درخت سوسیس آبی؛ درختی کمیاب با میوه‌ای ترسناک معروف به «انگشت مرد مرده» که مزه خیار و خربزه می‌دهد

راز بقا: در دره‌های مه‌آلود هیمالیا و بخش‌هایی از غرب چین، یکی از عجیب‌ترین و بصری‌ترین گیاهان طبیعت رشد می‌کند. این گیاه میوه‌ای با شکل و شمایل عجیب و غریب بار می‌دهد. میوه این درختچه‌ی برگ‌ریز به طور رایج با نام‌های میوه‌ی سوسیس آبی، بوته‌ی لوبیای آبی، یا اسم ترسناک انگشت مردگان شناخته می‌شود. 

به گزارش راز بقا، این گیاه به خاطر میوه‌ی عجیب خود معروف است: غلاف‌های دراز و شبیه انگشت با رنگ آبی فلزی که ظاهری تقریباً غیرطبیعی دارند. با وجود ظاهر ترسناک، میوه‌ها خوراکی و شیرین هستند، که جذابیت این گیاه سورئال را دوچندان می‌کند. 

این گیاه به نام کشیش و گیاه‌شناس فرانسوی پل گیلوم فارژ (Paul Guillaume Farges) که در اواخر قرن نوزدهم آن را در چین کشف کرد، نام‌گذاری شده و هنوز هم برای باغداران، گیاه‌شناسان و علاقه‌مندان به عجایب طبیعت جذابیت دارد. 

زیبایی عجیب از کوهستان‌ها

درخت میوه سوسیس آبی از خانواده‌ی Lardizabalaceae است و در جنگل‌های خنک و مرطوب هیمالیا، نپال، بوتان و چین مرکزی تا غربی رشد می‌کند. این گیاه معمولاً به شکل بوته‌ی بزرگ یا درختچه‌ی کوچک است و می‌تواند تا ۴ تا ۸ متر ارتفاع پیدا کند. برگ‌های مرکب و پهن آن در فصل رشد ظاهری سرسبز و گرمسیری دارند، اما میوه است که همه را جذب می‌کند. 

هر پاییز، پس از پژمرده شدن خوشه‌های گل زرد - سبز کوچک، گیاه غلاف‌های استوانه‌ای آبی تولید می‌کند که معمولاً ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر طول دارند. سطح غیرطبیعی و تقریباً پلاستیکی آنها با جلای رنگین‌کمانی می‌درخشد، گویی از موم تراشیده یا دستی رنگ شده‌اند. این غلاف‌ها که معمولاً به صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شوند، شبیه یک دسته انگشتان آبی جداشده هستند از همین رو نام ترسناک انگشت مردگان به آن داده شده است. 

با وجود ظاهر ترسناک، داخل میوه‌ها نرم و ژله‌ای است و دانه‌های سیاه را درون پالپی شفاف و شیرین جای داده‌اند که طعم آن ترکیبی از خربزه و خیار توصیف شده است. این تضاد بین ظاهر ترسناک و طعم ملایم، سوسیس آبی را به یکی از عجایب دوست‌داشتنی تبدیل کرده است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

انجیر سه‌فصل؛ میوه شیرین و مغذی ایران که به آن «انجیر پادشاه» هم می‌گویند و دو بار در سال محصول می‌دهد

ترنج یا بالنگ؛ میوه‌ای تلخ و شیرین با عطری دلنشین که از ترکیب لیمو و نارنج به‌وجود آمده است

نخود سیاه؛ دانه‌ای کمیاب با رنگ بنفش تیره که ضرب‌المثل دنبال «نخود سیاه فرستادن» از آن گرفته شده است

نمادگرایی و اهمیت فرهنگی

به گزارش راز بقا، در مناطق بومی خود، سوسیس آبی تنها یک گیاه عجیب نیست بلکه ارزش نمادین و کاربردی نیز دارد. در برخی مناطق روستایی چین، میوه‌های آبی به عنوان تنقلات فصلی استفاده می‌شوند و ساقه‌ها و برگ‌های مقاوم آن در طب سنتی و صنایع دستی کاربرد دارند. به طور سنتی باور بر این بود که این گیاه می‌تواند ارواح خبیث را دور کند، شاید به دلیل ظاهر ارواح‌گون میوه‌ها. 

این گیاه همچنین در هنر‌های تائوئیستی و بودایی به عنوان نمادی از گذرا بودن زندگی و تعادل بین زندگی و مرگ مطرح است. چرخه‌ی میوه‌دهی آن - که پاییز‌ها به طور ناگهانی از شاخه‌های لخت ظاهر می‌شود - بازتابی از تم‌های باززایی و تداوم در طبیعت است.

امروزه، سوسیس آبی در باغ‌های زینتی اروپا و آمریکای شمالی نیز پرورش داده می‌شود و به دلیل ظاهر عجیب و مقاومت بالا محبوب است. با وجود ظاهر گرمسیری، این گیاه نسبتاً مقاوم به سرماست و می‌تواند دما‌های پایین تا منفی ۱۵ درجه درجه سانتی‌گراد را تحمل کند. باغداران آن را به عنوان یک گیاه جذاب و مکالمه‌برانگیز می‌کارند و اغلب کسانی که برای اولین بار آن را می‌بینند شگفت‌زده می‌شوند.

راز رنگ آبی

به گزارش راز بقا، رنگ آبی کبالت میوه‌ها ناشی از رنگدانه نیست، بلکه یک پدیده‌ی ساختاری است. سطح میوه شامل لایه‌های سلولزی میکروسکوپی است که نور را به گونه‌ای منعکس می‌کند که تنها طول موج آبی دیده شود. این ترفند نوری، که به آن رنگ‌آمیزی ساختاری می‌گویند، همان سازوکاری است که پر‌های طاووس و بال‌های پروانه‌ها را درخشان می‌کند. 

جالب این که بسیار کم پیش می‌آید که میوه‌های گیاهان به این روش رنگ‌آمیزی شوند؛ اکثر میوه‌ها از طریق رنگدانه‌هایی مانند آنتوسیانین رنگ‌های قرمز یا بنفش تولید می‌کنند. در مقابل، میوه‌های سوسیس آبی نمونه‌ای نادر از میوه‌های با رنگ ساختاری هستند و آن را به یک نادره‌ی تکاملی تبدیل می‌کند. 

برخی دانشمندان معتقدند رنگ روشن میوه ممکن است برای جذب پرندگان و پستانداران جهت پراکندگی بذر تکامل یافته باشد، اگرچه ظاهر عجیب آن به شدت در میان سبز و قهوه‌ای کوهستانی خود برجسته است. 
این ترکیب منحصر‌به‌فرد از زیبایی عجیب و نوآوری زیستی، باعث شده که سوسیس آبی یکی از مرموزترین گیاهان کشف‌شده باشد هم زیبا و هم ترسناک در یک زمان.

عجیب‌ترین ویژگی‌های سوسیس آبی 

میوه‌های آن شبیه اعضای بدن است. مشهورترین نام آن، انگشت مردگان، از شباهت غلاف‌ها به انگشتان متورم و آبی انسان گرفته شده است.

شیرین، اما ترسناک. با وجود ظاهر شبح‌گون، پالپ داخلی ملایم و شیرین است و طعمی شبیه خربزه دارد.

بدون رنگدانه‌ی آبی. رنگ آبی شدید ناشی از توهم نوری و لایه‌های میکروسکوپی سطح میوه است.

گیاه گرمسیری مقاوم به سرما. با وجود ظاهر گرمسیری، در مناطق معتدل سرد و زمستان‌های برفی زنده می‌ماند.

به نام یک کشیش فرانسوی نام‌گذاری شده است. پل فارژ در دهه‌ی ۱۸۹۰ در سیچوان چین، این گونه را برای نخستین بار ثبت کرد.

کمیاب در طبیعت، محبوب در باغ‌ها. زیستگاه طبیعی آن کاهش یافته، اما در باغ‌های گیاه‌شناسی به عنوان یک گیاه عجیب پرورش داده می‌شود.

جذاب برای حیات وحش. پرندگان و پستانداران کوچک از پالپ میوه تغذیه کرده و به پراکندگی بذر کمک می‌کنند.

الهام‌بخش هنر. فرم و رنگ سورئال آن الهام‌بخش نقاشی، جواهرسازی و موجودات فانتزی در بازی‌ها و فیلم‌ها بوده است.