کبک دری؛ بزرگ‌ترین کبک ایران با پر‌های خاکستری که نماد حیات وحش چهارمحال و بختیاری‌ست و آواز وهم‌آلودی دارد

راز بقا: کبک دری، با نام علمی Tetraogallus caspius و نام انگلیسی Caspian Snowcock، بزرگ‌ترین گونه کبک در ایران است. این پرنده‌ی کوهستانی، با ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود، همواره توجه دوستداران حیات‌وحش و پرنده‌نگاران ایرانی را جلب کرده است. کبک دری در ارتفاعات بالای ۱۸۰۰ تا ۳۰۰۰ متر زندگی می‌کند و زیستگاه اصلی آن مرز رویش درختان و نواحی برفی دائمی است.

صدای پرنده را اینجا بشنوید:

ویژگی‌های ظاهری کبک دری

به گزارش راز بقا، کبک دری پرنده‌ای بزرگ با طول بدن ۵۸ تا ۶۲ سانتی‌متر و گستردگی بال ۹۵ تا ۱۰۵ سانتی‌متر است. جنس نر و ماده شباهت زیادی به هم دارند، اما نر بزرگ‌تر است و مهمیز (برآمدگی سیخک مانند) روی تارسوس‌ها دارد. رنگ بدن پرنده بالغ خاکستری است و دارای نوار‌هایی از خال‌های بلوطی در پشت و رگه‌های طولی هم‌رنگ در پهلو‌ها است. این کبک در دهه هفتاد به عنوان نماد حیات وحش استان چهارمحال و بختیاری معرفی شد. 

سر و پس گردن خاکستری، گلو و نوار چشمی پهن سفید و نوار‌های خاکستری پررنگ در دو طرف گردن از دیگر ویژگی‌های شناسایی آن هستند. سینه خاکستری کمرنگ با لکه‌های سیاه و شاهپر‌های اولیه و ثانویه سفید با نوک تیره، هنگام پرواز به شکل لکه سفید بزرگی دیده می‌شوند. دم در پرواز قهوه‌ای مات با حاشیه بلوطی است و پوشپر‌های زیر آن سفید می‌باشد. بدن پرنده ماده کمرنگ‌تر و جوجه‌ها شباهت زیادی به ماده دارند، اما مات‌تر و با الگوی سر و گردن نامشخص‌تر هستند.

رژیم غذایی کبک دری

به گزارش راز بقا کبک دری از برگ، میوه، ساقه، ریشه و پیاز گیاهان تغذیه می‌کند. این رژیم غذایی انعطاف‌پذیر به پرنده اجازه می‌دهد در ارتفاعات کوهستانی و نواحی با پوشش گیاهی متنوع زندگی کند.

زیستگاه و پراکندگی کبک دری

زیستگاه اصلی کبک دری مناطق کوهستانی با شیب تند، پرتگاه‌ها، دره‌های عمیق و لکه‌های برفی است. پرنده معمولاً از مرز رویش درختان پایین‌تر نمی‌رود و بیشتر در نقاط باز و صخره‌ای دیده می‌شود. این کبک در رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس پراکندگی دارد و بیشتر در ارتفاعات بالاتر از ۱۸۰۰ متر یافت می‌شود.

رفتار و عادات زیستی کبک دری

کبک دری پرنده‌ای بسیار محتاط و اجتماعی نیست و معمولاً در دسته‌های کوچک مشاهده می‌شود. بیشتر زمان خود را راه رفتن یا دویدن بین تخته‌سنگ‌ها می‌گذارند و هنگام مواجهه با خطر، یا به ارتفاعات بالاتر می‌روند یا به سمت پایین پرواز می‌کنند. هنگام پرواز، دم خود را بالا نگه می‌دارند تا پوشپر‌های سفید زیر دمشان نمایان شود.

در زمستان، این پرندگان معمولاً در دسته‌های بزرگ‌تر جمع می‌شوند تا از سرمای شدید کوهستان در امان بمانند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

تیهو؛ پرنده‌‍ای زیبا و بیابان‌گرد ساکن ایران که عرب‌ها برای شکار آن و گوشتش میلیارد‌ها تومان هزینه می‌کنند

دراج؛ عمو زاده کبک و تیهو که بسیار زیباست و به خاطر گوشت خوشمزه‌اش شکار می‌شود

شبگرد بلوچی؛ عجیب‌ترین پرنده ایران با رفتار مرموز و غیرعادی که شب‌ها شکار می‌کند و استاد استتار است

تولید مثل و زادآوری کبک دری

به گزارش راز بقا فصل زادآوری کبک دری از اواخر فروردین آغاز می‌شود. این پرنده تک همسر است و آشیانه خود را با علوفه، خز و پر در گودال‌های کم عمق، روی زمین یا در پناه صخره‌ها، بوته‌ها و شکاف سنگ‌ها می‌سازد.

پرنده ماده بین ۶ تا ۸ و گاهی ۱۰ تخم می‌گذارد. تخم‌ها بیضی، صاف و صیقلی، با رنگ نخودی مایل به کرم و خال‌های قهوه‌ای مایل به قرمز هستند و ابعاد آنها حدود ۴۵ در ۶۵ میلی‌متر است. دوره تفریخ تخم‌ها حدود ۳۰ روز طول می‌کشد و جوجه‌ها با کرک پوشیده شده و مستقل از والدین هستند. جوجه‌ها در ابتدا در اطراف آشیانه می‌مانند و کم‌کم به ارتفاعات بالاتر مهاجرت می‌کنند.

اهمیت حفاظت و آگاهی

با توجه به زیستگاه خاص و محدود کبک دری، حفاظت از محیط زیست کوهستانی و جلوگیری از شکار غیرمجاز اهمیت بالایی دارد. این پرنده نماد تنوع زیستی ایران در مناطق کوهستانی است و نقش مهمی در اکوسیستم‌های آلپاین و کوهستانی دارد.

آگاهی‌رسانی به جوامع محلی و گردشگران درباره اهمیت کبک دری و نقش آن در اکوسیستم می‌تواند گامی مؤثر در حفظ این گونه ارزشمند باشد.