خفاش میوه‌خوار آفریقایی؛ خفاشی با کله‌ای شبیه اسب و گاو و بهترین میوه‌یاب دنیا که روی شانه‌هایش سردوش سلطنتی را دارد

راز بقا: خفاش میوه‌خوار آفریقایی (Buettikofer's Epauletted Fruit Bat) که با نام خفاش میوه‌خوار بوتیکوفر معروف است گونه‌ای شگفت‌انگیز از خفاش‌هاست که در مناطق مرکزی و غربی آفریقا یافت می‌شود. نام این خفاش از جانورشناس و کاوشگر آلمانی، ادوارد بوتیکوفر، گرفته شده که نخستین بار آن را توصیف کرد. 

به گزارش راز بقا، این خفاش‌ها که به خانواده‌ی Pteropodidae تعلق دارند، به خاطر اندازه‌ی بزرگ و ظاهر منحصربه‌فردشان شناخته می‌شوند. همانند دیگر خفاش‌های میوه‌خوار، نقش مهمی در اکوسیستم‌های جنگلی دارند، زیرا در گرده‌افشانی و پراکندن بذر گیاهان مشارکت می‌کنند و به حفظ تنوع زیستی در جنگل‌های گرمسیری کمک می‌کنند.

خفاش میوه‌خوار بوتیکوفر بخشی از گروهی از خفاش‌هاست که به «اپولت‌دار» (سردوشی) معروف‌اند؛ نامی که از وجود مو‌های برجسته و پرپشت روی شانه‌هایشان گرفته شده است. این ویژگی ظاهری به آنها جلوه‌ای باشکوه می‌دهد. این گونه به خاطر چابکی و توان پرواز طولانی‌اش در جستجوی غذا شهرت دارد. 

هرچند مطالعات زیادی روی این گونه خفاش انجام نشده است، اما به دلیل نقش اکولوژیکی مهمش، توجه بسیاری از پژوهشگران محیط‌زیست را به خود جلب کرده است. 

ویژگی‌های ظاهری خفاش میوه‌خوار آفریقایی

به گزارش راز بقا، خفاش اپولت‌دار بوتیکوفر یا همان خفاش میوه‌خوار آفریقایی از خفاش‌های بزرگ محسوب می‌شود. طول بدن آن حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر و فاصله‌ی دو بال آن تا ۱ متر می‌رسد. خز بدنش نرم و به رنگ قهوه‌ای تیره است و گاهی سایه‌ای سرخ‌رنگ دارد. برجسته‌ترین ویژگی آن همان «اپولت‌ها» یا توده‌های پشمی روی شانه‌هاست که ظاهر سلطنتی و متمایزی به این خفاش می‌بخشد. 

سر این خفاش بزرگ و محکم است و چشمان درشت و تیره‌اش دید بسیار خوبی به‌ویژه در شب فراهم می‌کند. گوش‌هایش بلند و نوک‌تیز است و به او در تشخیص جهت صدا کمک می‌کند. پوزه‌اش کشیده است و برای خوردن میوه، شهد و گل‌ها سازگار شده است. 

حس بویایی این خفاش بسیار قوی است و به کمک آن می‌تواند میوه‌های رسیده را از فاصله‌ی زیاد پیدا کند. اندام‌های جلویی‌اش قوی و بلند هستند و به او اجازه می‌دهند هنگام استراحت به شاخه‌ها آویزان شود و در میان درختان انبوه با مهارت حرکت کند. 

زیستگاه و رفتار

به گزارش راز بقا، خفاش اپولت‌دار بوتیکوفر عمدتاً در جنگل‌های بارانی انبوه غرب و مرکز آفریقا، از جمله در گینه، سیرالئون، لیبریا و ساحل عاج زندگی می‌کند. این خفاش‌ها معمولاً در نواحی‌ای حضور دارند که درختان میوه فراوانی دارد، زیرا رژیم غذایی‌شان به‌شدت به میوه وابسته است. آنها در طول روز در گروه‌های بزرگ، آویزان از شاخه‌های مرتفع جنگل استراحت می‌کنند و شب هنگام برای تغذیه پرواز می‌کنند.

رژیم غذایی آنها شامل انواع میوه‌های گرمسیری مانند انجیر، موز و گوآواست، هرچند گاهی از گل و شهد نیز تغذیه می‌کنند. خفاش با استفاده از حس بویایی قوی خود می‌تواند میوه‌ی رسیده را از کیلومتر‌ها دورتر شناسایی کند. سپس با آرواره‌های نیرومند و دندان‌های تیزش گوشت میوه را جدا کرده و می‌خورد.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

خفاش بینی‌برگه‌ای ایرانی؛ خفاشی ترسناک که بومی ایران است و دماغی شبیه به اژد‌ها دارد

با خفاش سَرچکُشی آشنا شوید: پرنده‌ای با سر توله‌سگ!

این گونه شب‌زی و تا حدی انفرادی است؛ یعنی با وجود اینکه در کلنی‌های بزرگ می‌خوابد، اما اغلب به تنهایی یا در گروه‌های کوچک به جستجوی غذا می‌پردازد. برخلاف بسیاری از خفاش‌ها که از صوت برای جهت‌یابی استفاده می‌کنند، این گونه بیشتر به بویایی خود متکی است، هرچند از پژواک‌یابی نیز بهره می‌گیرد. 

تولیدمثل و وضعیت حفاظتی

به گزارش راز بقا، خفاش اپولت‌دار بوتیکوفر مانند بسیاری از خفاش‌های میوه‌خوار، سرعت تولیدمثل پایینی دارد. ماده‌ها معمولاً تنها یک نوزاد به دنیا می‌آورند و دوره‌ی بارداری آنها چند ماه طول می‌کشد. زادآوری بیشتر در فصل بارندگی اتفاق می‌افتد تا نوزادان در دوره‌ای به دنیا بیایند که غذا به‌وفور یافت می‌شود. نوزادان در بدو تولد ناتوان‌اند و تا چند هفته برای گرما و تغذیه کاملاً به مادر وابسته‌اند. 

اطلاعات زیادی درباره‌ی وضعیت جمعیتی این گونه در دست نیست، اما به نظر می‌رسد نابودی زیستگاه به دلیل جنگل‌زدایی، کشاورزی و بهره‌برداری انسانی تهدید اصلی آن باشد. کاهش پوشش جنگلی باعث از بین رفتن منابع غذایی و محل‌های استراحت این خفاش‌ها می‌شود. 

علاوه بر این، شکار آنها برای مصرف در برخی مناطق آفریقا، خطر دیگری برای بقای این گونه محسوب می‌شود. حفظ جنگل‌های گرمسیری و کنترل شکار می‌تواند به بقای درازمدت این خفاش کمک کند.

عجیب‌ترین ویژگی‌های خفاش میوه‌خوار بوتیکوفر یا خفاش میوه‌خوار آفریقایی

سردوشی‌های خفاش: عجیب‌ترین ویژگی این خفاش وجود توده‌های پشمی روی شانه‌هاست که مانند سردوشی‌های نظامی به نظر می‌رسند و ظاهری اشرافی به آن می‌دهند. 

سلیقه‌ی خاص در میوه: این خفاش نسبت به بسیاری از میوه‌ها بی‌اعتناست و تنها میوه‌های خاصی مانند انجیر و گوآوا را انتخاب می‌کند. گاهی درختی پر از میوه را تنها به این دلیل ترک می‌کند که میوه‌ی دلخواهش در آن نیست. 

حس بویایی خارق‌العاده: برخلاف خفاش‌هایی که بر پژواک‌یابی تکیه دارند، خفاش بوتیکوفر بوی میوه را از کیلومتر‌ها دورتر تشخیص می‌دهد. همین ویژگی او را به یکی از بهترین «میوه‌یابان» جهان تبدیل کرده است. 

پرواز‌های دقیق و پرچابکی: با وجود جثه بزرگش، این خفاش در پرواز بسیار چابک است و می‌تواند با دقتی شگفت‌انگیز در میان شاخه‌ها و برگ‌های جنگل حرکت کند. 

تولیدمثل کند: این گونه تنها یک بار در سال زادآوری می‌کند و معمولاً یک نوزاد به دنیا می‌آورد، بنابراین کوچک‌ترین تهدید محیطی می‌تواند جمعیتش را کاهش دهد. 

زندگی اجتماعی هنگام خواب: در حالی‌که هنگام تغذیه انفرادی است، روز‌ها در کلنی‌های بزرگ و شلوغ با صد‌ها یا حتی هزاران عضو می‌خوابد؛ نمایشی از زندگی جمعی در میان درختان بلند جنگل‌های آفریقایی.