نهنگ اسپرم یا عنبر؛ نهنگی با مغز ۹ کیلویی که از استفراغش بهترین عطر‌ دنیا تولید می‌شود

راز بقا: نهنگ اسپرم (Sperm whale) یکی از متمایزترین و جذاب‌ترین موجودات دریاست که به خاطر اندازه بزرگ، توانایی‌های غواصی عمیق و رفتار‌های پیچیده‌اش شناخته شده است. نهنگ اسپرم به عنوان بزرگ‌ترین نهنگ از خانواده نهنگ‌های دندان‌دار، ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که آن‌ها را در دنیای حیوانات متمایز می‌کند. 

اندازه و ظاهر 

به گزارش راز بقا، نهنگ‌های اسپرم موجودات غول‌پیکری هستند، به طوری که نر‌های بالغ معمولاً به ۱۵ تا ۱۸ متر طول می‌رسند، در حالی که ماده‌ها کمی کوچکتر هستند و بین ۱۰ تا ۱۲ متر رشد می‌کنند. 

نر‌ها معمولاً بین ۹۰ هزار تا ۱۲۰ هزار پوند وزن دارند، در حالی که ماده‌ها وزن کمتری دارند. آن‌ها بدنی محکم و گوشتی دارند که در مقایسه با سایر نهنگ‌ها فین پشتی کوچک و باله‌های جلویی دراز و کشیده‌ای دارند. 

یکی از ویژگی‌های بسیار متمایز نهنگ اسپرم، «سر عظیم» آن است که تقریباً یک سوم طول بدن را تشکیل می‌دهد. این سر شامل ارگان «اسپرماستی» است، که ساختاری پر از روغن در سر نهنگ است که نقش مهمی در توانایی اکولوکیشن آن‌ها ایفا می‌کند. 

اندام اسپرماستی نهنگ عنبر

«ارگان اسپرماستی» یک سازگاری بسیار تخصصی است که به نهنگ اسپرم در زندگی زیر آب و همچنین شکار کمک می‌کند. این ارگان که در سر نهنگ قرار دارد، پر از ماده‌ای مومی است که چگالی آن قابل تنظیم است. دانشمندان بر این باورند که ارگان اسپرماستی به نهنگ اسپرم کمک می‌کند تا «شناوری» خود را کنترل کرده و امواج «اکولوکیشن» را متمرکز کند. 

نهنگ‌های اسپرم قادرند به اعماق بسیار زیاد گاهی تا بیش از ۲۱۰۰ متر غواصی کنند تا به شکار ماهی‌های مرکب، که غذای اصلی آنهاست، بپردازند. 

صدای کلیک‌هایی که نهنگ‌های اسپرم تولید می‌کنند، از بلندترین صدا‌هایی است که هر حیوانی تولید می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند در اعماق تاریک دریا برای یافتن غذا و ناوبری اطراف خود استفاده کنند. 

رژیم غذایی و عادت‌های تغذیه‌ای نهنگ اسپرم

نهنگ‌های اسپرم گوشتخوار هستند و عمدتاً از «ماهی‌های مرکب»، از جمله «ماهی مرکب غول‌پیکر»، تغذیه می‌کنند. آن‌ها از فک‌های قوی و دندان‌های خود برای گرفتن و خوردن شکار استفاده می‌کنند. 

به گزارش راز بقا برخلاف بسیاری از نهنگ‌ها، نهنگ‌های اسپرم «دندان دارند» نه باله‌های فیلتری، که به آن‌ها کمک می‌کند شکار خود را در اعماق دریا بگیرند. آن‌ها معمولاً به مدت طولانی گاهی تا ۹۰ دقیقه برای رسیدن به غذا غواصی می‌کنند، که ممکن است در عمق‌هایی تا ۳۰۰۰ متر یافت شوند.

ساختار اجتماعی و رفتار نهنگ عنبر

نهنگ‌های عنبر یا اسپرم موجودات اجتماعی پیچیده‌ای هستند که به صورت گروهی زندگی می‌کنند. این گروه‌ها معمولاً از ماده‌ها و بچه‌های آن‌ها تشکیل می‌شوند، در حالی که نر‌ها بیشتر تنها زندگی می‌کنند و فقط برای جفت‌گیری به گروه‌ها ملحق می‌شوند. 

