«بز کشمیری»؛ گران‌ترین بُز جهان که جان میلیون‌ها انسان را از مرگ نجات داده است!

راز بقا: بز کشمیری نوعی بز است که پشم کشمیری که پشم زیرین لطیف، نرم، پرزدار و زمستانی بز است را هم در کیفیت و هم در کمیت به صورت تجاری تولید می‌کند. این لایه زیرین با کوتاه‌تر شدن روز‌ها رشد می‌کند و با پوشش بیرونی مو‌های زبر مرتبط است که در تمام طول سال وجود دارد و به آن «موی محافظ» می‌گویند. بیشتر نژاد‌های بز معمولی، از جمله بز‌های شیری، این پشم دو لایه را پرورش می‌دهند.

به گزارش راز بقا، موی زیرین توسط فولیکول‌های ثانویه و موی محافظ توسط فولیکول‌های اولیه تولید می‌شود. در سال ۱۹۹۴، چین جمعیتی بالغ بر ۱۲۳ میلیون بز داشت و بزرگترین تولید کننده بز کشمیری است. نژاد‌های محلی غالب هستند. در دهه‌های گذشته، برنامه‌های اصلاح نژادی برای توسعه نژاد‌های مولد آغاز شده است. بز کشمیری به همراه بز پیگورا، بز نیگورا و بز آنگورا یک بز تولیدکننده الیاف به شمار می‌رود.

الیاف به دست آمده از این بز که طی یک فرآیند طبیعی و با شانه کردن از بدن بز جدا می‌شود، ماده اولیه یکی از گران‌ترین پارچه‌های دنیا است. این پشم بسیار بیشتر از پشم گوسفند عایق دارد، خاصیت جالب پارچه به دست آمده از مو بز کشمیر این است که که در گرما شما را خنک نگه می‌دارد و در سرما، بدن انسان را گرم می‌کند. داشتن این پشم بسیار ارزشمند، این بز را در جایگاه گران‌ترین بزهای جهان قرارداده است.

برای تهیه یک لباس از پشم بز کشمیر ممکن است به پشم چند بز کشمیری نیاز باشد. با شانه کشیدن بدن بز این پشم به دست می آید. در یک پروسه خیلی طبیعی آن هم در بهار، وقتی که پشم زمستانی بزها در حال ریختن است.

بز‌ها نام خود را از منشأ خود در منطقه هیمالیای ناحیه کشمیر گرفته‌اند و کلمه «cashmere» که نام این بز مشهور است در واقع همان معادل انگلیسی کشمیر Kashmir است. 

نژاد‌های تولید کننده پشم کشمیری

ذخایر پایه «بز کشمیری استرالیایی» از شمال و غرب استرالیا از جمعیت بز‌های محلی در اواخر دهه ۱۹۷۰ گرفته شد. تولید پشم از گله‌ای به گله دیگر متفاوت است و پربارترین گله‌ها به طور متوسط ۲۵۰ گرم با قطر ۱۵ میکرومتر در سال تولید می‌کنند. 

بز «چَنگ تَنگی» یا «بز پشمینا» در چین (تبت)، مغولستان، میانمار، بوتان، نپال، پاکستان و هند یافت می‌شود. آن‌ها برای تولید پشم کشمیری پرورش داده می‌شوند و به عنوان حیوانات بارکش نیز استفاده می‌شوند. این نژاد اغلب سفید است، اما بز‌هایی با پشم سیاه، خاکستری و قهوه‌ای نیز وجود دارند. آن‌ها شاخ‌های بزرگ و مارپیچ دارند. این خط خونی بهترین پشم کشمیری را با قطر متوسط بین ۱۲-۱۳ میکرومتر و طول متوسط الیاف بین ۵۰ تا ۶۰ میلی متر تولید می‌کند. این نوع بز بسیار نادر است و کمتر از یک دهم درصد از تولید پشم کشمیری جهان را تشکیل می‌دهد. 

ترمه هکسی یا پشم کشمیری هکسی، سابقه‌ای طولانی در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی استان گانسو در چین دارد. حدود ۶۰ درصد بز‌های هکسی سفید هستند. پشم کشمیری بز هکسی را می‌توان در استان‌های گانسو، چینگ‌های و نینگشیا یافت. یک بز ماده هکسی بالغ معمولی ۱۸۴ گرم با قطر ۱۵.۷ میکرومتر پشم کشمیری تولید می‌کند.

