خرس پوزه‌کوتاه؛ بزرگترین خرس تاریخ سیاره زمین که ۱۰۰۰ کیلو وزن داشت و کابوس انسان‌های اولیه بود

راز بقا: خرس پوزه‌کوتاه با نام علمی Arctodus simus یکی از شگفت‌انگیزترین و درعین‌حال اسرارآمیزترین پستاندارانی است که تاکنون روی زمین زندگی کرده‌اند. این خرس غول‌پیکر میلیون‌ها سال در آمریکای شمالی تا آمریکای مرکزی پرسه می‌زد و در دشت‌های پهناور عصر یخبندان یکی از ترسناک‌ترین جانوران شکارچی یا لاشه‌خوار آن دوران به‌حساب می‌آمد.

به گزارش راز بقا، اندازه بزرگ، قدرت بی‌نظیر و ظاهر خاص این خرس باعث شده در میان دانشمندان و علاقه‌مندان به دنیای ماقبل تاریخ شهرتی افسانه‌ای پیدا کند. در این مقاله نگاهی جامع به ویژگی‌ها، زیستگاه، رفتار، رژیم غذایی، علت انقراض و یافته‌های علمی جدید درباره این خرس بزرگ‌جثه خواهیم داشت.

زیست و زمان حضور این خرس در زمین

فسیل‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که خرس پوزه‌کوتاه از حدود ۱.۵ تا ۱.۶ میلیون سال پیش وارد صحنه تکاملی شد و تا پایان دوره پلیستوسن، یعنی حدود ۱۱ هزار سال پیش، به زندگی ادامه داد. این بازه زمانی با دوره‌های مختلف یخبندان و سرد شدن‌های مکرر زمین هم‌زمان بود؛ بنابراین Arctodus simus در شرایط سخت اقلیمی و در رقابت با جانوران عظیم‌الجثه‌ای مانند ماموت‌ها، بیزون‌های غول‌پیکر، ببر دندان‌خنجری و گرگ‌های عظیم زندگی می‌کرد.

به گزارش راز بقا زیستگاه اصلی این حیوان مناطق وسیعی از آمریکای شمالی بود؛ از آلاسکا و کانادا گرفته تا ایالات متحده و حتی بخش‌هایی از آمریکای مرکزی. گستردگی حضور آن نشان‌دهنده توانایی بالای سازگاری این خرس با شرایط متفاوت آب‌وهوایی و غذایی است.

ویژگی‌های ظاهری؛ غولی هم‌قد انسان

آنچه باعث شهرت جهانی خرس پوزه‌کوتاه شده، اندازه شگفت‌انگیز آن است. به گزارش راز بقا بر اساس بررسی اسکلت‌های فسیلی، این خرس یکی از بزرگ‌ترین پستانداران گوشت‌خوار زمینی به شمار می‌رود. وزن آن در بزرگ‌ترین نمونه‌ها به ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلوگرم می‌رسید؛ یعنی تقریباً هم‌اندازه یا حتی بزرگ‌تر از برخی گونه‌های خرس قطبی امروزی.

این حیوان وقتی روی چهار دست‌وپا راه می‌رفت، ارتفاعی تقریباً برابر با قد یک انسان بالغ داشت. اگر روی دو پا می‌ایستاد، ارتفاعش ممکن بود به ۳ تا ۳.۵ متر برسد؛ اندازه‌ای که حتی تصورش هم بزرگ و ترسناک است. پا‌های بلند، قامت کشیده و جمجمه‌ای پهن با پوزه کوتاه از ویژگی‌های اصلی ظاهری آن محسوب می‌شدند. وزن این خرس هزار کلیوگرم بود. 

پوزه کوتاه این خرس باعث شده نامش چنین باشد، اما این کوتاهی به معنای ضعف یا کوچکی فک نبود. برعکس، جثه بزرگ و عضلات قدرتمند فک امکان گاز گرفتن بسیار قوی را در اختیارش قرار می‌داد.

رفتار و سبک زندگی

یکی از مهم‌ترین پرسش‌های علمی درباره Arctodus simus این است که آیا این حیوان یک شکارچی فعال بوده یا بیشتر لاشه‌خوار و همه‌چیزخوار؟ سال‌های طولانی بسیاری از دانشمندان تصور می‌کردند که این خرس به دلیل سرعت بالا، پا‌های بلند و جثه عظیم یک شکارچی غالب در دشت‌ها بوده است. این باور بر اساس شکل استخوان‌بندی و حدس‌های اولیه درباره قدرت عضلات پا صورت گرفته بود.