گروه‌ها ارتباطات پیچیده‌ای دارند و نهنگ‌های اسپرم به تولید صدا‌های مختلفی از جمله کلیک‌ها، صدا‌های کودی و سوت‌ها معروف هستند. این صدا‌ها نه تنها برای اکولوکیشن، بلکه برای تعامل اجتماعی و ناوبری نیز استفاده می‌شوند.

تولیدمثل نهنگ عنبر (اسپرم)

نهنگ‌های اسپرم نرخ تولید مثل بسیار کندی دارند. ماده‌های نهنگ اسپرم معمولاً هر ۴ تا ۶ سال یک بار زایمان می‌کنند و دوره بارداری آن‌ها حدودا ۱۴ تا ۱۶ ماه طول می‌کشد. بچه‌ها به طور متوسط حدود ۳ متر طول دارند و برای چندین سال تحت مراقبت مادران خود قرار می‌گیرند.

وضعیت حفاظتی نهنگ عنبر

به گزارش راز بقا نهنگ‌های اسپرم به صورت تاریخی برای روغن خود، به ویژه اسپرماستی، شکار می‌شدند، اما امروزه تحت قوانین بین‌المللی حفاظت قرار دارند. در حال حاضر، این نهنگ‌ها به عنوان موجوداتی «آسیب‌پذیر» در فهرست قرمز IUCN قرار دارند و جمعیت آن‌ها توسط عواملی مانند برخورد با کشتی‌ها، گرفتار شدن در تور‌های ماهیگیری و آلودگی اقیانوسی تهدید می‌شود. تلاش‌های حفاظتی همچنان بر حفظ این موجودات شگفت‌انگیز تمرکز دارد. 

عجیب‌ترین ویژگی نهنگ اسپرم 

یکی از عجیب‌ترین و جذاب‌ترین فکت‌ها در مورد «نهنگ‌های اسپرم» این است که آن‌ها بزرگ‌ترین مغز را در میان تمام موجودات زنده دارند، به طوری که وزن مغز آن‌ها به حدود ۹ کیلوگرم می‌رسد.

اگرچه این موضوع ممکن است شگفت‌انگیز به نظر برسد، اما نکته جالب این است که «مغز نهنگ‌های اسپرم» نسبت به اندازه بدنشان به طور غیرمعمولی کوچک است. در حقیقت، نسبت اندازه مغز به بدن در نهنگ‌های اسپرم در مقاییسه با دیگر حیوانات از جمله انسان‌ها، کمتر است. 

جنبه عجیب این است که با وجود داشتن مغز بسیار بزرگ، «نهنگ‌های اسپرم» عمدتاً از ارگان‌های عظیم خود به نام «اسپرماستی» برای انجام بیشتر وظایف «تفکر» و پردازش اطلاعات استفاده می‌کنند. 

این ارگان پر از روغن که در سر نهنگ قرار دارد، نقش مهمی در «پژواک‌یابی» یا همان مکان‌یابی از طریق امواج صوتی ایفا می‌کند، که به آن‌ها کمک می‌کند در اعماق تاریک و عمیق اقیانوس به شکار نرم‌تنان (به ویژه ماهی مرکب) بپردازند. 

ارگان اسپرماستی به‌نظر می‌رسد که امواج صوتی تولید شده توسط نهنگ‌های اسپرم را متمرکز و تقویت می‌کند، به این ترتیب آن‌ها می‌توانند در اعماق دریا و جایی که نور به آنجا نمی‌رسد را «ببینند». 

ویژگی دیگر نهنگ اسپرم مدفوعش یا به تعبیری استفراغش است. این نهنگ هر چند وقت یک بار ترشحات معده خود را برای هضم برخی از قسمت‌های آبزیانی که می‌خورد را بالا می‌آورد. این استفراغ که گاهی با مدفوع نهنگ عنبر اشتباه گرفته می‌شود بر روی سطح آب شناور می‌شود و در نهایت نیز به ساحل می‌رسد. 

این ماده در ابتدا ارزش چندانی ندارد، اما بعد از اینکه ماه‌ها در زیر نور خورشید باقی بماند اکسید می‌شود و به ماده‌ای بسیار خوشبو تبدیل می‌شود که به دلیل خواص دارویی و معطر بودن فوق‌العاده آن در صنعت عطرسازی استفاده می‌شود. این ماده یکی از ماده‌های اولیه بسیار گران‌قیمت و کمیاب در عطر‌های لوکس است.