کشف بی‌سابقه در کرمانشاه؛ مهمانی بزرگی که ۱۱۰۰۰ سال پیش با حضور گراز‌های وحشی برگزار شد

راز بقا: مطالعه‌ای نوآورانه در منطقه زاگرس مرکزی ایران، تصویری تازه از مناسک و شبکه‌های اجتماعی جوامع پیشاکشاورزی ارائه می‌دهد. 

به گزارش راز بقا، محوطه باستانی آسیاب در غرب ایران (کرمانشاه) که قدمتی نزدیک به ۱۱۰۰۰ سال دارد، میزبان بقایای مراسمی آیینی بوده که نقش حیوانات وحشی، به‌ویژه گراز، در آن بسیار برجسته بوده است. این مطلب به بررسی منشأ این حیوانات و معنای اجتماعی- فرهنگی چنین مراسمی پرداخته است. 

محوطه آسیاب؛ بستری برای آیین و شبکه اجتماعی

به گزارش راز بقا، «آسیاب» کرمانشاه یکی از قدیمی‌ترین سایت‌های نوسنگی در منطقه هلال حاصل‌خیز است. با وجود اینکه هنوز کشاورزی و دامپروری به صورت کامل در این دوران گسترش نیافته بود، شواهد نشان می‌دهد که مردمان این منطقه سبک زندگی نسبتاً ساکن و دارای الگو‌های اجتماعی پیشرفته‌ای داشته‌اند. 

کشف ۱۹ جمجمه‌ی ذبح‌شده‌ی گراز وحشی (Sus scrofa) که به‌شکلی منظم در محل قرار داده شده‌اند، نشانگر وقوع یک یا چند مراسم آیینی است که در آنها گراز نقشی نمادین و پررنگ داشته است. 

روش‌شناسی: تحلیل ایزوتوپی برای شناسایی منشأ حیوانات

به گزارش راز بقا، برای پاسخ به این پرسش که آیا این گراز‌ها بومی منطقه بوده‌اند یا از نواحی دیگر آورده شده‌اند، پژوهشگران دندان پنج گراز را انتخاب و آنها را با استفاده از سه روش تحلیل کردند: 

ایزوتوپ پایدار اکسیژن: نشانگر شرایط اقلیمی و منابع آبی که حیوان در زمان رشد تجربه کرده است. 

نسبت ایزوتوپ استرانسیم: بازتاب‌دهنده ویژگی‌های زمین‌شناختی محیطی است که حیوان در آن زیسته است. 

غلظت باریم: می‌تواند با رژیم غذایی و الگوی شیرگیری حیوان در دوران اولیه زندگی ارتباط داشته باشد. 

این تحلیل‌ها در مجموع شامل ۱۶۵ داده از ایزوتوپ اکسیژن، ۱۰۷ داده از نسبت ایزوتوپ استرانسیم، و نقشه‌های دقیق از توزیع باریم در دندان‌ها بود که با داده‌های زمین‌شناسی منطقه زاگرس مقایسه شدند. 

تحلیل‌های انجام شده در این مطالعه به روایت شکل 

شبکه‌ای گسترده و تلاش برای مناسک مشترک

به گزارش راز بقا، نتایج نشان داد که برخی از گراز‌های مورد استفاده در آسیاب، از مناطق دوردست و متفاوت از نظر زمین‌شناسی آمده‌اند. این امر نشان‌دهنده‌ی آن است که این حیوانات به‌طور آگاهانه از مناطق دیگر جمع‌آوری و به محل آورده شده‌اند، آن‌هم در زمانی که حمل‌ونقل حیوانات کاری دشوار و پرهزینه بوده است. 

این یافته‌ها تأکیدی است بر وجود نوعی همکاری اجتماعی میان جوامع پراکنده، یا حتی نوعی سفر آیینی - زیارتی که در آن انسان‌ها و حیوانات برای مشارکت در مراسم، مسیر‌های کوهستانی را طی می‌کرده‌اند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

آیا انسان‌های اولیه طلاق می‌گرفتند و دلیل طلاق آنها چه بود؟

قلعه جنی کیش؛ قلعه ترسناک و متروکه در جزیره کیش و محل زندگی جن‌ها که آدم‌ها را دچار سرگیچه می‌کند

تحلیل اجتماعی و فرهنگی: فراتر از بقا

به گزارش راز بقا، این مطالعه، نگاه سنتی باستان‌شناسی به جوامع نوسنگی را به چالش می‌کشد. برخلاف تصورات پیشین که این جوامع را صرفاً بر پایه بقا و تولید غذا می‌دانستند، این پژوهش نشان می‌دهد که مناسک، آیین‌ها و سازمان‌یافتگی اجتماعی، پیش از گسترش کشاورزی وجود داشته‌اند و حتی ممکن است زمینه‌ساز شکل‌گیری آن بوده باشند.

ضیافت‌هایی که در آنها گراز وحشی - حیوانی سخت‌گیر و غیرقابل اهلی کردن - ذبح می‌شود، حامل پیام‌هایی از قدرت، منزلت اجتماعی و اتحاد بوده‌اند. حضور حیوانات وارداتی در این مراسم به مراسم جنبه‌ای نمایشی و پرقدرت می‌داده است، که به‌وسیله آن روابط میان گروه‌ها تقویت می‌شده و هویت‌های جمعی شکل می‌گرفته‌اند.

آیین به‌عنوان نیروی محرک اجتماعی

به گزارش راز بقا، این مقاله نشان می‌دهد که در طلوع نوسنگی، انسان‌ها نه‌تنها به فکر تولید غذا و بقا بوده‌اند، بلکه به‌طور فعال در ساخت شبکه‌های اجتماعی، انتقال فرهنگی و برگزاری آیین‌های پیچیده مشارکت داشته‌اند. انتقال گراز‌های وحشی به آسیاب برای مراسم، نه‌تنها نیازمند برنامه‌ریزی لجستیکی، بلکه نیازمند انسجام فرهنگی و تمایل به تقویت روابط بین‌گروهی بوده است. 

این مطالعه در چارچوب گسترده‌تری از تغییرات نظری در باستان‌شناسی قرار می‌گیرد که تأکید دارد جوامع انسانی اولیه، ساختار‌هایی نمادین، فرهنگی و آیینی را در مرکز زندگی خود قرار داده بودند؛ حتی پیش از اینکه کشاورزی به شکل کامل گسترش یابد.