اما پژوهش‌های جدیدتر نشان داده‌اند که احتمالاً رفتار غذایی این خرس پیچیده‌تر از یک شکارچی خالص بوده است. تحلیل‌های ایزوتوپی روی استخوان‌ها نشان می‌دهد که رژیم غذایی این حیوان ترکیبی از گوشت و مواد گیاهی بوده. برخی دانشمندان معتقدند که جثه بزرگ احتمالاً او را به یک لاشه‌خوار قوی تبدیل کرده بود که می‌توانست سایر شکارچیان را از لاشه‌ها دور کند. به بیان دیگر، شاید Arctodus simus بیشتر با اتکا به قدرتش غذا به دست می‌آورد تا سرعت یا مهارت شکار.

البته این به معنای ناتوانی او در شکار نیست. جثه بزرگ و سرعت بالای او می‌توانست شکار‌هایی مانند بیزون‌ها یا اسب‌های وحشی را هدف قرار دهد. اما با کاهش گونه‌های بزرگ در پایان عصر یخبندان، این توانایی احتمالاً به‌تنهایی برای بقا کافی نبود.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

بَلوچی‌دَد؛ غول افسانه‌ای اهل بلوچستان که بزرگ‌ترین پستاندار خشکی تاریخ لقب گرفته است

خرس‌دد؛ جانور ۱۶۰۰ کیلویی با ۳.۵ متر قد مشهور به «زباله جمع‌کن» که بزرگترین خرس تاریخ سیاره زمین بود

تک‌شاخ سیبری؛ کرگدن ماقبل تاریخ با ۴.۵ تن وزن و تک‌شاخ ۲ متری که با نئاندرتال‌ها زندگی می‌کرد

رقابت با انسان و دیگر شکارچیان

به گزارش راز بقا خرس پوزه‌کوتاه یکی از حیواناتی است که انسان‌های اولیه نیز هم‌زمان با آن زندگی می‌کرده‌اند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد احتمالاً انسان‌ها و این خرس در برخی مناطق بر سر منابع غذایی رقابت می‌کردند. دسترسی به لاشه‌ها، شکار‌های احتمالی و دامنه فعالیت مشابه می‌توانست باعث برخورد میان آنها شود.

علاوه بر انسان، حضور شکارچیان بزرگی مانند گربه دندان‌خنجری، گرگ مخوف (Dire wolf) و حتی خرس قهوه‌ای رقیبان جدی برای این گونه بودند. با سرد شدن یا گرم شدن دوره‌ای زمین، الگو‌های غذایی تغییر می‌کرد و این رقابت شدیدتر می‌شد.

دلایل انقراض؛ پایان عصر غول‌ها

انقراض خرس پوزه‌کوتاه تقریباً هم‌زمان با پایان آخرین عصر یخبندان اتفاق افتاده است. دانشمندان چند دلیل اصلی را برای این انقراض مطرح می‌کنند:

تغییرات شدید اقلیمی

با گرم‌تر شدن زمین و پایان عصر یخبندان، اکوسیستم‌ها دستخوش تغییر شدند. زیستگاه‌های گسترده سرد و پوشیده از چمن جای خود را به جنگل‌ها و مناطق گرم‌تر دادند. این تغییرات منابع غذایی خرس را کاهش داد.

کاهش جانوران بزرگ

بسیاری از حیوانات بزرگ‌جثه آن دوران مانند ماموت‌ها، بیزون‌های قدیمی، اسب‌های باستانی و شتر‌های آمریکایی منقرض شدند. با کاهش این منابع، خرس پوزه‌کوتاه نیز با کمبود غذا روبه‌رو شد.

رقابت با خرس قهوه‌ای

در آن زمان، خرس‌های قهوه‌ای و گریزلی رو به گسترش بودند. این خرس‌های چابک‌تر و همه‌چیزخوار سازگاری بیشتری با محیط جدید داشتند و ممکن است رقابت غذایی، شانس بقا را از خرس پوزه‌کوتاه گرفته باشد.

فشار انسانی

هرچند هنوز شواهد مستقیم شکار Arctodus توسط انسان محدود است، اما حضور انسان در قلمرو او و افزایش جمعیت انسانی در آمریکای شمالی احتمالاً به کمبود بیشتر غذا و رقابت منجر شده است.

خرس پوزه‌کوتاه یکی از شگفت‌انگیزترین غول‌های عصر یخبندان است؛ حیوانی با جثه‌ای عظیم، ظاهری متفاوت و نقشی مهم در اکوسیستم‌های باستانی آمریکای شمالی. این خرس، که بعضی آن را بزرگ‌ترین گوشت‌خوار زمینی در تاریخ می‌دانند، حدود ۱۱ هزار سال پیش همراه با بسیاری از جانوران ماقبل تاریخ منقرض شد. امروزه فسیل‌های باقی‌مانده از این خرس نه‌تنها داستان زندگی یک غول باشکوه را روایت می‌کنند، بلکه سرنخ‌های ارزشمندی درباره تغییرات اقلیمی و تکامل حیات روی زمین در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند.