عجیب اما واقعی؛ اورست بلندترین قله جهان نیست!

راز بقا: کسانی که چنین حسی را تجربه کرده‌اند، می‌گویند هیچ چیز شبیه آن نیست که به قله یک کوه برسید و در حالی که نفسی تازه می‌کنید، به منظره زیر پای خود بنگرید. گل سرسبد قله‌های زمین هم، متعلق به کوه اورست در رشته کوه‌های هیمالیا است. اما این به‌اصطلاح بلندترین کوه زمین، در مقابل کوه‌های مرتفع دیگر منظومه شمسی، اصلا به حساب نمی‌آید. حتی بسته به نحوه‌ی محاسبه ارتفاع، بلندترین کوه سیاره ما هم نیست.

بلندترین کوه منظومه شمسی

به گزارش راز بقا؛ منظومه شمسی، سیارات سنگی زیادی ندارد: فقط ۴ سیاره که بزرگ‌ترین آن‌ها زمین است. اما بلندترین کوه منظومه شمسی، کوه المپوس (Olympus Mons) در مریخ قرار دارد. شاید باورش سخت باشد؛ ولی این آتشفشان چینه‌ای، تا ارتفاع ۲۵.۷ کیلومتری، آسمان مریخ را می‌شکافد. سیاره سرخ، کوه‌های آتشفشانی عظیم دیگری هم دارد؛ اما این‌یکی، غول مرحله آخر است.

شگفتی‌های المپوس به همین‌جا ختم نمی‌شود. دهانه یا حفره‌ی نوک این کوه، ۸۰ کیلومتر قطر دارد. قطر دامنه المپوس هم به حدود ۵۵۰ کیلومتر می‌رسد. در این تصویر، می‌توانید ابعاد آن را با مساحت کشور فرانسه مقایسه کنید!

چرا کوه المپوس این‌قدر بزرگ است؟

المپوس حدود سه برابر بلندتر از اورست، اما قطر سیاره مریخ، نصف زمین است. برای سیاره کوچکی مثل مریخ، وجود چنین کوه عظیمی عجیب به‌نظر می‌رسد. دانشمندان، اما دلایلی را برای رشد افسارگسیخته آن مطرح کرده‌اند.

نخست این‌که مریخ از لحاظ آتشفشانی، بسیار فعال‌تر از زمین است. هر چند سیاره ما هم در گذشته‌های دور، فعالیت آتشفشانی شدیدی داشت، اما این دوره در مریخ به‌طور قابل توجهی، طولانی‌تر بوده است.

همچنین صفحه‌های تکتونیکی مریخ، بسیار آهسته‌تر از زمین حرکت می‌کنند. این باعث شکل‌گیری و دوام کوه‌های عظیم می‌شود. در حالی که روی زمین، کوه‌های عظیم می‌توانند به زیر صفحات تکتونیکی کشیده شوند؛ پدیده‌ای که فرورانش (subduction) نامیده می‌شود.

سوم این‌که شدت نیروی گرانش در مریخ، فقط ۳۸ درصد زمین است؛ اختلافی که از تفاوت جرم این دو سیاره نشات می‌گیرد. برخی سیاره‌شناسان باور دارند همین شدت جاذبه کمتر، به کوه‌های مریخ اجازه می‌دهد بیشتر رشد کنند؛ چرا که ماگمای آن‌ها به‌اندازه کوه‌های زمین، به پایین کشیده نمی‌شود.

برآیند تمام این‌ها، المپوس را به بلندترین کوه منظومه شمسی تبدیل کرده و برای چند میلیارد سال نیز همین‌طور باقی مانده است.

بلندترین کوه سیاره زمین

شاید شما، این لقب را شایسته اورست بدانید؛ کوهی که قله آن در ارتفاع ۸۴۸۴ متری قرار دارد. ولی بلندی کوه آتشفشانی مائونا کیا در هاوایی، ۱۰ هزار و ۲۱۰ متر است. البته حدود ۶۰۰۰ متر آن زیر آب پنهان شده و برای همین است که از اورست، به‌عنوان بلندترین کوه زمین اسم برده می‌شود.

اما اگر بخواهیم خیلی فنی صحبت کنیم، باید این عنوان را به چیمبورازو بدهیم؛ یک آتشفشان چینه‌ای در اکوادور! به‌علت شکل خاص کره زمین و برآمده بودن بخش مرکزی آن، ارتفاع این کوه ۲۰۷۲ متر بیشتر از اورست و ۷۱۰ متر بیشتر از مائونا کیا است.