کدام محصولات کشاورزی ایران بیشترین مصرف آب را دارد؛ نیشکر، هندوانه یا برنج؟
در این مقاله از راز بقا با پرمصرف‌ترین محصولات کشاورزی ایران از نظر آب آشنا می‌شوید؛ از برنج و نیشکر تا هندوانه و یونجه. بررسی دقیق مصرف آب هر محصول و تأثیر آن بر بحران کم‌آبی کشور را بخوانید.
راز بقا: بحران آب در ایران، سال‌هاست که از یک دغدغه زیست‌محیطی به یک تهدید امنیتی و اقتصادی تبدیل شده است. کشاورزی که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آب شیرین کشور است، بیش از ۹۰ درصد از منابع آبی را به خود اختصاص می‌دهد. در این میان، شناخت محصولات پرمصرف از نظر آب، می‌تواند گامی مهم در جهت مدیریت منابع، اصلاح الگوی کشت و کاهش فشار بر سفره‌های زیرزمینی باشد.
برنج؛ پرمصرف‌ترین محصول کشاورزی ایران
به گزارش راز بقا، اگر بخواهیم یک محصول را به‌عنوان رکورددار مصرف آب در کشاورزی ایران معرفی کنیم، بدون شک برنج در صدر این فهرست قرار می‌گیرد. برنج برای رشد مناسب نیاز به زمین‌های غرقابی دارد و همین ویژگی، مصرف آب آن را به شدت بالا می‌برد. به طور متوسط، هر هکتار شالیزار در ایران، سالانه ۱۵ تا ۲۰ هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند.
کشت برنج در استان‌های شمالی نظیر مازندران، گیلان و گلستان از گذشته رایج بوده و به دلیل اقلیم مرطوب، توجیه نسبی دارد. اما در دهه‌های اخیر، با گسترش کشت برنج در استان‌هایی مانند خوزستان، فارس، چهارمحال و بختیاری و حتی سیستان و بلوچستان، کارشناسان هشدار‌های جدی داده‌اند. چراکه این مناطق با اقلیم خشک و منابع محدود آب، توان تحمل چنین فشار آبی را ندارند.
نیشکر؛ غول تشنه خوزستان
در جایگاه دوم، محصولی قرار دارد که به اندازه برنج پرمصرف است و در عین حال در یکی از خشک‌ترین و بحران‌زده‌ترین استان‌های کشور کشت می‌شود: نیشکر. این محصول که عمدتاً در خوزستان و به‌ویژه در اراضی اطراف رودخانه کارون کشت می‌شود، برای هر هکتار حدود ۱۴ تا ۱۸ هزار مترمکعب آب نیاز دارد.
به گزارش راز بقا کشت صنعتی نیشکر در خوزستان، با وجود ایجاد اشتغال و تولید شکر داخلی، همواره مورد نقد فعالان محیط زیست بوده است؛ چرا که فشار مضاعفی به منابع آب این استان وارد می‌کند، آن‌هم در حالی که مردم برخی شهر‌های خوزستان با مشکل دسترسی به آب آشامیدنی روبه‌رو هستند.
هندوانه؛ صادرات محصول، واردات بحران
در سال‌های اخیر، محصولی دیگر هم به دلیل مصرف بالای آب و صادرات بی‌برنامه، وارد لیست سیاه کارشناسان شده است: هندوانه. این میوه تابستانی که در مناطق گرم و خشک مانند کرمان، سیستان، خوزستان، فارس و بوشهر به‌وفور کشت می‌شود، به طور میانگین برای هر هکتار بین ۶ تا ۹ هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند.
نکته جالب و در عین حال نگران‌کننده اینکه، بخش زیادی از هندوانه تولیدی ایران به کشور‌های همسایه صادر می‌شود. این یعنی صادرات غیرمستقیم منابع آبی کشور به‌صورت مجانی، در حالی که خودمان در حال خشکاندن دشت‌ها و چاه‌های عمیق هستیم.
یونجه و ذرت؛ پرمصرف‌های خوراک دام
در حوزه تولید خوراک دام نیز، دو محصول مهم و پرمصرف به چشم می‌خورند: یونجه و ذرت دانه‌ای. به گزارش راز بقا یونجه به‌دلیل برداشت چندباره در سال، نیاز بالایی به آب دارد و هر هکتار آن بین ۱۰ تا ۱۴ هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند. ذرت هم با مصرفی در حدود ۸ تا ۱۲ هزار مترمکعب در هکتار، جزو محصولات آب‌بر محسوب می‌شود.
