حقایقی عجیب درباره اژد‌های کومودو؛ از بچه‌داری بدون جفت‌گیری تا شنیدن بوی خون از ۴ کیلومتری!

راز بقا: حتی در یک روز روشن و آفتابی چیزی شوم در مورد مجمع الجزایر کومودو وجود دارد. گویی جزایر سعی می‌کنند تا به افسانه اژدهایان خود این خزندگان پر رمز و راز عمل کنند.

به گزارش راز بقا؛ با عبور از خط معروف والاس و حرکت به سمت شرق از جزیره بالی اندونزی، تپه‌های جنگلی سامباوا و مخروط سربه فلک کشیده آتشفشان سانگئانگ را پشت سر می‌گذارید و سپس وارد مجموعه جزایری می‌شوید که به نظر می‌رسد توسط جریان‌های خطرناکی که در میان ملوانان و قایق‌رانان بدنام هستند از جهان جدا شده اند.

سپس تپه‌های ساوانا و آفتاب‌سوخته جزیره کومودو در افق ظاهر می‌شوند و بیشتر آفریقایی به نظر می‌رسند تا اندونزی سرسبز. این تپه‌ها با نخل‌های ماقبل تاریخ پر شده اند. مردم محلی جزیره همسایه یعنی «جزیره فلورس» با ضربه زدن به این نخل‌ها نوعی نوشیدنی الکلی با نام نامحتمل «سوفی» درست می‌کنند. با این حال، در جزایر کومودو، مردم هرگز به سمت تپه‌ها نمی‌روند مگر اینکه به شدت ضروری باشد.

«اورا» نام محلی اژد‌های کومودو است، و به نظر می‌رسد طوری این نام طراحی شده که به‌عنوان زنگ هشدار عمل می‌کند. پیر دهکده که خود را پاک من معرفی می‌کند، توضیح می‌دهد که چگونه «اورا» از طریق گورستان قدیمی روستا وارد این سکونتگاه می‌شود و توسط بز‌هایی که در میان مقبره‌ها می‌چرند وسوسه می‌شود.

+ تماشا کنید: اندازه واقعی اژدهای کومودو

در سال ۲۰۰۷، یک پسر ۱۰ ساله توسط اژد‌هایی که در نزدیکی مکانی که این پسربچه فوتبال بازی می‌کرد مخفی شده بود سلاخی شد. از آن زمان تاکنون بیش از ده‌ها حمله صورت گرفته و طبق گفته ساکنان این محل به نظر می‌رسد که اژدها‌ها تهاجمی‌تر می‌شوند.

اژد‌های کومودو بومی پنج جزیره آتشفشانی در اندونزی است

از میان شکافی در ساختمان‌های به هم ریخته‌شده، می‌توانم قایق‌ای را ببینم که مرا به اینجا رساند که لنگر می‌زند. سر «دیوید آتنبورو» بیولوژیست بریتانیایی در مورد این جزایری که برای اولین بار در سال ۱۹۵۶ از آن‌ها بازدید کرد، گفت: «ما برای دیدن دنیای تحت سلطه خزندگان نیازی به داستان‌های پارک ژوراسیک و دایناسور‌های گوشت‌خوار ماقبل تاریخ نداریم. همه چیز اینجاست.»

حقایق آشکار

در سال‌های پس از بازدید «آتنبورو»، تحقیقات علمی چندانی در مورد آنچه که مشهورترین سوپر شکارچی اندونزی خوانده می‌شود، صورت نگرفت. در سال ۱۹۶۹، «والتر آفنبرگ»، بوم شناس آمریکایی، یک سال را در این جزایر گذراند و پس از مشاهده اژد‌هایی که با نیش کشنده‌اش یک بوفالو را از پای درآورد، بدون هیچ گونه داده‌هایی برای اثبات ادعای خود اعلام کرد که اژدها‌ها باکتری‌های کشنده را در دهان خود حمل می‌کنند. این داستان تا زمانی که تئوری باکتری‌ها واقعی فرض شد، مورد توجه قرار گرفت، به همان شکلی که هیولا‌های آتش‌نفس توسط نسل‌های قبلی پذیرفته شده بودند.

