شیفاک ابریشمی؛ میمون ترسناک و معروف به «شبح جنگل» که برگ تلخ و سمی می‌خورد و ۱۰ متر می‌پرد

راز بقا: شیفاک ابریشمی (silky sifaka) یکی از نادرترین و زیباترین نخستی‌سانان جهان است. این لمور بومی جنگل‌های بارانی شمال شرقی ماداگاسکار است و به‌خاطر خز سفید بلند و ابریشمی و چشمان نارنجی درخشانش شناخته می‌شود. 

به گزارش راز بقا، این گونه که در وضعیت بسیار در معرض خطر انقراض قرار دارد، با تهدیداتی مانند از دست رفتن زیستگاه و شکار مواجه است. ظاهر باشکوه و سبک زندگی درختی، شیفاک ابریشمی را به نمادی از تنوع زیستی منحصر‌به‌فرد ماداگاسکار و گونه‌ای شاخص برای تلاش‌های حفاظتی تبدیل کرده است.

ویژگی‌های فیزیکی و رفتار

به گزارش راز بقا، شیفاک ابریشمی در میان لمور‌ها متوسط‌جثه است و وزنی بین ۳.۵ تا ۵ کیلوگرم دارد. طول بدن آن ۴۵ تا ۵۵ سانتی‌متر و طول دم تقریباً به همان اندازه است. مشخصه برجسته این گونه، خز سفید و ابریشمی آن است که در نور خورشید می‌درخشد و با سبزی عمیق جنگل‌های بارانی تضاد دارد. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

شست‌بریده حبشی؛ میمونی شبیه پیرمرد‌های هندی با گیس‌های بلند و سفید که معده‌اش شبیه معده گاو است

کشف موجود اسرارآمیز در جنگل ابری پرو؛ موش‌اپوسوم جدیدی با چشمان درشت و خز قرمز که برای اولین بار دیده شد

شیفاک‌ها روزگرد و درخت‌زی هستند و به ندرت به زمین می‌آیند. آنها بسیار چابک هستند و با پرش‌هایی تا ۱۰ متر بین درختان حرکت می‌کنند. این لمور‌ها در گروه‌های کوچک ۳ تا۱۰ نفره زندگی می‌کنند که معمولاً شامل ماده‌های خویشاوند و چند نر است. ارتباط درون گروهی شامل انواع صداها، علامت‌گذاری با بو و نمایش‌های بصری است.

رژیم غذایی آنها عمدتاً شامل برگ‌ها، گل‌ها و میوه‌ها است و گاهی پوست درخت و دانه‌ها را نیز مصرف می‌کنند. تغییرات فصلی در دسترسی به غذا، الگوی جابه‌جایی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آنها بخش قابل توجهی از روز را به جستجوی غذا اختصاص می‌دهند.

زیستگاه و پراکنش

به گزارش راز بقا، شیفاک ابریشمی تنها در ماداگاسکار یافت می‌شود و زیستگاه آن محدود به جنگل‌های مناطق ماروجی، آنجانهاریبه و مانانارا در شمال شرقی جزیره است. این مناطق دارای جنگل‌های گرمسیری مرطوب و تنوع زیستی بالایی هستند. این گونه بیشتر در جنگل‌های اولیه رشد می‌کند، اگرچه برخی جمعیت‌ها در جنگل‌های ثانویه نیز یافت می‌شوند.

متأسفانه، زیستگاه آنها به‌خاطر کشاورزی، سوزاندن و بریدن زمین، جنگل‌زدایی و گسترش سکونتگاه‌های انسانی به شدت تکه‌تکه شده است. تقسیم زیستگاه نه تنها فضای زندگی آنها را کاهش می‌دهد، بلکه جمعیت‌ها را از هم جدا کرده و تبادل ژنتیکی را محدود می‌کند، که آسیب‌پذیری آنها را نسبت به انقراض افزایش می‌دهد. مناطق حفاظت‌شده مانند پارک ملی ماروجی نقش حیاتی در حفاظت از جمعیت‌های باقی‌مانده دارند.

دامنه محدود این گونه، حساسیت بالای آن را نسبت به تغییرات محیطی نشان می‌دهد. حتی آسیب جزئی به زیستگاه می‌تواند عواقب جدی برای بقا داشته باشد. بنابراین، حفاظت از زیستگاه آنها برای ادامه حیات این گونه ضروری است.

