خفاش لب‌حاشیه‌ای؛ خفاشی ترسناک با دهانی پر از زگیل که با کمک رادار طبیعی صدای قورباغه‌ها را می‌شنود و آنها را شکار می‌کند
خفاش لب‌حاشیه‌ای (Fringe-lipped bat)، شکارچی شبگرد جنگل‌های استوایی، با شنوایی فوق‌العاده و توانایی تشخیص صدای قورباغه‌ها و حشرات، هوش شکار و سبک زندگی منحصر‌به‌فرد خود، نقش مهمی در اکوسیستم جنگل‌ها ایفا می‌کند و موجودی شگفت‌انگیز است.
راز بقا: در دل جنگل‌های استوایی آمریکای مرکزی و جنوبی، موجودی زندگی می‌کند که ترکیبی‌ست از شنوایی دقیق، پرواز ناشناس و قدرت انتخاب غذایی وسواس‌گونه (نام علمی: Trachops cirrhosus)، خفاش لب‌حاشیه‌ای (Fringe-lipped bat).
به گزارش راز بقا، این خفاش نه فقط با ظاهری عجیب، لب‌ها و چانه‌اش پوشیده از برآمدگی‌هایی زگیل‌مانند، شناخته می‌شود، بلکه با سبک شکار و زیست منحصر به فردش نیز تمایز دارد. در ادامه با هم به دنیای این شبگرد پرده‌برداری می‌کنیم.
زیست‌بوم و پراکندگی
خفاش لب‌حاشیه‌ای از جنوب مکزیک تا بولیوی و جنوب برزیل گسترده است از جنگل‌های مرطوب و همیشگی تا جنگل‌های خشک‌تر در نزدیکی نواحی آبی مانند برکه‌ها و جویبارها.
این خفاش معمولاً در تنه‌های توخالی درختان، غارها، و گاهی ساختمان‌ها یا تونل‌های متروکه پنهان می‌شود.
سطح زیست آن از سطح دریا تا حدود ۱۴۰۰ متر ارتفاع گزارش شده است.
هر چند «مستعمره» این گونه به ندرت بسیار بزرگ است، اما گاه تا ۵۰ خفاش با هم دیده شده‌اند.
بدن و ظاهر ویژه
ظاهر این خفاش به شکلی است که ممکن است نخستین‌بار آدم را شوکه کند:
بدن پوشیده از خز بلند و پشمی، رنگی مایل به قهوه‌ای‑قرمز با شکمی خاکستری. وزن متوسط حدود ۳۲ تا ۴۵ گرم است
لب‌ها و چانه‌اش پوشیده از برآمدگی‌هایی زگیل‌مانند، منبع نام «لب‌حاشیه‌ای»
بینی‌برگ با لبه‌های دندانه‌دار، ساختاری که برای هدایت امواج صوتی اکولوکیشن به کار می‌رود
پا‌های بزرگ با چنگال‌های کوتاه و بال‌هایی با نسبت سطح کم به جرم بالا یعنی پروازی سریع و مانورپذیر در جنگل‌های انبوه
همه این ویژگی‌ها باعث می‌شوند Trachops cirrhosus برای شکار در جنگل‌های پیچیده، زیر شاخ‌وبرگ، بسیار مناسب باشد.
سبک زندگی و شکار
به گزارش راز بقا این خفاش شبگرد است، اما نه کاملاً، چرا که گاهی بلافاصله پس از تاریکی از آشیانه بیرون می‌آید تا شکار قورباغه را آغاز کند.
آنچه Trachops را خاص می‌کند، مهارتش در شنیدن است. او با دقت زیاد صدای جفت‌خوانی قورباغه‌ها و گاهی حشرات را دنبال می‌کند تا موقعیت قربانی را پیدا کند. سپس یا با پرواز کم‌ارتفاع شکار می‌کند یا از روی شاخه به پایین هجوم می‌برد. اکولوکیشن نیز همراه اوست با امواجی بسیار متمرکز که مسیر را نشان می‌دهند.
شروع شب برای شکار قورباغه‌هاست، زمانی که صدای جفت‌خوانی‌شان بلندتر است. اما با پیش رفتن شب و کاهش صداها، این خفاش به سمت شکار حشرات و موجودات کوچک‌تر می‌رود.
یکی از جالب‌ترین واقعیت‌ها این است که Trachops قادر است بین قورباغه‌های سمی و غیرسمی تفاوت قائل شود فقط با شنیدن صدای قورباغه‌ها. برآمدگی‌های روی لب و چانه‌اش هم ممکن است در تشخیص شیمیایی پوست قورباغه‌ها دخیل باشند.
خیلی از زیست‌شناسان، این خفاش را نه فقط شکارچی ماهر بلکه یک «شنونده حرفه‌ای» می‌دانند، موجودی با حواس فوق‌العاده و تصمیم‌گیری هوشمندانه.
تولیدمثل و روابط اجتماعی
فصل جفت‌گیری معمولاً در فصل خشک از حدود ژانویه تا ژوئن رخ می‌دهد.
تفاوت ظاهری بین ماده و نر دیده نمی‌شود و معمولاً هر بار فقط یک بچه متولد می‌شود. مادر و فرزند برای مدتی در کنار هم می‌مانند.
