بزمجه بزرگ؛ چهارمین مارمولک بزرگ دنیا و معروف به «مهندس حفره» که پوستی شبیه صخره دارد و بیش از ۳۰ سال عمر می‌کند

راز بقا: بزمجه بزرگ (Perentie) یا بزمجه استرالیایی بزرگ‌ترین بزمجه بومی استرالیا و چهارمین مارمولک بزرگ جهان است. این جانور عضو خانواده‌ی Varanidae است و می‌تواند به طول ۲.۵ متر و وزنی بیش از ۲۰ کیلوگرم برسد. 

به گزارش راز بقا، بزمجه‌های بزرگ در مناطق خشک و نیمه‌خشک مرکز و غرب استرالیا زندگی می‌کنند و مکان‌هایی مانند صخره‌ها، دره‌ها و دشت‌های باز را ترجیح می‌دهند. با سرعت، چابکی و هوش بالا، بزمجه‌های بزرگ شکارچیان رده بالای اکوسیستم خود هستند و دامنه‌ی متنوعی از حیوانات را شکار می‌کنند و گاهی لاشه‌خواری نیز انجام می‌دهند. با وجود اندازه و مهارت‌های شکار، این مارمولک‌ها بسیار مرموز هستند و بسیاری از رفتار‌های آنها در طبیعت هنوز به‌طور کامل مطالعه نشده است.

ویژگی‌های فیزیکی و سازگاری‌ها

به گزارش راز بقا، بزمجه‌های بزرگ بدن‌های بلند و عضلانی دارند که با فلس‌های مقاوم پوشیده شده و آنها را در برابر ساییدگی و شکارچیان محافظت می‌کند. رنگ بدن آنها از زیتونی تا قهوه‌ای متغیر است و اغلب با نوار‌ها و لکه‌های کرم یا زرد تزئین شده که به آنها امکان استتار در محیط‌های خشک استرالیا را می‌دهد. 

اندام‌های قدرتمند و چنگال‌های تیز، بزمجه‌های بزرگ را قادر می‌سازد تا به‌راحتی از صخره‌ها بالا بروند و سوراخ‌هایی برای پناهگاه یا تخم‌گذاری حفر کنند.

سر بزمجه‌های بزرگ شکل گوه‌ای دارد و مجهز به فک قوی و دندان‌های اره‌ای تیز است که برای گرفتن و پاره کردن طعمه مناسب است. زبان دوشاخه‌ی آنها مانند سایر مارمولک‌ها، به تشخیص شیمیایی محیط کمک می‌کند و در شکار، مسیریابی و ارتباطات کاربرد دارد. 

با وجود جثه‌ی بزرگ، بزمجه‌های بزرگ بسیار سریع هستند و می‌توانند تا ۱۸ کیلومتر بر ساعت (۱۱ مایل بر ساعت) در مسیر‌های کوتاه بدوند، که به آنها امکان حمله به شکار یا فرار از تهدید‌ها را می‌دهد.

رفتار، تغذیه و استراتژی‌های شکار

به گزارش راز بقا، بزمجه‌های بزرگ روززی هستند و بیشتر در ساعات خنک صبح و عصر فعالیت می‌کنند تا از گرمای شدید محیط جلوگیری کنند. آنها عمدتاً گوشت‌خوار و فرصت‌طلب هستند و از پستانداران، پرندگان، خزندگان، تخم‌ها و حشرات تغذیه می‌کنند. همچنین گاهی لاشه‌خواری می‌کنند و انعطاف بالای غذایی دارند.

این مارمولک‌ها برای شکار از ترکیب کمین و سرعت استفاده می‌کنند. بزمجه‌های بزرگ اغلب طعمه را از فاصله تعقیب می‌کنند و با استفاده از استتار به سرعت به آن حمله می‌کنند. مشاهده شده که آنها حیوانات کوچک را با اندام‌های جلویی خود برمی‌گردانند یا با وزن بدنشان مهار می‌کنند. علاوه بر شکار زمینی، بزمجه‌های بزرگ می‌توانند از صخره‌ها و درختان کوتاه بالا بروند تا به لانه پرندگان دسترسی پیدا کنند یا از شکارچیان فرار کنند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بزمجه بنگال؛ برادر کوچک و باهوش‌تر اژد‌های کومودو که در بندرعباس زندگی می‌کند و عاشق تخم‌مرغ است!

