کشف حیرت‌انگیز؛ صحرای بزرگ آفریقا ۴ هزار سال پیش جنگلی سرسبز بود!

راز بقا: صحرای «عتبای» در شرق سودان هرچند امروز ممکن است مکانی بی‌آب و علف و به شدت خشک به نظر برسد، با این حال آثار هنر صخره‌ای که به تازگی در این صحرا کشف شده‌اند نشان می‌دهند این منطقه روزگاری سرزمینی سرسبز، پر آب و مراتع و حیوانات مختلف بوده است.

باستان‌شناسان دانشگاه مک‌کواری استرالیا می‌گویند ۱۶ صخره حکاکی‌شده را بیابان‌های اطراف وادی حلفا در شمال سودان و در نزدیکی مرز با مصر پیدا کرده‌اند.

در میان نگاره‌های نقش‌بسته بر روی صخره‌های سنگی، محققان تصاویری از انسان، بز کوهی، فیل و زرافه پیدا کرده‌اند. علاوه بر آن‌ها همچنین به صورت مکرر تصویر گاو نیز وجود داشته که البته وقتی آب و هوای فوق‌العاده خشک فعلی صحرای عتبای را در نظر بگیرید، بسیار شگفت‌انگیز می‌نماید.

امروزه این منطقه در سال تقریباً هیچ بارانی را دریافت نمی‌کند و به همین خاطر دامداری در آن غیرممکن است. با این حال، هنر صخره‌ای نشان می‌دهد که گاوداری موضوعی رایج در زندگی روزمره در این منطقه تا هزاره سوم قبل از میلاد بوده است.

دکتر جولین کوپر، محققی که سرپرستی تیم باستان‌شناس را بر عهده داشت، در این باره می‌گوید: «پیدا کردن تصاویر گاو‌هایی که روی دیواره‌های صخره‌ای این صحرا حکاکی شده بودند گیج‌کننده بود. زیرا این حیوانات به آب فراوان و مرتع نیاز دارند و در محیط خشک و سوزان صحرای امروز زنده نمی‌مانند».

وی اضافه کرد: «حضور گاو در هنر صخره‌ای یکی از مهم‌ترین شواهدی است که نشان می‌دهد این منطقه زمانی جزو ‘صحرای سبز’ به حساب می‌آمده است.»

بین ۱۵ هزار تا تقریباً ۵ هزار سال پیش، قاره آفریقا در نتیجه تغییرات دوره‌ای در مدار زمین به دور خورشید با افزایش بارندگی‌های موسمی تابستانی مواجه شد. دوره‌ای که به اصطلاح آن را «دوره پربارش نوسنگی» می‌نامند.

در این بازه زمانی بارش‌های متوالی باران این قاره را به یک سرزمین پوشیده از مراتع علف و دریاچه‌های آب شیرین تبدیل کرد و منجر به ایجاد منطقه موسوم به «صحرای سبز» یا «صحرای خیس» شد.

با پایان یافتن این دوره مرطوب، تغییرات شدیدی در دورنمای منطقه ایجاد شد و همین امر یک نوع دگرگونی بنیادی را در زندگی بسیاری از مردم و حیوانات این ناحیه پدید آورد.

دکتر کوپر در این باره می‌گوید: «صحرای عتبای در اطراف وادی حلفا، جایی که هنر صخره‌ای جدید در آن‌جا کشف شده است، تقریباً به طور کامل خالی از سکنه شد. کسانی که باقی مانده بودند از گاوداری دست برداشتند و به گوسفند و بز بسنده کردند.»

وی اضافه کرد: «این امر می‌تواند پیامد‌های عمده‌ای بر تمام جنبه‌های زندگی انسان داشته باشد؛ از رژیم غذایی و ذخایر شیر محدود گرفته تا الگو‌های مهاجرتی خانواده‌های گله‌دار و هویت و معیشت کسانی که به گاو‌های خود وابسته بودند.»

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «The Journal of Egyptian Archaeology» منتشر شده است.