شبگرد شبحی؛ پرنده‌ای غارنشین و نیمه پستاندار که از بدنش روغن پخت و پز استخراج می‌شود!

راز بقا: شبگرد شبحی یا پرنده روغنی با نام علمی Steatornis caripensis یکی از عجیب‌ترین و منحصر‌به‌فردترین پرندگان جهان است. این پرنده شب‌زی که بومی جنگل‌ها و غار‌های شمال آمریکای جنوبی است، تقریباً با تمام رفتار‌های رایج پرندگان تفاوت دارد.

به گزارش راز بقا، از جهت‌یابی صوتی مانند خفاش‌ها گرفته تا رژیم غذایی کاملاً میوه‌ای در شب و سکونت در غار‌های تاریک، پرنده روغنی یک پدیده تکاملی است که گویی نیمی پرنده و نیمی پستاندار است. 

ظاهر و زیستگاه

به گزارش راز بقا، پرنده روغنی جثه‌ای متوسط دارد (حدود ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر)، با بال‌هایی بلند، دمی کوتاه و چشمانی بزرگ و تیره که برای دید در شب بسیار مناسب‌اند. پرهایش قهوه‌ای مایل به قرمز با لکه‌های سفید است که او را در برابر دیوار‌های غار استتار می‌کند. 

این پرنده در جنگل‌های مرطوب گرمسیری کشورهایی، چون ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور، پرو، ترینیداد و بخش‌هایی از برزیل زندگی می‌کند، اما به‌طور خاص با غار‌های آهکی عمیق شناخته می‌شود که در آنها در طول روز به‌صورت گروهی می‌خوابد و لانه می‌سازد.

معروف‌ترین زیستگاه آن «غار گوآچارُو» (Cueva del Guácharo) در ونزوئلاست که اولین بار در سال ۱۷۹۹ توسط «الکساندر فون هومبولت» معرفی شد. 

رژیم غذایی و جهت‌یابی صوتی

به گزارش راز بقا، شبگرد شبحی تنها پرنده شب‌زی کاملاً میوه‌خوار دنیاست. غذای اصلی‌اش میوه‌هایی با چربی بالاست، به‌ویژه از درختان نخل و خانواده برگ‌بو. با وجود اینکه پرنده است، اما مانند خفاش‌ها و دلفین‌ها از جهت‌یابی صوتی (اکولاکیشن) برای پرواز در غار‌های تاریک استفاده می‌کند. 

این پرنده صدا‌هایی شبیه «کلیک‌های پی‌در‌پی» در فرکانس‌های بین ۱.۵ تا ۱۵ کیلوهرتز تولید می‌کند که با برخورد به دیواره‌ها بازمی‌گردد و به پرنده کمک می‌کند تا در تاریکی مسیر خود را بیابد.  برخلاف خفاش‌ها که در فرکانس‌های فراصوتی و نامفهوم برای انسان عمل می‌کنند، صدای شبگرد شبحی برای انسان‌ها قابل شنیدن است و حالت ساینده و خش‌دار دارد. در زمان جست‌وجوی میوه، این پرنده با کمک بینایی قوی در نور کم و حس بویایی بالا، می‌تواند تا ۱۵۰ کیلومتر در یک شب پرواز کند و تغذیه نماید. 

زادآوری و رفتار لانه‌سازی

به گزارش راز بقا، شبگرد شبحی درون غار‌ها و به‌صورت جمعی تولیدمثل می‌کند. بین یک تا چهار تخم سفیدرنگ بر روی سطوح صاف یا سکو‌های سنگی غار می‌گذارد و هیچ لانه‌ای نمی‌سازد. پدر و مادر هر دو وظیفه نشستن بر روی تخم‌ها و تغذیه جوجه‌ها از طریق بالا آوردن خمیر میوه چرب را به عهده دارند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بادخورک؛ پرنده‌ای که هیچ کس نشستن یا راه رفتن آن را ندیده و همیشه در حال پرواز است و در هوا می‌خوابد!

مگس‌گیر پادشاهی؛ شاهزاده جنگل‌های گرمسیری که زیباترین تاج در میان پرندگان جهان را دارد

جوجه‌های این پرنده به‌دلیل تغذیه چرب، به طرز عجیبی چاق‌تر از والدین می‌شوند. این پدیده که به آن پرخوری (hyperphagia) می‌گویند، باعث شده بود در گذشته مردم بومی از این جوجه‌ها روغن استخراج کنند و برای روشنایی یا پخت‌وپز استفاده نمایند. هرچند امروزه این روش کمتر رایج است، اما از جنبه تاریخی نکته‌ای عجیب و قابل‌تأمل است.

عجیب‌ترین ویژگی‌های شبگرد شبحی

به گزارش راز بقا، در دنیای پرندگان، کمتر گونه‌ای به‌اندازه شبگرد شبحی غریب و غیرعادی است. نخست اینکه این پرنده تنها پرنده‌ای در جهان است که هم از اکولاکیشن استفاده می‌کند و هم شب‌ها فقط میوه می‌خورد؛ ترکیبی که در طبیعت نادر است، زیرا بیشتر موجودات دارای این توانایی، گوشت‌خوارند.

نکته عجیب دیگر این است که صدای اکولاکیشن این پرنده برای انسان‌ها قابل شنیدن است و به‌صورت صدای کلیک‌های خشن و عجیب در دل غار‌ها شنیده می‌شود.

برخلاف اکثر پرندگان که حس بویایی ضعیفی دارند، پرنده روغنی دارای حس بویایی بسیار قوی است که به آن امکان یافتن میوه‌ها در تاریکی کامل را می‌دهد.

جوجه‌های آن پس از چند هفته چنان چاق می‌شوند که دو برابر وزن والدین‌شان دارند. این ویژگی در گذشته باعث می‌شد انسان‌ها آنها را برای استخراج چربی شکار کنند.

از نظر خویشاوندی، این پرنده با پرستو‌ها و شب‌گرد‌ها خویشاوند است، اما سبک زندگی‌اش بیشتر شبیه خفاش‌های غارنشین است. گویی تکامل، با آزادی کامل ویژگی‌های عجیب را در قالب یک موجود پرریشۀ شب‌پرست در کنار هم چیده است.