مومیایی‌های مصری چه بویی می‌دهند و چرا افرادی که مومیایی بو می‌کنند سرنوشت وحشتناکی پیدا می‌کنند؟

راز بقا: در نگاه اول استشمام بوی یک جسد باستانی ممکن است ایده‌ای چندش‌آور به نظر برسد. با این حال عده‌ای از پژوهشگران در راستای تحقیقات علمی‌شان چنین تجربه‌ای را انجام داده‌اند.

سسیلیا بمبیبره، مدیر تحقیقات مؤسسه میراث پایدار در کالج دانشگاهی لندن، در این باره می‌گوید: «در فیلم‌ها و کتاب‌ها معمولاً افرادی که بوی اجساد مومیایی‌شده را استشمام می‌کنند، دچار سرنوشت وحشتناکی می‌شوند.»

وی با این حال می‌افزاید: «ما، اما از خوشایند بودن این بو‌ها شگفت‌زده شدیم.»

در این مطالعه از تحلیل‌های شیمیایی و گروهی از افراد که بو‌ها را آزمایش کردند استفاده شد تا رایحه‌های منتشرشده از ۹ مومیایی که برخی از آنها ۵ هزار سال قدمت داشتند به دست آید.

این مومیایی‌ها یا در انبار نگهداری می‌شدند و یا در موزه مصر در قاهره به نمایش گذاشته شده بودند.

عباراتی مانند «چوبی»، «ادویه‌ای» و «شیرین» از جمله توصیفاتی بودند که بیشتر شبیه به یک جلسه تست مزه شراب به نظر می‌رسیدند تا یک آزمایش بو کردن مومیایی. با این حال محققان می‌گویند اجساد باستانی چنین بو‌هایی را از خود متصاعد می‌کردند.

پژوشگران همچنین «نت‌های گل‌دار» (رایحه‌های گرفته‌شده از گل‌ها) را نیز در بو‌ها شناسایی کردند که احتمالاً از رزین‌های کاج و سرو کوهی که در فرآیند مومیایی‌سازی استفاده می‌شده، ناشی شده‌اند.

دکتر بمبیبره، یکی از نویسندگان این تحقیق، می‌گوید هدف از این مطالعه بررسی علمی بوی مومیایی‌ها به‌صورت نظام‌مند بود، زیرا این موضوع همیشه برای عموم مردم و پژوهشگران جذاب بوده است.

در مصر باستان، بو نقش مهمی در فرآیند مومیایی‌سازی داشت. در این فرآیند از روغن‌ها، موم‌ها و مواد معطر برای حفظ بدن و همچنین روح فرد برای زندگی پس از مرگ استفاده می‌شد.

مومیایی شدن در دنیای باستان عمدتاً برای فراعنه و اشراف انجام می‌شد، چرا که بو‌های خوشایند نمادی از پاکی و الوهیت محسوب می‌شدند. در حالی که بو‌های نامطبوع نشانه‌ای از فساد و زوال بودند.

پژوهشگران از کالج دانشگاهی لندن و دانشگاه لیوبلیانا در اسلوونی، این مطالعه را بدون تماس مستقیم با مومیایی‌ها انجام دادند.

این کار با استفاده از تجهیزات تخصصی جهت اندازه‌گیری مولکول‌های هوا، که از تابوت‌ها و اجساد منتشر می‌شدند، ممکن شد. هدف این بود که مشخص شود این بو‌ها متعلق به خود مومیایی‌ها هستند یا ناشی از آفت‌کش‌ها، مواد نگهدارنده، کپک یا باکتری‌ها.

ماتیجا استرلیچ، استاد شیمی در دانشگاه لیوبلیانا، در این باره گفت: «ما نگران این بودیم که بوی پوسیدگی یا فساد بیولوژیکی را شناسایی کنیم، اما این اتفاق نیفتاد. این نشان می‌دهد که محیط موزه مصر در قاهره از نظر نگهداری در شرایط خوبی قرار دارد».

وی همچنین با اشاره به استفاده از ابزار‌های فنی برای اندازه‌گیری مولکول‌های هوای منتشرشده از تابوت‌ها بدون لمس مستقیم مومیایی‌ها، گفت: «اطلاعات به دست آمده می‌تواند نشان دهد که یک مومیایی از چه طبقه اجتماعی بوده است. اطلاعاتی که نه تنها برای مرمت‌گران، بلکه برای متصدیان موزه‌ها و باستان‌شناسان نیز ارزشمند است.»

باربارا هابر، محقق پسادکتری در مؤسسه انسان‌شناسی جغرافیایی ماکس پلانک در آلمان، گفت این یافته‌ها اطلاعات ارزشمندی درباره ترکیباتی که می‌توانند مومیایی‌ها را حفظ یا تخریب کنند، ارائه می‌دهند و «می‌توانند برای حفاظت بهتر از اجساد باستانی برای نسل‌های آینده استفاده شوند».

با این حال، او هشدار داد «بوی‌هایی که امروز شناسایی شده‌اند، الزاماً همان بو‌هایی نیستند که در زمان مومیایی‌سازی وجود داشته‌اند. تبخیر، اکسیداسیون و حتی شرایط نگهداری طی هزاران سال باعث تغییر ترکیب بویایی اولیه شده است».

دو سال پیش دکتر هابر بقایای داخل یک کوزه حاوی اعضای داخلی مومیایی‌شده یک زن اشراف‌زاده را مورد بررسی قرار داد. وی با کمک یک عطرساز ترکیبی از مواد مورد استفاده در مومیایی‌سازی را به دست آورد و «عطر ابدیت» را برای نمایش در موزه موسگارد در دانمارک تولید کرد.

پژوهشگران در تحقیق جدید امیدوارند که بتوانند کاری مشابه انجام دهند و با استفاده از یافته‌هایشان، بو‌های کشف‌شده را به‌صورت مصنوعی بازسازی کرده و تجربه بازدیدکنندگان موزه‌ها را غنی‌تر سازند.

دکتر بمبیبره در این باره گفت: «موزه‌ها اغلب جا‌هایی هستند که در آنها از شما خواسته می‌شود فقط بخوانید، ببینید و از راه دور مشاهده کنید.»

وی اضافه کرد: «اما دیدن اجساد مومیایی‌شده از پشت شیشه تجربه را ناقص می‌کند، زیرا ما قادر به بوییدن آنها نیستیم و در نتیجه نمی‌توانیم فرآیند مومیایی‌سازی را به‌طور واقعی و حسی درک کنیم.»