خربزه زمستانی؛ خربزه سفیدرنگ شبیه کدو که با سوپ و خورش پخته می‌شود و تا یک سال بدون یخچال سالم می‌ماند

راز بقا: خربزه زمستانی (winter melon) که با نام‌هایی از قبیل خربزه قصبه، خربزه چینی، خربزه کنسروی یا حتی خربزه سفید و خربزه چرب نیز خوانده می‌شود، یک میوه - سبزی منحصر‌به‌فرد بومی جنوب و جنوب‌شرقی آسیا است. برخلاف اکثر خربزه‌ها، این گیاه وقتی بالغ می‌شود به عنوان سبزی مصرف می‌شود و گوشت داخلی آن سفید و طعم ملایمی دارد. 

به گزارش راز بقا، نام «خربزه زمستانی» برگرفته از نام چینی آن یعنی dōngguā است؛ با این حال، عبارت (guā) می‌تواند به معنی «کدو» یا «کدو تنبل» نیز باشد. احتمالاً نام «خربزه» به این دلیل استفاده شده که گاهی این کدو به صورت شیرینی یا با چای شیرین تهیه می‌شود. نام «کدو مومی» نیز از پوشش مومی روی پوست میوه گرفته شده است. 

خربزه زمستانی هزاران سال است که کشت می‌شود و به دلیل کاربرد‌های آشپزی، درمانی و فرهنگی ارزشمند است. پوست صاف و مومی آن و قابلیت نگهداری طولانی مدت، این محصول را به یک ماده غذایی مهم در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری تبدیل کرده است. خربزه زمستانی کالری کم، فیبر بالا و ویتامین‌ها و مواد معدنی متعددی دارد، که آن را هم مغذی و هم چندکاره می‌کند.

کاربرد‌های آشپزی و فواید تغذیه‌ای

به گزارش راز بقا، خربزه زمستانی به دلیل طعم ملایم و کمی شیرین و توانایی جذب سایر طعم‌ها، در آشپزی آسیایی محبوب است و در سوپ‌ها، خورشت‌ها، کاری‌ها و دسر‌ها استفاده می‌شود. در هند اغلب در کاری‌های تند پخته می‌شود یا به صورت پت‌ها، شیرینی سنتی، مصرف می‌شود. 

در چین نیز هم در غذا‌های شور و هم در سوپ‌های شیرین استفاده می‌شود و اغلب با شکر، زنجبیل یا خرما ترکیب می‌شود. این سبزی سرشار از فیبر غذایی است که به هضم کمک می‌کند و سلامت دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد. همچنین حاوی ویتامین C، ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم است. محتوای بالای آب آن به هیدراته نگه داشتن بدن و خنک کردن آن کمک می‌کند، که در تابستان‌های گرم بسیار مفید است. 

به گزارش راز بقا، میوه، دانه‌ها، جوانه‌ها و برگ‌های جوان کدو مومی قابل پخت و مصرف هستند و طعمی شبیه کدو حلوایی یا کدو سبز دارند. خربزه‌های زمستانی قاره هند دارای پوشش سفید با بافت زبر هستند (به همین دلیل به آن خربزه خاکستری گفته می‌شود)، در حالی که واریته‌های جنوب شرق آسیا با بافت مومی و صاف هستند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

کئوله یا فندق شیلیایی؛ میوه مقدس شیلی با هسته بسیار سخت که از ۷۰ میلیون سال پیش وجود داشته و غذای اصلی دایناسور‌ها بوده است

میوه نان؛ میوه گرمسیری که به آرد و نان و چیپس تبدیل می‌شود و ۸۰ سال پیش اهالی یافت‌آباد و نازی‌آباد را از قحطی نجات داد

این یکی از معدود سبزیجاتی است که در زمستان در مناطق دارای گیاهان برگ‌ریز در دسترس است. در هند، خربزه زمستانی به دلیل خواص دارویی‌اش در سیستم آیورودا شناخته می‌شود. همچنین در سنت‌های معنوی هند و یوگا اهمیت دارد و به عنوان منبع بزرگی از «پرانا» (نیروی حیاتی) شناخته می‌شود. 

در کامبوج، این گیاه با نام tralach شناخته می‌شود و در سوپ‌ها و خورشت‌های محلی استفاده می‌شود. معمولاً برای تهیه سوپ خربزه زمستانی با گوشت خوک (samlor tralach) به کار می‌رود.

در آشپزی چینی، این خربزه‌ها در تفت دادن یا ترکیب با گوشت خوک یا استخوان‌های گوشت خوک / گاو برای تهیه سوپ خربزه زمستانی استفاده می‌شوند، که اغلب خود کدو سرو می‌شود و پوشش مومی آن تراشیده می‌شود. همچنین میوه خرد شده و به صورت شیرینی تهیه می‌شود و در جشن‌های سال نو خورده می‌شود یا به عنوان مواد داخلی کیک عشاق استفاده می‌شود. پایه داخلی آن همچنین در شیرینی‌های ماه چینی و تایوانی برای جشن ماه به کار می‌رود. 

