«ویکونا» یا شترچه؛ حیوان ملی پرو که عاشق آب نمک است و گران‌ترین پشم دنیا را دارد

راز بقا: ویکونا که در زبان فارسی به آن «شترچه» هم می‌گویند یکی از دو گونه شتر وحشی آمریکای جنوبی است که در مناطق مرتفع کوهستانی رشته کوه‌های آند زندگی می‌کنند. نوع دیگر «گواناکو» است که در ارتفاعات پایین‌تر زندگی می‌کند. ویکونا‌ها از خویشاوندان لاما هستند و در حال حاضر تصور بر این است که جد وحشی آلپاکا‌های اهلی هستند که پوشش خاص خود را توسعه داده‌اند. 

به گزارش راز بقا، ویکونا‌ها مقدار کمی پشم بسیار ظریف تولید می‌کند که بسیار گران است، زیرا حیوان را فقط می‌توان هر سه سال یکبار پشم‌چینی کرد و باید از طبیعت گرفته شود. پشم ویکونا بسیار نرم و گرم است. اینکا‌ها برای ویکونا به دلیل پشمشان ارزش زیادی قائل بودند و پوشیدن لباس ویکونا برای هر کسی غیر از خانواده سلطنتی خلاف قانون بود. امروزه ویکونا حیوان ملی پرو است و بر روی لباس ارتش پرو قرار گرفته است.

هم در زمان حاکمیت اینکا‌ها و هم امروزه، ویکونا‌ها توسط قانون محافظت می‌شدند، اما در دوره میانی به شدت شکار شدند. در زمان اعلام خطر انقراض آن‌ها در سال ۱۹۷۴، تنها حدود ۶۰۰۰ حیوان باقی مانده بود. امروزه، جمعیت ویکونا‌ها به حدود ۳۵۰۰۰۰ نفر رسیده است و اگرچه سازمان‌های حفاظت از طبیعت سطح طبقه‌بندی تهدیدات آن را کاهش داده‌اند، آن‌ها همچنان خواستار برنامه‌های حفاظتی فعال برای محافظت از جمعیت در برابر شکار غیرقانونی، از دست دادن زیستگاه و سایر تهدید‌ها هستند.

پیش از این تصور می‌شد که ویکونا اهلی نشده و لاما و آلپاکا هر دو به عنوان نوادگان گواناکو به حساب می‌آمدند. با این حال، تحقیقات DNA منتشر شده در سال ۲۰۰۱ نشان داده که آلپاکا ممکن است دارای والدین ویکونا باشد. امروزه، ویکونا عمدتاً وحشی است، اما مردم محلی هنوز مراسم خاصی را با این موجودات انجام می‌دهند، از جمله مراسم باروری.

ویکونا ظریف‌تر و زیباتر از گواناکو و البته کوچک‌تر است. یک عنصر کلیدی متمایز کننده مورفولوژی، ریشه‌های دندان‌های ثنایای بهتر توسعه یافته گواناکوست. موی بلند و پشمی ویکونا در پشت قهوه‌ای تیره است، در حالی که مو‌های گلو و سینه سفید و کاملا بلند است. سر کمی کوتاهتر از گواناکو و گوش‌ها کمی بلندتر است. طول سر و بدن از ۱.۴۵ تا ۱.۶۰ متر متغیر است. ارتفاع تا شانه از ۷۵ تا ۸۵ سانتی متر است. وزن آن نیز بین ۳۵ تا ۶۵ کیلوگرم است. مهمترین شکارچیان ویکونا کوگار یا همان شیرکوهی و کولپئو یا گرگ آند می‌شود. 

ویکونا بومی آند مرکزی در آمریکای جنوبی است. آن‌ها در پرو، شمال غربی آرژانتین، بولیوی و شمال شیلی یافت می‌شوند. جمعیتی کوچکتر و معرفی شده در مرکز اکوادور زندگی می‌کنند. آن‌ها در ارتفاعات ۳۲۰۰ تا ۴۸۰۰ متر زندگی می‌کنند. ویکونا در روز از دشت‌های چمن‌زار کوه‌های آند تغذیه می‌کنند، اما شب‌ها را در دامنه‌ها می‌گذرانند. در این مناطق فقط علف‌های فقیر، سخت، دسته‌ای و فستوکا رشد می‌کنند. پوشش ضخیم، اما نرم ویکونا باعث شده که بتواند لایه‌های هوای گرم را در نزدیکی بدن خود به دام بیاندازد تا بتواند دمای انجماد را تحمل کند.

خلق و خو و رفتار ویکونا

رفتار ویکونا شبیه رفتار گواناکو‌ها است. آن‌ها حیواناتی بسیار خجالتی هستند و به دلیل شنوایی خارق‌العاده‌شان، به راحتی توسط مهاجمان تحریک می‌شوند. آن‌ها مانند گواناکو‌ها اغلب سنگ‌ها و سنگ‌های آهکی را که سرشار از نمک هستند لیس می‌زنند و همچنین آب نمک می‌نوشند. ویکونا‌ها حیوانات بسیار تمیزی هستند و مدفوع خود را همیشه در یک مکان می‌ریزند. رژیم غذایی آن‌ها عمدتاً از علف‌های کم ارتفاع تشکیل شده است که به صورت توده روی زمین رشد می‌کنند. 

این حیوانات خارق العاده در گروه‌های خانوادگی متشکل از یک نر، ۵ تا ۱۵ ماده و بچه‌هایشان زندگی می‌کنند. هر گروه قلمرو مخصوص به خود را در حدود ۱۸ کیلومتر مربع دارد که بسته به در دسترس بودن غذا می‌تواند نوسان داشته باشد. 

به گزارش راز بقا؛ جفت گیری معمولاً در ماه‌های مارس تا آوریل اتفاق می‌افتد و پس از یک دوره بارداری حدود ۱۱ ماهه، ماده یک بچه ویکونا به دنیا می‌آورد که حدود ۱۰ ماه او را تغذیه می‌کند. بچه ویکونا در حدود ۱۲ تا ۱۸ ماهگی مستقل می‌شود. نر‌های جوان گروه‌های مجرد تشکیل می‌دهند و ماده‌های جوان به دنبال دسته‌ای برای پیوستن می‌گردند. این امر از رقابت درون گونه‌ای و همخونی جلوگیری می‌کند. 

پشم ویکونا

پشم ویکونا به دلیل گرم بودنش بسیار محبوب است و برای پوشاکی مانند جوراب، ژاکت، اکسسوری، شال، کت و کت و شلوار و اثاثیه منزل مانند پتو استفاده می‌شود. خواص آن ناشی از فلس‌های ریز روی الیاف توخالی و پر از هوا است که باعث می‌شود آن‌ها به هم متصل شوند و هوای عایق را به دام بیندازند. ویکونا‌ها برخی از بهترین الیاف جهان را با قطر ۱۲ میکرومتر دارد. الیاف بز‌های کشمیری ۱۴ تا ۱۹ میکرومتر است، در حالی که قطر الیاف خرگوش آنگورا ۸ تا ۱۲ میکرومتر است و الیاف کرک تبتی آنتلوپ تبتی یا چیرو از ۹ تا ۱۲ میکرومتر است.