بز کشمیری مغولستان داخلی

بز کشمیر مغولستان داخلی یک نژاد محلی دو منظوره با سابقه طولانی است. به خوبی با مراتع بیابانی و نیمه بیابانی سازگار است. بز‌ها را می‌توان به پنج سویه آلسان، آربوس، ارلانگشان، هانشان و ووژوموکین تقسیم کرد. سه سویه اول پشک کشمیری با کیفیت تولید می‌کنند. دو مورد آخر برای تولید بالا و صرفا برای افزایش کمیت توسعه یافته اند. متوسط بازده پایین این بز مغولستانی حدود ۲۴۰ گرم با قطر متوسط بین ۱۴.۳ تا ۱۵.۸ میکرومتر است. طول پشم بین ۴۱ تا ۴۷ میلی متر است. در سال ۱۹۹۴، کل جمعیت بز مغولی داخلی تقریباً ۲.۳ میلیون بز بود.

بز کشمیری لیائونینگ

پرورش این بز در دهه ۱۹۶۰ با انتخاب بز‌ها از شش شهرستان در ناحیه کوهستانی شرقی استان لیائونینگ آغاز شد. گله از آن زمان به طور مداوم توسعه یافته و برای بهبود پشم کشمیری در سراسر چین استفاده می‌شود. بز لیائونینگ عمدتاً در کوه‌های بویون در شبه جزیره لیائودانگ یافت می‌شود. این نژاد در سال ۱۹۸۴ توسط وزارت کشاورزی چین به طور رسمی «بز کشمیر لیائونینگ» نامگذاری شد. تا سال ۱۹۹۴، بز‌های ماده منتخب لیائونینگ، ۳۲۶ گرم پشم کشمیری با قطر ۱۵ میکرومتر تولید می‌کرد. کار انتخاب بز‌ها بر اندازه، طول بدن، کمیت و کیفیت پشم، توانایی بالا رفتن، استحکام، شکل و رشد تأکید دارد. 

بز لیچِنگ داکینگ

بز «لیچنگ داکینگ» یک نژاد دو منظوره از استان شانشی چین است. قسمت زیرین معمولاً قهوه‌ای است، اما رنگ آن می‌تواند متفاوت باشد. متوسط بازده پشم ۱۱۵ گرم در قطر ۱۴ میکرومتر است.

بز سیاه لولیانگ

این بز دو منظوره در منطقه «لولیانگ» یافت می‌شود. این بز پشم نرم سیاه، اما به مقدار کم تولید می‌کند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بز «بوئر»؛ «سوپر مُدِل» دنیای بز‌ها که حتی برای عکاسی ژست می‌گیرد!

بز «کوتا»؛ بز قدبلند هندی که در دوران بلوغ اندازه یک الاغ می‌شود

«بز سانِن» یا «مارشمالوی زنده»؛ بز شگفت‌انگیز سوئیسی معروف به «ملکه شیر» که ۸۳۸ کیلوگرم شیر می‌دهد!

بز فلات تبت

در سال ۱۹۹۴، بیش از ۷ میلیون بز فلات و دره تبتی در مناطق فلات تبت جمهوری خلق چین وجود داشت. پنج میلیون در منطقه خودمختار تبت، یک میلیون در استان‌های خودمختار تبت سیچوان، نیم میلیون در چینگ‌های و حدود صد هزار رأس در گانسو بودند. همچنین تعداد کمی از بز‌های تبتی در هند و نپال وجود دارد. بز‌های فلات تبت برای تولید پشم زیرین نگهداری می‌شوند. در سال ۱۹۹۴، متوسط تولید پشم یک بز ماده بالغ ۱۹۷ گرم بود، در حالی که متوسط تولید پشک یک بز بالغ ۲۶۱ گرم بود. 

