خزندگان است و تصور موجودی بزرگ‌تر و خطرناک‌تر را ایجاد می‌کند.

نکته عجیب دیگر این است که جوجه‌های بوتیمار آفتابی نیز نسخه‌ای کوچک از این نمایش را انجام می‌دهند. حتی در سنین کم، آنها بال‌های خود را باز می‌کنند و الگو‌های کم‌رنگی را نشان می‌دهند تا در برابر تهدیدات محافظت شوند. این رفتار نشان می‌دهد که نمایش بال‌ها در زیست‌شناسی تکاملی آنها عمیقاً ریشه دارد.

علاوه بر این، بوتیمار آفتابی ارتباط تکاملی نزدیک و شگفت‌انگیزی با پرنده‌ای کمیاب به نام کاگو در جزیره کالدونیای جدید دارد. با وجود فاصله جغرافیایی بسیار، مطالعات DNA نشان داده‌اند که این دو پرنده یک جد مشترک دور دارند و بوتیمار آفتابی را به حلقه‌ای مهم در مطالعه تکامل پرندگان تبدیل کرده است.

به گزارش راز بقا، ترکیب استتار، نمایش جسورانه و منحصر‌به‌فرد بودن تکاملی، آفتاب‌چشم را نه تنها مرموز بلکه یکی از جذاب‌ترین پرندگان مناطق استوایی کرده است.