تپه‌های مرموز در نامیبیا؛ تپه‌هایی ۳ متری که توسط موریانه‌ها ساخته شده و دارای تهویه، دودکش و فرآیند تنظیم دماست

راز بقا: در سرزمین خشک و بیابانی نامیبیا، جایی که بقا نیازمند نوآوری است، طبیعت یکی از خارق‌العاده‌ترین شاهکار‌های مهندسی خود را به نمایش گذاشته است: تپه‌های موریانه‌ای. 

به گزارش راز بقا، این سازه‌های بلند که توسط حشراتی کوچک ساخته می‌شوند، صرفاً لانه نیستند؛ بلکه اکوسیستم‌هایی خودتنظیم‌شونده هستند که نظم اجتماعی پیچیده و نبوغ معماری را منعکس می‌کنند. تپه‌های موریانه از نقش‌شان در شکل دادن به محیط زیست تا الهام‌بخشی به نوآوری‌های انسانی، نیرویی خاموش و بنیادین در فهم ما از اکولوژی و فناوری به‌شمار می‌روند.

دقت معماری: مهندسی توسط حشرات

به گزارش راز بقا، تپه‌های موریانه در نامیبیا، که گاهی ارتفاع آنها به بیش از ۳ متر می‌رسد، عمدتاً توسط گونه‌ای به نام Macrotermes ساخته می‌شوند. موریانه‌ها از ترکیب خاک، بزاق و فضولات برای ساخت سازه‌هایی استفاده می‌کنند که در برابر باد‌های شدید، نوسانات دما و بارندگی مقاوم هستند. 

آنچه شگفت‌انگیز است، طراحی هوشمندانه این سازه‌هاست: تپه‌ها دارای کانال‌های تهویه، دودکش‌ها و دالان‌هایی هستند که دمای داخلی را به‌صورت ثابت و یکنواخت حفظ می‌کنند، بی‌توجه به شرایط بیرونی. 

این تنظیم دمایی درونی به موریانه‌ها اجازه می‌دهد نوعی قارچ خاص را درون تپه پرورش دهند که منبع اصلی غذای آنهاست. با وجود نابینایی، موریانه‌ها پروژه‌های ساخت‌وساز عظیمی را به‌صورت گروهی و هماهنگ به انجام می‌رسانند. دانشمندان این تپه‌ها را به ساختمان‌هایی زنده تشبیه کرده‌اند؛ مفهومی که حتی الهام‌بخش معماری پایدار در مناطق گرم و خشک شده است. 

نقش زیست‌محیطی: مهندسان اکوسیستم

به گزارش راز بقا، تپه‌های موریانه فقط خانه‌هایی برای حشرات نیستند؛ بلکه به‌عنوان نقاط داغ تنوع زیستی عمل می‌کنند. در دشت‌های خشک نامیبیا، این تپه‌ها با بهبود باروری خاک و حفظ رطوبت، زمین‌های بی‌حاصل را به زیستگاه‌هایی کوچک تبدیل می‌کنند. آنها خاک را با مواد مغذی غنی می‌سازند و آن را تهویه می‌کنند، که این امر رشد گیاهان در اطراف تپه را ممکن می‌سازد. 

حیوانات بسیاری نیز از این تپه‌ها بهره می‌برند. پرندگان، خزندگان و پستانداران کوچک اغلب درون تپه‌های فعال یا متروکه لانه می‌سازند. حتی برخی از پستانداران بزرگ مانند آردوارک و پانگولین، از تپه‌های موریانه به‌عنوان منبع اصلی غذا استفاده می‌کنند و برای خوردن موریانه‌ها، درون آنها را می‌کاوند. به‌همین دلیل، تپه‌های موریانه نقش مهمی در حفظ تعادل اکولوژیکی در اکوسیستم‌های خشک نامیبیا ایفا می‌کنند. 

الهام برای نوآوری

به گزارش راز بقا، توانایی شگفت‌انگیز تپه‌های موریانه در تنظیم دما بدون استفاده از هیچ سیستم مکانیکی، توجه معماران و مهندسان را در سراسر جهان جلب کرده است. زیست‌الهام‌گیری - طراحی سیستم‌هایی بر پایه سازوکار‌های طبیعی - از تپه‌های موریانه برای توسعه فناوری‌های ساختمانی پایدار بهره برده است. 

مرکز ایست‌گیت در هراره، پایتخت زیمبابوه، نمونه‌ای برجسته است: ساختمانی تجاری که با الگوبرداری از تهویه تپه‌های موریانه، بدون نیاز به کولر خنک می‌ماند. 

همچنین مطالعات مربوط به شیوه ساخت تپه‌های موریانه، الهام‌بخش تحقیقاتی در حوزه رباتیک و هوش جمعی شده است. دانشمندان در حال طراحی الگوریتم‌هایی بر پایه رفتار موریانه‌ها هستند تا سیستم‌های رباتیکی غیرمتمرکز توسعه دهند؛ سیستم‌هایی که می‌توانند در ساخت‌وساز، اکتشاف یا کمک‌رسانی در بلایا کاربرد داشته باشند. 

در خود نامیبیا، فعالان محیط‌زیست تلاش می‌کنند از این تپه‌ها محافظت کنند؛ چرا که اهمیت آنها نه فقط برای موریانه‌ها، بلکه برای کل زیست‌بوم منطقه شناخته شده است. این سازه‌ها به‌عنوان نقاط داده طبیعی بلندمدت برای درک تغییرات اقلیمی، دینامیک خاک و تاب‌آوری اکوسیستم‌ها در شرایط بحرانی به‌شمار می‌روند. 

به گزارش راز بقا، تپه‌های موریانه در نامیبیا شاید از دور، برجک‌هایی ساده و خاکی به‌نظر برسند، اما از نزدیک جهانی از پیچیدگی، همکاری و نبوغ را آشکار می‌کنند. این سازه‌های ساخته‌شده توسط حشراتی کوچک، نه تنها امکان زیست در محیطی خشن را فراهم می‌کنند، بلکه درسی گران‌بها درباره پایداری، کار گروهی و سازگاری به ما می‌دهند.