سرخاب‌کولی؛ گیاهی وحشی و سمی که از آن مربا درست می‌کنند و ماده آرایشی سرخاب از آن گرفته می‌شود
«سرخاب‌کولی آمریکایی» (Pokeweed) گیاهی چندساله و بومی آمریکای شمالی است که به‌دلیل ظاهر چشمگیر و خواص دوگانه‌اش - کاربرد خوراکی سنتی و سمیت شدید - شناخته می‌شود. این گیاه در فرهنگ، پزشکی سنتی، رنگرزی و بوم‌شناسی نقش داشته و توت‌های آن برای پرندگان بی‌ضرر، اما برای انسان خطرناک است.
راز بقا: سرخاب‌کولی آمریکایی (Pokeweed) گیاهی چندساله و قوی است که بومی شرق آمریکای شمالی است. این گیاه که در گذشته برای مقاصد خوراکی، دارویی و تهیه رنگ به کار می‌رفته، در تمام بخش‌های خود سمی است مگر اینکه با روش‌های خاصی آماده‌سازی شود.
به گزارش راز بقا، ظاهر چشمگیر آن - ساقه‌های رنگین و خوشه‌های توت تیره - نمایانگر ترکیبی از نقش‌های بوم‌شناختی، اهمیت فرهنگی و ویژگی‌های شیمیایی پیچیده است. این متن به بررسی توصیف گیاه‌شناختی، کاربرد‌ها و سمیت، و اهمیت بوم‌شناختی آن می‌پردازد.
توصیف گیاه‌شناختی و زیستگاه
به گزارش راز بقا، سرخاب‌کولی آمریکایی گیاهی چندساله و علفی از تیره Phytolaccaceae است که معمولاً بین ۱٫۲ تا ۳ متر ارتفاع دارد. ساقه‌های آن محکم، صاف و به رنگ‌های سبز، قرمز یا بنفش دیده می‌شوند. برگ‌ها متناوب، بیضوی و تا ۳۰ سانتی‌متر طول دارند و هنگام له شدن بوی نامطبوعی ایجاد می‌کنند.
گل‌آذین آن خوشه‌هایی از گل‌های کوچک سبز مایل به سفید است که به توت‌های براق سیاه - بنفش تبدیل می‌شوند. این گیاه در محیط‌های مرطوب و آشفته مانند چراگاه‌ها، حاشیه جنگل‌ها، کنار حصار‌ها و زمین‌های متروکه رشد می‌کند. سرخاب‌کولی آمریکایی در بخش‌هایی از اروپا و آسیا طبیعی شده و به‌عنوان گیاهی مهاجم شناخته می‌شود.
سمیت، کاربرد‌های تاریخی و احتیاط‌های خوراکی
به گزارش راز بقا، تمام بخش‌های این گیاه - از ریشه، ساقه و برگ گرفته تا توت و دانه - حاوی ترکیبات سمی از جمله ساپونین‌ها، آلکالوئید‌ها (مانند فیتولاکسین و فیتولاکسوتوکسین) و لکتین‌ها هستند که می‌توانند باعث بروز علائمی مانند استفراغ، اسهال، فلج تنفسی و حتی مرگ شوند. در قرن نوزدهم، موارد مسمومیت ناشی از اشتباه گرفتن بخش‌هایی از این گیاه با گیاهان خوراکی مانند جعفری یا تربچه گزارش شده است.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
قارچ شیتاکه؛ بهترین قارچ دارویی و خوراکی برای تقویت سیستم ایمنی و سلامتی که کاشت آن سود زیادی دارد
با این حال، شاخه‌ها و برگ‌های جوان به‌طور سنتی چندین بار جوشانده و آب آن تعویض می‌شد تا میزان سم کاهش یابد و سپس در آشپزی نواحی جنوبی آپالاچیا (ناحیه‌ای در شرق آمریکای شمالی) مصرف می‌گردید. توت‌ها نیز گاهی در مربا یا پای استفاده می‌شدند، اما دانه‌ها باید برای جلوگیری از مسمومیت جدا می‌شدند.
در طب سنتی، از این گیاه برای ضماد، درمان مشکلات پوستی، روماتیسم، کاهش وزن و بیماری‌های دیگر استفاده می‌شده، گرچه علم پزشکی نوین اثربخشی آن را تأیید نکرده و مصرف آن را خطرناک می‌داند.
نقش بوم‌شناختی و سایر کاربرد‌ها
به گزارش راز بقا، از دیدگاه بوم‌شناسی، سرخاب‌کولی آمریکایی برای حیات وحش اهمیت دارد: توت‌های آن منبع غذایی مهمی برای پرندگانی مانند مرغ‌مقلد، کاردینال و باسترک‌هاست که نسبت به سموم آن مقاوم هستند و به پراکنش بذر کمک می‌کنند. این گیاه همچنین گرده‌افشان‌ها را جذب می‌کند و میزبان لارو پروانه‌هایی مانند بید پلنگی غول‌پیکر است. برخی ارقام این گیاه به‌دلیل خوشه‌های میوه و ساقه‌های زیبا در باغبانی ارزشمندند.
علاوه بر این، از این گیاه به‌عنوان منبع رنگ طبیعی استفاده می‌شده است؛ آب قرمز یا بنفش توت‌های آن برای رنگ‌آمیزی پارچه، نوشیدنی، کاغذ و حتی به‌عنوان جوهر در جنگ داخلی آمریکا به کار رفته است.
پژوهش‌های جدید در حال بررسی لکتین‌های آن (مانند میتوژن پوکوید) در آزمون‌های ایمنی‌شناسی و همچنین استفاده از سموم آن در کاربرد‌های ضدانگلی یا ضدسرطانی، و حتی کنترل گونه‌های مهاجم آبی مانند صدف‌های سیاه گورخری هستند.
عجیب‌ترین ویژگی‌های سرخاب‌کولی آمریکایی
به گزارش راز بقا، یکی از شگفت‌انگیزترین جنبه‌های سرخاب‌کولی آمریکایی دوگانگی فرهنگی و گیاه‌شناختی آن است. نام رایج «پوکه» از واژه آلگونکوئینی (مردمان آلگانکی که یک شاخه زبانی و قومی در آمریکای شمالی است) pocan به معنای «ریشه خون» گرفته شده که به رنگ قرمز تیره و اهمیت تاریخی آن اشاره دارد. این رنگ نه تنها جنبه تزئینی داشته، بلکه گفته می‌شود سربازان جنگ داخلی آمریکا با جوهر توت‌های این گیاه برای خانواده خود نامه می‌نوشتند.
در آشپزی، ظاهر خوراکی این گیاه فریبنده است وکوچک‌ترین خطا در آماده‌سازی می‌تواند مسمومیت شدید ایجاد کند. با این حال، در برخی مناطق جشنواره‌های سرخاب‌کولی آمریکایی برگزار می‌شده که این غذای سنتی را همراه با موسیقی جشن می‌گرفتند؛ حتی در ترانه‌هایی مانند Polk Salad Annie اثر تونی جو وایت که بعد‌ها توسط الویس پریسلی بازخوانی شد، به آن اشاره شده است.
ویژگی عجیب دیگر اینکه در حالی که این گیاه برای انسان و بسیاری از جانوران سمی است، توت‌های آن برای پرندگان بی‌ضرر و حتی مفید بوده و به گسترش آن کمک می‌کنند. همچنین، پژوهش‌ها نشان داده که سموم ریشه این گیاه می‌تواند به‌عنوان ابزار کنترل زیستی برای گونه‌های مهاجم آبی مانند صدف‌های سیاه گورخری استفاده شود.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
چوبک ایرانی؛ گونهای از چوبک که تنها در ایران رشد می‌کند و با ریشهاش صابون طبیعی میسازنند
دار مازو؛ نوعی بلوط مخصوص کرمانشاه و لرستان که اسهال را درمان می‌کند و بواسیر را تسکین میدهد
سوزن چوپان پاره پاره؛ یک گیاه زیبا که خونریزی را کاهش میدهد و به پرنده «درنا» شباهت دارد
تاتوره یا گل دیوانه؛ سمیترین گیاه دارویی جهان با خواص دارویی، توهمزا و مرگآور که باندهای خلافکار از آن استفاده می‌کنند!
گیاه شبح؛ عجیب‌ترین گیاه دارویی جهان معروف به «روح جنگل» که به شکل جادویی رشد می‌کند و پس از چند ساعت میمیرد
زول؛ گیاهی دارویی در کردستان و کرمانشاه که عرق و روغن آن بسیاری از بیماریها را درمان می‌کند
خَرزَهره؛ گیاهی بسیار زیبا و سمی که اقوام جنگجو در کرمانشاه از آن نیزه‌های زهرآلود می‌ساختند
زرشک سیاه؛ گونه کمیابی از زرشک که تنها در ایران یافت می‌شود و از زعفران هم نایابتر است
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان