اسب شوالسکی؛ تنها اسب واقعا وحشی جهان که حیوان مقدس مغولستان است

راز بقا: «اسب‌های شوالسکی»، اسب‌های در معرض خطر انقراضی هستند که در مغولستان یافت می‌شوند و به عنوان آخرین اسب واقعا وحشی شناخته می‌شوند. شوالسکی به نوعی حیوان مقدس مغولستان شناخته می‌شود. اما زیستگاه اصلی و واقعی آنها استپ‌های قزاقستان است. این اسب‌ها می‌توانند در زمستان‌های سخت مانند زمستان‌های قزاقستان که دمای آن به زیر ۳۰ درجه سانتی‌گراد (من‌های ۲۲ فارنهایت) کاهش می‌یابد و غذا کمیاب می‌شود، مقاومت کنند.

به گزارش راز بقا، زمانی تصور می‌شد آن‌ها اجداد اسب‌های اهلی هستند، اما بررسی‌ها نشان داد که آن‌ها در واقع پسرعمو‌های دور اسب‌های اهلی هستند. DNA میتوکندری این اسب‌ها نشان می‌دهد که آن‌ها از اجداد مشترک حدود ۵۰۰۰۰۰ سال پیش جدا شده اند.

این حیوان عموماً به نام «اسب شوالسکی» یا به اختصار «اسب» P شناخته می‌شود، اما مغولی‌ها آن را «تاخی» می‌گویند که به معنای روح یا شایسته پرستش است. اسب شوالسکی به هیچ عنوان قابلیت سواری ندارد و اهلی نمی‌شود و حتی زین کردن آن نیز دشوار است. اسب شوالسکی بسیار وحشی است و در حالی که اسیر شده و گهگاه در باغ وحش‌ها محصور شده، اما هرگز رام نشده است. این تنها اسب واقعا وحشی موجود است. اسب‌های دیگری که به عنوان وحشی (wild) تصور می‌شوند در واقع غیراهلی (feral) هستند.

تاریخچه اسب شوالسکی

اسب‌های وحشی از نوع شوالسکی در هنر غار‌های اروپایی که قدمت آن به ۲۰۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، ظاهر شده‌اند، اما تحقیقات ژنتیکی یک نمونه ۳۵۸۷۰ ساله از یکی از این غار‌ها نشان داد که با دودمان اسب‌های منقرض شده ایبری و اسب خانگی مدرن ارتباط نزدیک دارد. این امر بدین معناست که این اسب شوالسکی نیست که در این هنر غار به تصویر کشیده نشده است. 

اسکلت‌های اسب متعلق به هزاره‌های پنجم تا سوم پیش از میلاد، که در آسیای مرکزی یافت می‌شوند، با گستره‌ای از اورال‌های جنوبی و آلتای، متعلق به دودمان ژنتیکی اسب پرژوالسکی هستند. اسب‌های این دودمان که در مکان‌های باستان‌شناسی فرهنگ بوتای کالکولیتیک یافت می‌شوند، قابل توجه است. مکان‌هایی که مربوط به اواسط هزاره چهارم قبل از میلاد هستند، شواهدی از اهلی‌سازی اسب را نشان می‌دهند. 

این گونه از نام یک سرهنگ روسی لهستانی تبار به نام نیکولای پرژوالسکی (۱۸۳۹-۱۸۸۸) گرفته شده است. او که یک کاشف و طبیعت‌شناس بود، جمجمه و پوست حیوانی را که در سال ۱۸۷۸ در گوبی در نزدیکی مرز امروزی چین و مغولستان به ضرب گلوله کشته شده بود، به‌دست آورد و برای مشاهده آن در طبیعت به زونگاریا یا همان چین شمالی سفر کرد. 

اسب در سال ۱۸۸۱، توصیف علمی رسمی دریافت کرد و توسط ایوان سمیونوویچ پولیاکوف بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده و همچنین توصیفات شوالسکی «ایکوس شوالسکی» نام گرفت، این در حالی بود که در سال ۱۸۸۴، تنها نمونه این اسب در اروپا یک نمونه حفظ شده در موزه آکادمی علوم روسیه در سن پترزبورگ بود.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

اسب بارکش؛ بزرگترین اسب جهان با دو متر قد و ۱۰۰۰ کیلو وزن!

اسب مارواری؛ اسب هندی عجیبی که گوش‌هایش به هم چسبیده و قرن‌ها ممنوع‌الخروج بودند!

این توصیفات و داده‌ها در سال ۱۸۹۴ تکمیل شد، زمانی که برادران گروم - گرژیمیلو چندین پوست و جمجمه را به سنت پترزبورگ بازگرداندند و شرحی از رفتار اسب در طبیعت ارائه کردند. تعدادی از این اسب‌ها در حدود سال ۱۹۰۰ توسط کارل هاگن‌بک اسیر شدند و در باغ‌وحش‌ها قرار گرفتند و این اسب‌ها به همراه یکی دیگر از اسب‌هایی که بعدا اسیر شد، تکثیر شدند تا جمعیت امروزی را شکل دهند.

ویژگی‌های اسب شوالسکی

اسب‌های شوالسکی قدشان بین ۱.۳ تا ۱.۵ متر و طول‌شان ۲.۲ تا ۲.۶ متر است. وزن متوسط این اسب‌ها بین ۲۵۰ تا ۳۶۰ کیلوگرم است. اسب شوالسکی در مقایسه با اسب‌های اهلی، پا‌های کوتاه‌تر دارد و نسبت به بستگان اهلی‌اش بسیار کوچک‌تر و کوتاه‌تر است.

پوشش عموماً به رنگ مات با ویژگی‌های پانگاره است که از قهوه‌ای تیره در اطراف یال تا قهوه‌ای کم رنگ در پهلو‌ها و زرد مایل به سفید در شکم و همچنین دور پوزه با رنگ متفاوت است. 

پا‌های اسب پرژوالسکی غالباً راه راه کم رنگ است که نمونه‌ای از نشانه‌های ابتدایی اسب به شمار می‌رود. یال قائم است و به جلو امتداد نمی‌یابد، در حالی که دم آن حدود ۹۰ سانتی‌متر طول دارد، پایه دم اسب بلندتر و مو‌های کوتاه‌تری نسبت به اسب‌های اهلی دارد.

سُم اسب شوالسکی در پا‌های جلو بلندتر است و شاخک‌های ضخیم‌تری نسبت به اسب‌های وحشی دارد، عاملی که سازگاری و عملکرد سم را در زمین بهبود می‌بخشد. 

اسب‌های شوالسکی می‌توانند تا ۳۶ سال عمر کنند. در طبیعت، اسب‌های شوالسکی از علف‌ها و برگ‌های درختان بوته‌ای چرا می‌کنند. آن‌ها مانند گورخر‌ها و الاغ‌ها تخمیر کننده‌های پسین‌روده هستند، به این معنی که نیاز به مصرف مقدار زیادی آب و مواد غذایی با کیفیت پایین دارند.

جفت‌گیری اسب شوالسکی

این گونه اغلب در گروه‌هایی زندگی می‌کند که شامل چندین مادیان، یک اسب نر غالب و فرزندان آن‌ها است. همچنین ممکن است نریان‌های جوان تری در حاشیه گله یا در یک گله مجرد وجود داشته باشند. این نریان‌های جوان تنها در صورتی مجاز به تولید مثل خواهند بود که نریان غالب را شکست دهند. هنگامی که فرزندان به سن تولید مثل می‌رسند، آن‌ها را از گله بیرون می‌کنند.

اسب‌های اهلی به صورت فصلی جفت‌گیری می‌کنند و فصول جفت‌گیری آن‌ها بهار و تابستان است. اطلاعات بسیار کمی در مورد فیزیولوژی تولید مثل اسب‌های شوالسکی وجود دارد. یک برنامه تحقیقاتی در موسسه زیست شناسی حفاظتی اسمیتسونیان به بررسی بسیاری از جنبه‌های فیزیولوژی تولید مثل ماده‌ها و نر‌ها می‌پردازد. این امر بسیار مهم شده است، زیرا بسیاری از باغ‌وحش‌ها در آمریکای شمالی مشکلات ناباروری را گزارش می‌کنند و در نتیجه در ده سال گذشته کره اسب‌های زیادی متولد نشده‌اند.

زیستگاه اسب شوالسکی

اسب‌های شوالسکی زمانی در سرتاسر اروپا و آسیا بودند. رقابت با انسان و دام و همچنین تغییرات محیطی باعث شد اسب به سمت شرق و آسیا حرکت کند و در نهایت در طبیعت منقرض شود. امروزه آن‌ها را فقط می‌توان در سایت‌های بازیابی در مغولستان، چین و قزاقستان یافت.

اسب‌های شوالسکی تنها اسب‌های وحشی باقی مانده در جهان هستند. اسب‌های «وحشی» که در دشت‌های غربی استرالیا و آمریکای شمالی و جزایر مرزی ساحل شرقی فراوانند، در واقع اسب‌های اهلی هستند که از مزرعه‌ها و مزارع فرار کرده و به طبیعت بازگشتند.

اسب‌های شوالسکی آخرین بار در استپ‌های مغولی صحرای گوبی پیدا شدند. گوبی کاملا صحرا و بیابان نیست چرا که تنها بخش کوچکی از آن بیابان شنی است. این منطقه به شدت خشک است، اما دارای چشمه‌ها، استپ‌ها، جنگل‌ها و کوه‌های مرتفع است و تنوع زیادی از حیوانات در آن وجود دارند. استپ مغولستان احتمالا بزرگترین علفزار وسیع بدون تغییر در جهان است.

مغولستان کشوری به اندازه آلاسکاست که بین چین و اتحاد جماهیر شوروی سابق قرار گرفته است. این سرزمین به لحاظ آب و هوایی افراطی است، زیرا دمای تابستان می‌تواند به ۴۰ درجه سانتیگراد و دمای زمستان می‌تواند تا ۲۸- درجه سانتیگراد برسد.

در حال حاضر حدود ۲۰۰۰ «تاخی» در جهان وجود دارد و بیشترین تعداد آن‌ها در پارک ملی هوستای، در ۶۰ مایلی پایتخت مغولستان یعنی اولان باتور، زندگی می‌کنند.