با توجه به اینکه این دو محصول اغلب برای دامداری‌های صنعتی و تولید گوشت و لبنیات استفاده می‌شوند، یکی از پیشنهادها، جایگزینی آنها با گیاهان کم‌مصرف‌تر یا علوفه‌های مقاوم به خشکی مانند سورگوم و اسپرس است.
گندم و جو؛ کم‌مصرف‌تر، اما با چالش‌های دیگر
گندم و جو، دو محصول اساسی و استراتژیک ایران هستند که نسبت به موارد فوق، آب کمتری مصرف می‌کنند. گندم در شرایط معمول به ۴ تا ۶ هزار مترمکعب در هکتار آب نیاز دارد، و جو حدود ۳ تا ۵ هزار مترمکعب. این ارقام در مناطق خشک، با استفاده از روش‌های آبیاری مدرن، می‌تواند کمتر هم شود.
با این حال، مسأله در اینجا به سطح وسیع زیرکشت بازمی‌گردد. چون گندم و جو در کل کشور کشت می‌شوند، مجموع مصرف آبی آنها بسیار بالا می‌شود، هرچند به‌صورت سرانه، کم‌مصرف‌تر هستند.
زعفران؛ ستاره کم‌مصرف در دل کویر
به گزارش راز بقا در نقطه مقابل برنج و نیشکر، محصولی وجود دارد که هم ارزش اقتصادی بالایی دارد و هم کمترین نیاز به آب را: زعفران. این طلای سرخ ایران، که در استان‌هایی، چون خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان و یزد کشت می‌شود، برای هر هکتار تنها به ۱ تا ۱.۵ هزار مترمکعب آب نیاز دارد.
زعفران نمونه‌ای موفق از کشاورزی پایدار در مناطق خشک است و می‌تواند الگوی جایگزینی مناسبی برای محصولات پرمصرف باشد؛ به شرطی که حمایت لازم از کشاورزان و بازار صادراتی آن صورت گیرد.
تغییر الگو، نه توقف کشاورزی
آنچه مسلم است، ادامه کشت محصولات پرآب مانند برنج، نیشکر، هندوانه یا یونجه در مناطق کم‌آب ایران، به هیچ‌وجه پایدار نیست. اما راه‌حل توقف کامل کشاورزی هم نیست. باید به سمت اصلاح الگوی کشت، آموزش کشاورزان، استفاده از ارقام مقاوم به خشکی، و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری حرکت کنیم.
در نهایت، نجات منابع آبی ایران، در گرو تغییر نگاه به کشاورزی است؛ نگاهی که به‌جای تولید انبوه، به تولید هوشمند و پایدار می‌اندیشد.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
پنیر نخل یا گشیر؛ مروارید پنهان در تنه درخت نخل که طعم شیرین و بافت لطیفی دارد و با سر بریدن نخل به دست می‌آید
کشت تاقچهای؛ ابتکار کشاورزان کهگیلویه که توانستند در دل کوه سخت و سنگی، گوجه، بادمجان و سبزی پرورش دهند
پیوند زدن پسته؛ راز طلای سبز ایران چیست و چطور میتوان درخت پستهای با بیشترین باردهی داشت؟
عنبرسائل؛ درخت دارویی و مقاوم برای اقلیم نیمهخشک و طلایی خوشعطر که می‌تواند فضای سبز ایران را زیبا کند
کشت زعفران در شورهزارهای آران و بیدگل؛ چگونه در خاک نمکی کویر طلای سرخ پرورش دهیم؟
کشت کُرتاچ؛ ابتکار کشاورزان کهگیلویه که توانستند در دل خاک‌های فقیر و شور، سبزی، بادمجان و گوجه پرورش دهند
گاوآهن چوبی بلوچ‌ها؛ ابزاری ساده که بلوچ‌های ایران همانند کشاورزان مصر باستان از آن برای شخم زدن زمین استفاده می‌کنند
هبار دادن نخل؛ درخت نخل چطور بارور می‌شود و بهترین روش برای پرورش دادن باکیفیتترین خرمای ایران چیست؟
ترتیکاله؛ غله مقاوم و کم‌آب استان فارس که بهترین جایگزین گندم و ذرت است، آب کم می‌خواهد و سود بسیار بالایی دارد
زغال لاشهای قشقایی؛ طلای سیاه فراموششدهای که قشقاییها تولید می‌کردند و از نفت هم باارزشتر بود
هرس نخل؛ کشف روشی عجیب توسط مردم جنوب ایران برای هرس کردن نخل که برداشت خرما را بسیار کم هزینه می‌کند
کشت خاروآبست؛ ابتکار کشاورزان استان فارس که توانستند هندوانههای شیرین در دل بیابان خشک و بیآب پروش دهند!
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان