انسان‌های اولیه از چه بو‌ و عطر‌هایی برای قرار عاشقانه یا جلب توجه جنس مخالف استفاده می‌کردند؟

راز بقا: پیش از آن‌که عطر‌های گران‌قیمت و تبلیغات وسوسه‌گر برند‌های مدرن در جهان پخش شوند، عشق و جفت‌یابی در میان انسان‌ها تنها به یک حس ابتدایی و طبیعی وابسته بود: بو. انسان‌های اولیه، بسیار پیش از آن‌که زبان پیچیده یا آداب اجتماعی امروزی را بیاموزند، از طریق رایحه‌ها و بو‌های بدن یکدیگر را می‌شناختند، به هم جذب می‌شدند یا از هم دوری می‌کردند. در واقع، در جهان پیشاتمدن، بینی چیزی فراتر از ابزاری برای تنفس بود؛ ابزاری برای انتخاب شریک زندگی.

بوی بدن به عنوان سیگنال زیستی

به گزارش راز بقا، در دوران پارینه‌سنگی، انسان‌ها به شدت وابسته به حس بویایی بودند. پژوهش‌های انسان‌شناسی نشان می‌دهد که ترکیبات شیمیایی طبیعی عرق و چربی پوست در تشخیص سلامت، قدرت باروری و حتی سازگاری ژنتیکی میان افراد نقش کلیدی داشته‌اند. 

زنان، به‌ویژه در دوره‌های خاص چرخه باروری، تمایل بیشتری به بوی بدن مردانی نشان می‌دادند که از نظر ژنتیکی با آنها متفاوت‌تر بودند، این یعنی طبیعت به‌صورت ناخودآگاه به حفظ تنوع ژنتیکی کمک می‌کرد. 

در غیاب شامپو و صابون، بوی واقعی بدن چیزی بود که نمی‌شد پنهانش کرد. شاید همین بوی طبیعی بود که سرنوشت یک پیوند عاشقانه را تعیین می‌کرد. برخی پژوهشگران حتی معتقدند بوسیدن در تاریخ بشر از همین کنجکاوی بویایی سرچشمه گرفته است: یعنی نزدیک شدن برای «بوییدن» دیگری.

رایحه‌های طبیعت؛ عطر‌هایی از دل غار و جنگل

به گزارش راز بقا، انسان‌های اولیه، هرچند فاقد دانش شیمی مدرن بودند، اما به تجربه آموخته بودند که برخی گیاهان، چوب‌ها و صمغ‌ها بوی خوشایند دارند. در مناطق گرم و مرطوب آفریقا، احتمالاً از برگ‌های معطر یا صمغ درختان برای مالیدن بر بدن استفاده می‌شده است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

کدام حیوانات برای بقای نئاندرتال‌ها حیاتی بودند؟

سکس انسان با نئاندرتال در «غار استخوان»؛ چگونه رابطه جنسی انسان اولیه و نئاندرتال جهان را تغییر داد؟

برخی منابع باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در غار‌های نئاندرتال، آثاری از گیاهان معطر مثل آویشن، اسطوخودوس و نعنا کشف شده که احتمالاً در مراسم آیینی یا در ارتباطات اجتماعی و جفت‌یابی کاربرد داشته‌اند.
در دوران شکار و گردآوری، بو نه تنها برای جذابیت، بلکه برای استتار نیز کاربرد داشت. شکارچیان ممکن بود بدن خود را با خاک، دوده یا چربی حیوانات بپوشانند تا بوی بدنشان را پنهان کنند. اما همین ترکیبات بعد‌ها به شکل ناخودآگاه در روابط انسانی هم اثر گذاشتند. 

تصور کنید مردی با پوست آغشته به چربی ماموت، از شکار بازگشته و در میان قبیله با بوی خاصی وارد می‌شود شاید آن بو برای زنان نشانه‌ای از قدرت و موفقیت بوده است. 

بوی دود، آتش و زمین؛ عطر‌های ناخواسته، اما مؤثر

به گزارش راز بقا، زندگی در غار‌ها و کنار آتش باعث شده بود بدن انسان‌های اولیه همیشه بوی دود، خاکستر و چربی حیوانی بگیرد. با این حال، این بو‌ها بخش طبیعی از زندگی بودند و حتی می‌توانستند حس «آشنایی» و «امنیت» ایجاد کنند. به همین دلیل است که در مطالعات انسان‌شناسی بوی آتش و خاک یکی از عناصر نمادین عشق و خانه در دوران باستان تلقی می‌شود.

احتمالاً انسان‌ها با گذشت زمان به صورت ناخودآگاه یاد گرفتند از برخی بو‌ها برای جلب توجه استفاده کنند؛ مثلاً مالیدن گل‌های له‌شده، شیره درختان یا خاک‌های خاص بر بدن. این اعمال را می‌توان نخستین گام‌های ابتدایی در تاریخ عطرسازی دانست.

عشق، بو و زیست‌شناسی غریزی

جالب است بدانیم که هنوز هم بخش قابل‌توجهی از کشش جنسی انسان‌ها به واسطه رایحه و فرومون‌هاست؛ همان ترکیبات شیمیایی که در بدن انسان‌های اولیه هم وجود داشتند. پژوهش‌های امروزی نشان می‌دهد که انسان‌ها می‌توانند از طریق بوی بدن، وضعیت سلامتی یا استرس یکدیگر را تشخیص دهند؛ بنابراین می‌توان گفت جاذبه بویایی یکی از کهن‌ترین و اصیل‌ترین شکل‌های عشق در تاریخ بشر است. 

در دوران مدرن، ما این حس را پشت لایه‌ای از عطر‌ها و مواد شیمیایی پنهان کرده‌ایم، اما در ژرفای مغز و غریزه، هنوز همان انسان اولیه‌ای هستیم که عاشق بوی زمین خیس، دود آتش یا پوست طبیعی شریکش می‌شود. 

اگر بخواهیم صادق باشیم، عشق در عصر سنگ شاید ساده‌تر، اما واقعی‌تر بود. در آن زمان، کسی به رنگ لباس یا مدل مو توجهی نداشت؛ تنها بوی بدن و رایحه طبیعی فرد بود که نشان می‌داد او سالم، قوی و قابل اعتماد است. به زبان دیگر، اولین عطر جهان نه در آزمایشگاه، بلکه در قلب طبیعت ساخته شد؛ ترکیبی از خاک، عرق، گیاه و چربی ماموت.