ووژوموکین

این سویه مغولی داخلی یک نژاد جدید است که در سال ۱۹۹۴ شناخته شد و عمدتاً در «ژیلینگله مِنگ» وجود دارد. توسعه این نژاد در سال ۱۹۸۰ آغاز شد. در سال ۱۹۹۴، این نژاد دارای ۳۷۲ گله پایه و ۶۸۱ گله انتخابی بود. قوچ‌ها شاخ‌های ضخیم و بلندی دارند و ۸۵ درصد از آن‌ها شاخدار هستند. نود و هشت درصد گله سفید است. توسعه دهندگان این نژاد ادعا می‌کنند که درخشندگی پشم این بز بهتر از بز لیائونینگ است. متوسط تولید پشم یک بز بالغ ووژوموکین در سال ۱۹۹۴ حدود ۲۸۵ گرم با قطر ۱۵.۶ میکرومتر بود. متوسط طول پشم زیرین ۴۶ میلی متر بود. 

بز سفید «زالا جینست»

بز سفید «زالا جینست» Zalaa Jinst تنها نژاد کاملاً سفید بز کشمیری در مغولستان است که توسط انجمن پشم کشمیری مغولستان به رسمیت شناخته شده و در منطقه جنوب غربی صحرای گوبی یافت می‌شود، جایی که به خوبی با گله‌داری عشایر صحرای گوبی سازگار شده است. متوسط تولید پشم کشمیری برای نر‌ها ۳۸۰ گرم است. ماده بالغ ۲۹۰ گرم الیاف با قطر متوسط ۱۶.۰-۱۶.۵ میکرون تولید می‌کند. 

بز‌های کشمیری «ژونگ وی»

بز «ژونگ وی» در مناطق نیمه بیابانی و منطقه بیابانی اطراف «ژونگ وی» در استان «نینکشیا» و «گانسو» در چین سرچشمه گرفت و به دلیل تولید خز فوق‌العاده نرم و مرغوب و پشم کشمیری معروف است. متوسط تولید الیاف برای ماده ۲۱۶ گرم با قطر ۱۵ میکرومتر است.

تاریخچه پارچه کشمیری؛ یک پارچه زمستانی محبوب

پارچه یا کرک کشمیر که به تنهایی کشمیر هم گفته می‌شود، نوعی از الیاف است که از بز کشمیر و دیگر بز‌ها به دست می‌آید. کشمیر بافتی ظریف، محکم، سبک و لطیف دارد و پوشاک‌های تهیه شده از آن دارای کیفیت بی‌نظیری هستند.

تاریخچه این پارچه در مغولستان و کشمیر به زمان‌های دور برمی گردد. شواهد این پارچه مربوط سه قرن پیش از میلاد مسیح و حتی شاید قبل‌تر از آن می‌باشد.

معامله با ترکستان پشم کشمیری را به خاورمیانه رساند و از آنجا به اروپا و جا‌های دیگر رفت. پشم کشمیری بویژه در فرانسه مشهور شد و تاجران به سختی تلاش می‌کردند تا آن را به بازار اروپا ارسال کنند.

در قرن ۱۹، تولید پشم کشمیری یک صنعت بزرگ در اروپا شد و معامله محصولات این پشم سود اقتصادی به همراه داشت. تا امروز، گله‌های بز‌های کشمیری در آسیای میانه از معامله پشم کشمیری سود می‌برند.

کشمیر با الیاف نرم و لطیفش شناخته می‌شود که به صورت طبیعی پوششی سبک و بدون پرز را فراهم می‌آورد.

این الیاف به سادگی در همه حالات مختلف قابل استفاده بوده و به شکل نخ‌های سبک یا سنگین تنیده می‌شوند. کشمیر رنگرزی نشده یا همان رنگ طبیعی آن، سفید، خاکستری و قهوه ای‌های مختلف است. همچنین پشم آنگورا را نیز به اسم کشمیر می‌شناسند.

این پارچه مخصوص ساختن لباس‌های زمستانی و فوق‌العاده گرم بوده است. از قدیم مردم منطقه کشمیر، چین و مغولستان برای در امان ماندن از سرمای مرگبار زمستان از موی بز کشمیری استفاده می‌کردند. این بز و موی لطیف و گرم آن نقش پررنگی در حفظ مردم منطقه از سرمای مرگبار کوهستان داشته است.