«برایان فرای»، دانشمند دانشگاه کوئینزلند، می‌گوید: «ادعا‌های خارق‌العاده نیازمند شواهد خارق‌العاده‌ای هستند، و باکتری‌ها به‌عنوان یک سلاح، شکل بی‌سابقه‌ای از استراتژی شکار بودند. با این حال، فوراً پذیرفته شد، زیرا مسحورکننده بود... درست مانند بسیاری از افسانه‌ها.»

این پذیرش نشانه دورافتادگی مجمع الجزایر کومودو و پیچیدگی‌های لجستیکی تحقیقات در اندونزی است که چند دهه قبل از اینکه زیست شناسان ثابت کنند اژد‌های کومودو دارای مجاری سمی در آرواره هایش است، می‌گذرد. دکتر فرای که یک مرجع جهانی در زمینه سم، در سال ۲۰۰۹ پنج سم مشخص را در زهر اژد‌ها تشخیص داد. 

این سم‌ها باعث ایجاد گرفتگی‌های دردناک، جلوگیری از انعقاد خون، کاهش چشمگیر حرارت بدن، خونریزی، افزایش حساسیت به درد، شوک و بیهوشی می‌شوند. در جزیره‌ای که تحت سلطه مارمولک‌هایی با وزن ۸۵ کیلوگرم است که در فاصله بیش از ۴ کیلومتری بوی خون را حس می‌کنند، هر یک از این علائم ممکن است منجر به مرگ شود.

فرای معتقد است که این یک تکنیک ترکیبی متشکل از «گرفتن، دریدن و چکاندن سم» است که در نهایت باعث مرگ حتی طعمه‌های بزرگ می‌شود. او می‌گوید: «سم باعث تشدید از دست دادن خون و آسیب مکانیکی شوک‌آور ناشی از گزش می‌شود. اژد‌ها به جای محکم گرفتن طعمه با آرواره‌های قدرتمندش، با دندان‌های اره‌مانند طعمه را می‌درد و آن را با عضلات قدرتمند گردن‌اش می‌کشد تا زخم‌های بزرگ طعمه را به روی تاثیرات زهر باز کند. 

+ تماشا کنید: مستندی تکان‌دهنده از استراتژی شکار اژدهای کومودو

اژد‌ها تا حدود دو سالگی بیشتر وقت خود را در درختان می‌گذراند. اژد‌های بالغ برای بالا رفتن بسیار سنگین است، در فرآیند هیجان یک شکار، می‌توانند میمون‌ها را تا بالای درختان تعقیب کنند. 

به همان اندازه که این تکنیک «گرفتن، پاره کردن و چکاندن سم» مؤثر است، اما محققان هنوز دقیقاً درباره چگونگی کشتن طعمه‌های بزرگ مانند گاومیش آبی و اسب‌های وحشی که در جزیره رینکا شکار می‌کنند، اطلاع ندارند. وزن یک بوفالوی آبی تا ۶۰۰ کیلوگرم است.

«تیم جسوپ» اکولوژیست دانشگاه دیکین استرالیا می‌گوید: «اگرچه نشان داده شده که سم کومودو اثرات فیزیولوژیکی قوی روی جوندگان آزمایشگاهی دارد، اما هنوز نمی‌دانیم که این سموم چقدر در کشتن طعمه‌های بسیار بزرگتر و مهمتر از همه طعمه‌های بالغی که اژدها‌ها در طبیعت می‌خورند مؤثر هستند.»

به اشتراک گذاری فضا

جسوپ با بیش از ۱۵ سال تجربه تحقیقاتی در مجمع الجزایر، به عنوان مشاور علمی برنامه بقای کومودو (KSP) کار می‌کند و یکی از برجسته‌ترین متخصصان اژد‌های کومودو در جهان است. او توضیح می‌دهد: «اژد‌های کومودو برخلاف پستانداران شکارچی بزرگ، در تراکم نسبتاً بالایی وجود دارند و در قلمرو خانگی خودشان همپوشانی دارند». این بدان معناست که تاکید زیادی بر حرکت به سمت شکار و کشتن طعمه‌های بزرگ قبل از رسیدن رقبا وجود دارد. زهر این حیوان قطعاً در این امر سودمند خواهد بود.»

مطالعه اولیه جسوپ شامل یک دوره چهار ساله به دام انداختن و نشانه‌گذاری این حیوان در جزایر اصلی پارک ملی کومودو یعنی جزایر کومودو، رینکا، نوسا کُد و گیلی موتانگ بود. «تیم جسوپ» جمعیت اژدها‌های پارک ملی کومودو را حدود ۲۵۰۰ تخمین زد. اما جزیره کوچک رینکا، با مساحتی کمتر از دو سوم جزایر کومودو، در واقع خانه اژد‌های بیشتری نسبت به همسایه‌اش است. علاوه بر این، از آنجایی که اژدها‌ها فقط در زیستگاه‌های مساعد یافت می‌شوند، نتیجه این شد که این جنگل ممکن است ۱۰ یا ۱۱ اژد‌ها در هر کیلومتر مربع داشته باشد.

مردم محلی می‌گویند «وقتی اینجا قدم می‌زنیم، همیشه چشمانمان را باز نگه می‌داریم. با این حال، شما هرگز اژد‌هایی را نمی‌بینید که به سمت شما بیاید. تنها وسیله دفاعی مردم محلی یک چوب چنگال‌دار است. آن‌ها همچنین هنگام قدم زدن در اطراف یک جفت کفش ورزشی بسیار اسپرت می‌پوشند. 

اژدها‌هایی که در اطراف مرکز پارک ملی رینکا قرار دارند اغلب توسط بازدیدکنندگان به‌طور خطرناکی به‌عنوان «مارمولک‌های چاق و تنبل» دست کم گرفته می‌شوند، اما قطعا هر انسانی باید از این جمله دوری کند. شیرها، ببرها، پلنگ‌ها و جگوار‌ها معمولاً از انسان‌ها می‌ترسند، در حالی که هر وقت فرصتی پیش بیاید ممکن است یک اژد‌ها کمین کند. حتی یک اژد‌های کوچکتر ممکن است سعی کند نیش زهرآگینی را به یک انسان در حال عبور وارد کند که احتمالاً کشنده است.

جسوپ می‌گوید: «اژدها‌ها خونسرد هستند، بنابراین، بر خلاف پستانداران، فرکانس آن‌ها برای کشتن کم است؛ بنابراین تعداد حملات آن‌ها احتمالاً کم است... احتمالاً اژدها‌ها به طور فعال انسان‌ها را شکار نمی‌کنند، اما اگر شخصی در مسیر یک اژد‌های گرسنه قرار گیرد... خوب، اینجا قضیه کاملا فرق می‌کند» ... گردشگرانی که برای زندگی خود ارزش قائل هستند نباید خیلی به اژد‌ها نزدیک شوند. این شکارچیان در اوج گرسنگی می‌توانند با سرعت رعد و برق حمله کنند. 

خون ریخته شده

در ماه مه ۲۰۱۷، «لوه لی آیک» ۵۰ ساله اهل سنگاپور ظاهراً پس از نادیده گرفتن هشدار‌ها مبنی بر اینکه «هنگام عکاسی زیاد نزدیک نشوید»، به شدت از ناحیه پا گاز گرفته شد. این اولین حمله به یک گردشگر از سال ۱۹۷۴ بود. در ان سال یک گردشگر توسط اژد‌های کومودو کشته شد. 

آچمد آریفیاندی، مدیر تحقیقات KSP، می‌گوید: «از سال ۱۹۷۴، ۳۱ حمله اژد‌ها در پارک ملی کومودو رخ داده است، اما تنها پنج مورد کشته شده‌اند. بیشتر حملات در نزدیکی روستا‌ها یا مکان‌های توریستی اتفاق می‌افتد، زیرا اژد‌ها از انسان نمی‌ترسد. تقریباً با اطمینان می‌توان گفت به دلیل این روند افزایش تعداد گردشگران و وجود انسان‌های بیشتر است که حملات به طور فزاینده‌ای رایج می‌شوند. ارقام KSP نشان می‌دهد که نیمی از حملات ثبت شده (که منجر به دو کشته شد) در یک دهه گذشته رخ داده است.

پس از سیل حملات در سال ۲۰۱۳، خدمات پارک ملی و KSP طرحی را ارائه کردند. بر اساس این طرح در سال ۲۰۱۴، سه اژد‌های مهاجم از رینکا به جزیره کوچک ۵ کیلومتری پادار منتقل شدند. زمانی که آفنبرگ تقریباً نیم قرن پیش از پادار بازدید کرد، جمعیت آن را حدود ۶۰ اژد‌ها تخمین زد، اما در دهه ۱۹۸۰ آن‌ها در آنجا منقرض شده بودند - احتمالاً به دلیل شکار غیرقانونی گوزن تیمور؛ طعمه مورد علاقه آن‌ها در جزیره. «آریفیاندی» که بر فعالیت‌های KSP نظارت می‌کند، می‌گوید: «من مطمئن نیستم در حال حاضر چند اژد‌ها در پادار هستند. ما تصاویر کومودو را روی دو تله دوربین در آنجا دریافت کردیم، بنابراین هنوز تعدادی در اطراف وجود دارد»

والدین مجرد

اژد‌های کومودو عادت دارند زمانی که اصلاً انتظارش را ندارید بیرون بیایند. KSP اخیراً یک جمعیت اژد‌های ناشناخته را در یک جزیره کوچک دورافتاده در ساحل شمالی فلورس به نام Longos کشف کرد. هیچ کس مطمئن نیست که چگونه و چه زمانی اژد‌ها به آنجا رسیدند، اما محققان در حال درک این موضوع هستند که این خزندگان منحصر به فرد قادر به شاهکار‌های باورنکردنی برای بقا هستند. دو مورد ثبت شده از «تولد باکره» در میان اژدها‌ها وجود دارد، زمانی که ماده‌ها (یکی در باغ وحش چستر و دیگری در باغ وحش لندن) تخم‌گذاری کردند، بدون اینکه حتی با جفت نر خود ملاقات کنند. 

جسوپ اذعان می‌کند: «ما هنوز نقشی را که «بکرزایی» (زایش بدون عمل جفت‌گیری) در جمعیت اژد‌های کومودو ایفا می‌کند، نمی‌دانیم. اما از نظر تئوری می‌تواند وسیله‌ای باشد که اژد‌های ماده می‌تواند در جزایری که هنوز جمعیتی از اژدها‌ها در آن ساکن نشده‌اند تخم‌گذاری کند آن هم بدن جفت شدن با یک نر. احتمال زیست طولانی‌مدت به این بستگی دارد که جمعیت کلونال از نظر ژنتیکی به اندازه کافی برای زنده ماندن قوی باشد. به نظر می‌رسد که معمای اژد‌های کومودو به دور از واقعیت است، اما گاهی حقیقت حتی عجیب‌تر از یک افسانه است. 

اژد‌های کومودو کجا زندگی می‌کند؟

مارمولک‌های غول‌پیکر در چندین جزیره از جمله کومودو، رینکا، نوسا کُده، گیلی موتانگ و پادار در پارک ملی کومودو و بخش‌هایی از فلورس و لونگوس در مجاورت آن دیده می‌شوند.