کشت و رشد

به گزارش راز بقا، خربزه زمستانی یک گیاه مقاوم است که در آب و هوای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رشد می‌کند. نیاز به فصل رشد طولانی ۴ تا ۵ ماه دارد و خاک حاصلخیز و با زهکشی مناسب را ترجیح می‌دهد. این گیاه دارای برگ‌های بزرگ و لوب‌دار و ساقه‌های رونده است که می‌تواند چند متر طول بکشد. 

این گیاه دارای ساقه‌های ضخیم، خشن و پوشیده از کرک است و شاخه‌های رونده آن رشد می‌کنند. برگ‌های بزرگ و زبر آن عرضی بین ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر دارند. در اوایل تابستان، از ژوئن تا سپتامبر، گل‌های زرد طلایی در زیر برگ‌ها ظاهر می‌شوند.

پس از گرده‌افشانی، میوه‌های بیضوی شکل به طول ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر و عرض ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر تولید می‌کنند. معمولاً وزن آنها بین ۵ تا ۱۰ کیلوگرم است، هرچند وزن‌هایی تا ۳۴.۵ کیلوگرم نیز ثبت شده است. میوه‌های جوان با کرک‌های نرم و پرزدار پوشیده شده که به تدریج از بین رفته و سطح مومی ایجاد می‌شود که باعث ماندگاری میوه تا یک سال می‌شود. گوشت میوه ضخیم، شیرین، ترد و آبدار است و دانه‌های آن سفید یا زرد رنگ هستند. 

گل‌های آن زرد و جذاب برای گرده‌افشان‌ها مانند زنبور‌ها هستند. میوه در ابتدا سبز است و با رسیدن، به رنگ سبز کم‌رنگ یا سفید مایل به خاکستری تبدیل می‌شود. یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز خربزه زمستانی، قابلیت نگهداری طولانی مدت آن به دلیل پوست ضخیم و مومی است که از آن در برابر آفات و خشک شدن محافظت می‌کند. این ویژگی باعث شده که خربزه زمستانی برای کشاورزان و خانواده‌ها منبع غذایی ماندگار باشد، حتی خارج از فصل رشد.

اهمیت فرهنگی و دارویی

به گزارش راز بقا، خربزه زمستانی از دیرباز در سیستم‌های درمانی سنتی مانند آیورودا و طب سنتی چین (TCM) جایگاه ویژه‌ای داشته است. اعتقاد بر این است که این گیاه خاصیت خنک‌کننده دارد و به کاهش حرارت داخلی بدن، بهبود هضم و کاهش وزن کمک می‌کند. 

آب خربزه اغلب به عنوان درمان طبیعی مشکلات ادراری، ترش‌کردن معده و التهاب استفاده می‌شود. در برخی فرهنگ‌ها، این میوه مقدس شمرده شده و در مراسم و جشن‌ها به کار می‌رود. دانه‌ها، گوشت داخلی و پوست آن همگی در مصارف مختلف، از آشپزی تا دارویی، استفاده می‌شوند و ارزش کامل این گیاه را نشان می‌دهند. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های خربزه زمستانی

ماندگاری طولانی: برخلاف اکثر میوه‌ها و سبزیجات، خربزه زمستانی رسیده به دلیل پوشش مومی آن می‌تواند تا یک سال در جای خشک و خنک نگهداری شود. به همین دلیل به آن «خربزه زمستانی» گفته می‌شود، زیرا می‌توانست در ماه‌های زمستان بدون یخچال باقی بماند.

تغییر رنگ‌ها: وقتی جوان است، میوه سبز روشن است، اما با رسیدن، پوشش سفید پودری ظاهر می‌شود. این لایه سفید که شبیه خاکستر است، قابل پاک شدن است و سطح سبز کم‌رنگ زیر آن نمایان می‌شود.

اندازه‌های عظیم: برخی از خربزه‌ها می‌توانند بیش از ۵۰ کیلوگرم وزن داشته باشند، که بسیار بزرگتر از سبزیجات معمولی است. با این حال، گوشت داخلی آن همچنان خوراکی و خوش‌طعم باقی می‌ماند. 

هویت دوگانه: اگرچه از نظر علمی میوه محسوب می‌شود، اما در آشپزی به عنوان سبزی استفاده می‌شود و همین باعث سردرگمی گاهی آشپز‌ها و باغبانان می‌شود.

کاربرد دانه‌ها: دانه‌های خربزه نه تنها خوراکی هستند، بلکه می‌توان آنها را بو داده و به عنوان تنقلات مصرف کرد یا برای استخراج روغن استفاده نمود. 

افسانه‌های دارویی: در برخی باور‌های سنتی، اعتقاد بر این است که خربزه زمستانی «حرارت بدن را جذب می‌کند» و متون قدیمی حتی پیشنهاد کرده‌اند که مصرف متعادل آن می‌تواند عمر را طولانی‌تر کند. 

چندکاره بودن در آشپزی: با وجود طعم ملایم، این میوه می‌تواند به شیرینی، خورشت و حتی نوشیدنی تبدیل شود و نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری بی‌نظیر آن در طعم و شکل است.