بزمجه مرتنز؛ اژد‌های آبی استرالیا و ترسناک‌ترین بزمجه جهان که شبیه موجودات ماقبل تاریخ است

از نظر اجتماعی، بزمجه‌های بزرگ معمولاً تنها زندگی می‌کنند و فقط در فصل جفت‌گیری با یکدیگر تماس دارند. قلمرو خود را از طریق نمایش‌ها، شامل هیس کردن، تکان دادن دم و حالت بدن حفظ و دفاع می‌کنند. 

تولید مثل و اهمیت اکولوژیکی

به گزارش راز بقا، بزمجه‌های بزرگ حدود ۶ تا ۷ سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند. در فصل جفت‌گیری، نر‌ها برای دسترسی به ماده‌ها با هم رقابت می‌کنند و از وزن بدن، ضربه‌های دم و گاز گرفتن به عنوان نمایش استفاده می‌کنند. ماده‌ها تا ۲۰ تخم در سوراخ یا حفره‌های طبیعی می‌گذارند که پس از چند ماه تفریخ می‌شوند. نوزادان کاملاً مستقل به دنیا می‌آیند و از همان ابتدا قادر به شکار حشرات و مارمولک‌های کوچک هستند.

به عنوان شکارچیان رده بالا، بزمجه‌های بزرگ نقش مهمی در کنترل جمعیت حیوانات کوچک و متوسط مناطق خشک دارند. فعالیت‌های تغذیه‌ای آنها به چرخه‌ی مواد مغذی و حفظ تعادل اکوسیستم کمک می‌کند. با وجود اهمیت اکولوژیکی، پرنتی‌ها گاهی با تهدیداتی مانند تخریب زیستگاه، گونه‌های مهاجم مانند روباه و گربه، و شکار انسان مواجه‌اند. تلاش‌های حفاظتی بر حفظ زیستگاه و بقا این مارمولک‌های نمادین استرالیا متمرکز است.

عجیب‌ترین ویژگی‌های بزمجه‌های بزرگ

غول‌پیکر، اما چابک: با وجود وزنی بیش از ۲۰ کیلوگرم، بزمجه‌های بزرگ قادرند با سرعت زیاد بدوند و در موقعیت‌های شکار یا فرار، به سرعت تغییر مسیر دهند.

زبان کارآگاه: بزمجه‌های بزرگ مانند مارها، از زبان دوشاخه برای «چشیدن» هوا و تشخیص رد شیمیایی طعمه، جفت یا شکارچی استفاده می‌کنند.

دزد تخم: آنها گاهی لانه سایر خزندگان و پرندگان را می‌دزدند و تخم‌ها را با چنگال‌های قوی خود برمی‌گردانند و می‌خورند.

ضربه دم: هنگام تهدید، دم خود را به سرعت می‌چرخانند و ضربه می‌زنند که می‌تواند حیوانات کوچک را زخمی کند یا شکارچی را بازدارد.

طول عمر طولانی: در طبیعت بیش از ۲۰ سال زندگی می‌کنند و برخی در اسارت تا ۳۰ سال عمر می‌کنند. 

خوردن هم‌گونه‌ها: بزمجه‌های بزرگ گاهی به نوزادان کوچک همان گونه خود حمله می‌کنند و آنها را می‌خورند، رفتار فرصت‌طلبانه شدیدی از خود نشان می‌دهند.

مهندس حفره‌ها: بزمجه‌های بزرگ حفره‌های گسترده‌ای برای تخم‌گذاری یا فرار از گرما حفر می‌کنند، که نشان از هوش و توانایی مهندسی آنها دارد.

اهمیت فرهنگی: بومیان استرالیا بزمجه‌های بزرگ را حیوانات مهمی می‌دانند و در داستان‌ها و دانش سنتی شکار خود جایگاه ویژه‌ای به آنها داده‌اند.