حفاظت و تهدید‌ها

به گزارش راز بقا، شیفاک ابریشمی در فهرست قرمز IUCN به‌عنوان گونه‌ای بسیار در معرض خطر انقراض طبقه‌بندی شده است. جمعیت آن در طبیعت کمتر از ۲۵۰ فرد بالغ برآورد شده و آن را به یکی از نادرترین نخستی‌سانان جهان تبدیل کرده است. 

تهدید‌های اصلی شامل جنگل‌زدایی، شکار برای گوشت و تکه‌تکه شدن زیستگاه است. جوامع محلی گاهی برای غذا شیفاک‌ها را شکار می‌کنند، در حالی که گسترش کشاورزی و قطع درختان زیستگاه آنها را کاهش می‌دهد. تغییرات اقلیمی و طوفان‌ها نیز تهدید‌هایی جدی هستند، زیرا این لمور‌ها به اکوسیستم‌های جنگلی سالم وابسته‌اند.

برنامه‌های حفاظتی این گونه بر حفاظت از زیستگاه، بازسازی جنگل، مشارکت جامعه و جلوگیری از شکار تمرکز دارند. اکوتوریسم به‌عنوان روشی پایدار برای درآمدزایی جوامع محلی و افزایش آگاهی درباره این گونه مطرح شده است. پژوهش‌ها نیز به پایش جمعیت‌ها، مطالعه اکولوژی و توسعه استراتژی‌های بقای بلندمدت کمک می‌کنند.

با وجود تلاش‌ها، شیفاک ابریشمی همچنان در معرض تهدید شدید قرار دارد و ضرورت اقدامات حفاظتی فوری را نشان می‌دهد.

مهمترین ویژگی‌های شیفاک ابریشمی

شیفاک ابریشمی نه تنها در ظاهر خیره‌کننده است، بلکه رفتار‌ها و سازگاری‌های عجیب بسیاری دارد. یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌ها، توانایی شگفت‌انگیز آن در پرش است. با وجود وزن تا ۵ کیلوگرم، این لمور می‌تواند با دقتی حیرت‌انگیز تا ۱۰ متر بین درختان بپرد و گویی جاذبه را نادیده می‌گیرد. 

ویژگی عجیب دیگر، ساختار اجتماعی آن است. برخلاف بسیاری از نخستی‌سانان که نر‌ها بر گروه غالب هستند، شیفاک‌ها گروه‌هایی ماده‌سالار دارند که سلسله‌مراتب اجتماعی و تعاملات را هدایت می‌کنند. این برعکس بودن نقش‌ها بر تغذیه، حرکت و حتی رفتار‌های تمیزکاری و مراقبت تأثیر می‌گذارد.

رژیم غذایی آنها نیز نکات عجیبی دارد. اگرچه عمدتاً برگ‌خوار هستند، گاهی برگ‌های تلخ یا سمی می‌خورند که دیگر حیوانات از آنها اجتناب می‌کنند، به لطف دستگاه گوارش تخصصی و باکتری‌های همزیست خود.

جالب است که آواز‌ها و صدا‌های آنها بسیار پیچیده است. آنها ترکیبی از فریادها، سوت‌ها و خرخر‌ها تولید می‌کنند که می‌تواند مسافت‌های طولانی را در میان تاج درختان جنگل طی کند و ارتباط برقرار کند. خز بلند و ابریشمی آنها هم زیبایی دارد و هم کاربرد. این پوشش سفید ممکن است به بازتاب نور خورشید کمک کند تا در درختان آفتاب‌گیر خنک بمانند و هم در مه جنگل‌های بارانی آنها را استتار کند. این ویژگی‌های عجیب و شگفت‌انگیز، سیفاکای ابریشمی را به یکی از نادرترین و جالب‌ترین نخستی‌سانان جهان تبدیل کرده است.

به گزارش راز بقا، شیفاک ابریشمی لموری نادر و بسیار در معرض خطر است که خز سفید و ابریشمی آن را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند. این گونه تنها در ماداگاسکار یافت می‌شود و با تهدید‌های جدی مانند از دست رفتن زیستگاه و شکار مواجه است. 

شیفاک ابریشمی علاوه بر نقش اکولوژیکی مهم، نمادی از تلاش‌های حفاظتی و تنوع زیستی ماداگاسکار است و حفاظت از آن برای سلامت اکوسیستم و حفظ میراث طبیعی جزیره ضروری است.