مطالعات نشان داده که خفاش‌ها اغلب مکان آشیانه خود را تغییر می‌دهند یعنی مکان آشیانه ثابت نیست ولی به همان درخت‌ها یا غارها بازمی‌گردند.
از نظر اجتماعی نیز او حیوانی اجتماعی‌ست. گروه‌هایی کوچک تا بزرگ تشکیل می‌دهد و بعضی وقت‌ها با خفاش‌های گونه‌های دیگر هم آشیانه مشترک دارد.
یک نکته جالب این است که دیده شده جوان‌تر‌ها از بزرگ‌تر‌ها یاد می‌گیرند، مثلاً تشخیص صدای قورباغه سمی یا بی‌خطر. این یعنی رفتار شکارشان بخشیش آموختنی و نه صرفاً غریزی است.
رژیم غذایی: همه چیزخوار با گرایش به گوشت
به گزارش راز بقا در نگاه اول، شاید تصور کنید خفاش یعنی حشره‌خوار یا میوه‌خوار. اما Trachops cirrhosus مسیر متفاوتی دارد:
عمده رژیم غذایی‌اش را قورباغه‌ها تشکیل می‌دهند
پس از قورباغه، حشرات بزرگ، مارمولک‌ها، پرندگان کوچک و حتی خفاش‌های دیگر هم در فهرست شکار او قرار دارند
میوه و دانه نیز در رژیم او گاهی جای دارند
بنابراین، Trachops را می‌توان «فرصت‌طلب» نامید. هر چیزی که بتواند شکار کند و کنترلش کند، ممکن است هدف او باشد.
هوش، انعطاف و حس شنوایی خارق‌العاده
تحقیقات نشان داده‌اند که این خفاش نه فقط به اکولوکیشن متکی است بلکه از «شنیدن فعال» نیز برای یافتن طعمه استفاده می‌کند یعنی گوش دادن به صدا‌هایی که خود طعمه تولید می‌کند.
امواج صوتی این خفاش بسیار متمرکز هستند، زاویه پرتو صوتی‌اش تنها حدود ۱۲–۱۸ درجه است، یعنی مثل چراغ دقیق و باریک برای شکار در میان گیاهان انبوه جنگل.
علاوه بر این، توانایی «یادگیری اجتماعی» دارد. خفاش‌های جوان‌تر با نگاه کردن به بزرگ‌تر‌ها یاد می‌گیرند که کدام صداها متعلق به طعمه سمی هستند و باید از آنها دوری کنند.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
غار خفاش دهلران؛ بزرگترین و مرموزترین زیستگاه خفاش‌ها در خاورمیانه که میلیون‌ها سال قدمت دارد
وضعیت حفاظتی
خفاش لب‌حاشیه‌ای تحت طبقه‌بندی IUCN به‌عنوان «کمترین نگرانی» قرار دارد. دلیلش جمعیت نسبتاً گسترده و پایداری آن است.
با این حال، به دلیل وابستگی به زیستگاه‌های طبیعی سالم و نیاز به مکان‌هایی برای آشیانه مانند درختان توخالی یا غارها، تغییر کاربری زمین و تخریب زیستگاه می‌تواند تهدیدی برای آن باشد.
چرا خفاش لب‌حاشیه‌ای برای علم و انسان مهم است؟
نقش در اکوسیستم: با شکار حشرات، قورباغه‌ها و سایر مهره‌داران کوچک، به کنترل جمعیت آنها کمک می‌کند و تعادل طبیعی برقرار می‌شود
پژوهش زیستی و شناختی: انعطاف بالا در شکار، توانایی تشخیص صداها، یادگیری اجتماعی و اکولوکیشن دقیق باعث شده Trachops cirrhosus به یک گونه مدل برای مطالعات شناخت حیوانی تبدیل شود
هشدار به اهمیت حفظ زیستگاه: وجود این خفاش در منطقه به معنای سلامت جنگل و تنوع زیستی است و اگر نباشد، اکوسیستم دچار مشکل شده است
به گزارش راز بقا خفاش لب‌حاشیه‌ای Trachops cirrhosus ترکیبی شگفت‌انگیز است از قدرت شنیدن پیشرفته، پرواز ماهرانه، هوش شکار و انعطاف زیستی، موجودی که شب‌هنگام در جنگل‌های گرمسیری دید ندارد، اما آنقدر دقیق عمل می‌کند که بتواند صدای آرام یک قورباغه را دنبال کند و شکارش کند.
او نه فقط شکارچی بلکه نمادی‌ست از پیچیدگی طبیعت، حیوانی که در تاریکی می‌درخشد، در تنوع زیستی جنگل‌ها زنده است و نیاز به احترام و حفاظت دارد. اگر جنگل‌هایش را حفظ کنیم، تاریکی شب برایش همان باغی‌ست پر از صدا و فرصت.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
خفاش دم‌آزاد اروپایی؛ سریعترین پستاندار جهان با سرعت پرواز ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت که به «رقیب آسمان» معروف است
روباه پرنده؛ خفاش عجیبی شبیه روباه که میوه میخورد و طول بالهای آن ۱.۷ متر است
خفاش قهوه‌ای؛ پرنده عجیبی که با نرهای زیادی جفت‌گیری و اسپرم آنها را ذخیره می‌کند
خفاش بینیبرگهای ایرانی؛ خفاشی ترسناک که بومی ایران است و دماغی شبیه به اژدها دارد
ارسال نظر
